YEREL YÖNETİMLER
ÜNİTE 1
Yerel Yönetim:Ülke sınırları içinde yerleşik değişik büyüklüklerdeki köy, kasaba, kent gibi yerleşim yerlerinde yaşayan başta insan olmak üzere tüm canlıların ortak ve yerel nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak için belli bir hukuk düzeni içinde oluştu- rulmuş anayasal kuruluşlardır.ÜNİTE 1
Yerelleşme; gelir ve giderler dolayısıyla görevler dahil her türlü yönetim sorum- luluklarının, merkezi yönetimden, merkezi yönetimin taşra birimlerine, merkezin kontrolü altındaki diğer birimlere, merkezi yönetimin dışındaki özel birimlere akta- rılmasıdır. Buna göre, KİTleri özelleştiren, merkezden kendi taşra örgütüne bazı sorumlulukları aktaran ya da yerel yönetimlere belli sorumlulukları veren merkezi yönetim bu geniş tanıma göre yerelleşme örnekleri vermektedir.
* Yerelleşmenin dar tanımında ise; yasayla kurulmuş ve tüzel kişiliğe sahip, organ- ları seçimle oluşturulmuş özerk birimlere bazı sorumlulukların verilmesidir.
* Yerelleşme; yerelleşen yetkinin türüne göre üçe ayrılabilir.
1.Politik yerelleşme; vatandaşların seçilmiş yerel temsilcilerine politika yapıcı olarak daha fazla yetki verip, karar alma sürecinde yetki ve sorumluluklarını artırılır.
2.İdari yerelleşme; kamu hizmetlerinden bazılarının yönetim düzeyleri arasında ak- tarımıdır. Örneğin, merkezi yönetimce yapılan eğitim hizmetinde eğitim işinin tümü- nün veya bir kısmının yerel yönetimlere aktarılmasıdır. Ders ve içeriklerinin belirlen- mesi merkezi yönetimce, kitapların üretimi ve dağıtımı yerel yönetimce yapılabilir.
3.Mali yerelleşme; merkezi yönetimin yerel yönetimlere, özgelirlerinde ve giderle- rinde, bütçelerinin açık vermesinde ortaya çıkan borçlanmalarında veya gelecek nesil- lerin faydasına olacak önemli kaynak kullanımı gerektiren yatırımlarındaki borçlan- malarda yaptığı yetki ve sorumluluk aktarımıdır.
TOPLU YAŞAM VE YEREL YÖNETİMLER
Komün; “Belli bir toprak parçası üzerinde toplu halde ve komşuca ilişkiler içinde ya- şayan insanlardan oluşan, doğal yerleşme birimi niteliğindeki topluluklardır.” Ortaya çıkışı eski Yunan’a ve Roma’ya kadar inmektedir. Başlangıçta site olarak adlandı- rılan bu komünler Orta Çağı takiben gelişmişler ve toplum hayatını önemli ölçüde etkilemişlerdir. Bugün için köy, kasaba ve kent halinde varlıklarını sürdürürler
* Yerel yönetimler,söz konusu yerleşme birimleri yanısıra kentlerin yönetim açısın- dan örgütlenmeleri ve bazı hukuki yetkilerle donatılmaları sonunda ortaya çıkmıştır.
Büyükşehir Belediyelerinin Doğuşu
* Kentin anakent/büyükşehir olarak nitelenebilmesi için;
1.Geniş bir yerleşim alanını kapsamalıdır. Söz konusu alanda çeşitli düzey, sayı ve genişlikte diğer yerel yönetim birimleri yer alabilmektedir.
2. Geniş bir sosyal, ekonomik ve kültürel etki alanı bulunmalıdır. Çünkü büyükşehir- lerin yönetiminden beklenen veya gerçekte yüklendiği hizmetlerin dışsallığı geniş bir alanı ilgilendirmektedir. Öyle ki, bazı hizmetlerin sadece büyükşehir çevresinde değil, ulusal hatta uluslararası boyutlarda etkileri bulunmaktadır. Dolayısıyla hem bulundukları ülkenin eğitim, sağlık, kültür, ekonomi, turizm vb. merkezi bulunmakta hem de bu özelliklerinin bazıları uluslararası alanda gözönünde tutulmaktadır.
3.Söz konusu kentlere diğer yerleşim alanlarından hızlı bir göç olmakta ve gelişme sürecine bağlı olarak bu olay devamlılık kazanmaktadır. Böylece söz konusu kentin yerleşim alanı genişlemekte ve bunun sonucu söz konusu kent içinde çok sayıda yerel yönetim biriminin yer aldığı bir büyükşehir oluşmaktadır.
* Belediyelerin özel mal ve hizmet üretmesi gerekçeleri
a.Sağlıklı koşullarda mal ve hizmet üretimi
b.Kaliteli mal ve hizmet üretimi
c.Fiyat artışlarının önlenmesi
d.İhalelerde yüklenicinin önceden belirlenmesi tertiplerinin önlenmesi
YEREL YÖNETİ MLERİN GEREKLİLİĞİNE İLİŞKİN YAKLAŞIMLAR
* Yerel yönetimlerin belli nitelikleri şunlardır:
•Merkezi yönetimden ayrı bir tüzel kişiliğe sahiptirler.
•Ayrı bir malvarlığına sahiptirler.
•Kendi bütçelerini yapma yetkileri vardır.
•Seçimle işbaşına gelenlerden oluşan karar organlarına sahiptirler.
•Kendilerine özgü gelirleri vardır.
•Sınırlı da olsa, belli bir özerkliğe sahiptirler.
* Yerel yönetimlerin merkezi yönetimden ayrı olarak mal ve hizmet sunmasının değişik yaklaşımlarla açıklaması yapılmaktadır. Bu yaklaşımlar;
1•Geleneksel ve Tarihsel Yaklaşım,Demokrasi döneminde bazı ülkeler genel ni- telikleri açısından kendi tarihsel ve sosyolojik yapılarına uygun düşen yumuşatılmış merkeziyetçi sistemi, bazı ülkeler ise yerinden yönetim sistemini benimsemişlerdir. Ilımlı merkeziyetçi sistemi benimseyenlere örnek Fransa ve İtalya, yerinden yöne- tim sistemini benimseyenlere örnek olarak ABD ve İskandinav ülkeleri gösterilebilir.
2.•Hukuki Yaklaşım,Yerel yönetimlerin varlık gerekliliği aslında siyasal ve ekonomik bazı etkenlerin varlığı ile açıklanabilir. Bunların sonucu olarak hukuki etken, bu yö- netimlerin siyasal bir örgütlenme olan devletin yönetsel yapısı içinde nasıl bir hukuki yapıya kavuşturulmaları gerektiğini ve gerekeceğini araştırmanın nedenidir.
* Kamusal düzenin sağlanıp,insanların ihtiyacı olan mal ve hizmetlerin üretilmesi için, kamu kesiminin örgütlenmesinde birbirinin zıttı iki eğilim vardır. Bu eğilimlerden bi- rincisi hizmetlerin merkezden yönetilmesidir. Buna “merkeziyet” veya “merkezden yönetim” denir. İkincisi hizmetlerin büyük bir kısmının merkezden ayrı yerlerde, farklı kurumlara gördürülmesidir buna “adem-i merkeziyet” veya “yerinden yönetim” denir.
1.Merkezden Yönetim Her devlette var olması doğal olan yasama, yürütme ve yar- gıya ilişkin tüm yetkiler, kısacası kamu gücünün tamamı, merkezi bir otoritede top- lanır ve her iş merkezden yönetilirse merkeziyetçi bir sistemin var olduğu anlaşılır. * Yasama ve yargı erk ve yetkilerinin merkezi yönetimde bulunmasına siyasal mer- keziyet, yürütme erkine ilişkin idari konulardaki yetkilerin merkeze sıkı bir şekilde bağlı olmasına idari merkeziyet denir.
* İdari merkezden yönetimin doğrudan veya dolaylı olarak oluşması, işin niteliğini değiştirmez. Çünkü merkezi yönetim, yetkilerini doğrudan kullanabileceği ve hizmet üretebileceği gibi, ülkenin çeşitli yerlerinde bulunan merkezi yönetim yetkililerine önemli sayılabilecek konularda karar alma ve bunları uygulama yetkisi verebilir ki burada karşımıza yetki genişliği kavramı çıkar.
2.Yerinden Yönetim:Sahip oldukları yetkilerin derecesine göre siyasal yerinden yö- netim ve idari yerinden yönetim şeklinde ikiye ayrılır.
A.Siyasal Yerinden Yönetim: Devletler, siyasi yapıları bakımından değişik şekillerde kurulabilirler. Bunlardan başlıcaları; üniter devlet, konfederasyon ve federasyondur.
* Üniter devlet, siyasal yönden merkeziyetçiliği simgeler. Bu tür devletlerde bir ya- sama organı ve bir yargı sistemi vardır. İdari yetkiler çoğunlukta merkezi yönetimce kullanılır. (Türkiye, Fransa, İngiltere, Yunanistan )
* Konfederasyon, devletler birliğidir ve günümüzde örneği hemen hemen yoktur. Birden fazla bağımsız devletin, uluslararası hukuki kişiliklerini korumak şartıyla belli bir amaçla, özellikle ortak savunmalarını sağlamak üzere biraraya gelip kurdukları bir devlet topluluğudur.
* Federasyon uluslararası kişiliğe sahip olmayan federe devletlerin oluşturdukları devlet şeklidir. Federasyonda, federal devlet üstün yetkilere ve tek bir hükümete sahiptir. Uluslararası kişiliğe sahip olan federal devlettir. Ancak, federal anayasa ile federal devlete bırakılmış olanların dışında kalmak koşuluyla, federe devletler de yasama ve yargı bağımsızlığına sahiptir. İşte bu nedenle, siyasal yerinden yönetim deyince federasyon olarak devlet yapısını kurmuş ülkelerde federal devletler akla gelmelidir. Bir başka deyişle federasyon, siyasal yerinden yönetimin somut bir örneğidir. (ABD, İsviçre, Almanya ve Hindistan )
B.İdari Yerinden Yönetim merkeziyetçi sistemin, yerel nitelikli ortak ihtiyaçları gereği gibi karşılayamaması sonucunda ortaya çıkmış bir sistemdir. Gereği gibi dememizin nedeni, yerel ihtiyaçların, öncelik sırası bilinerek, zamanında, az kaynakla çok fayda sağlayacak şekilde, nitelikli ve demokratik bir biçimde karşılanmasında karşılaşılan sorunlar nedeniyledir.
* İdari yerinden yönetim sisteminde yasama ve yargı konularındaki bütün yetkiler, merkezi yönetime aittir. Ancak, yerel hizmetlerin bir kısmının yerine getirilebilmesi için yönetim yetkisi verilen ve karar organları seçmenlerce seçilerek oluşturulan, değişik adlarla anılan yerel ve bölgesel yönetimler oluşturulmuştur.
* Uygulama alanı yönünden, idari yerinden yönetim ikiye ayrılır:
* Hizmet Yerinden Yönetimi: Bazı kamu hizmetlerinin merkezi yönetimin hiyerarşisi dışında, bağımsız örgütlere bırakılmasından söz edilmektedir. Bu örgütlere, hizmet alanları ile sınırlı özerklik verilerek, hizmetleri ile ilgili konularda yürütme ile ilgili kararlar almak yetkisi verilmektedir. Örn; belirli amaçların yerine getirilebilmesi için kanunla kurulan, tabipler odası, ticaret odası, baro, sanayi odası gibi meslek odaları ile üniversiteler ve yüksek teknoloji enstitüleri hizmet yerinden yönetim kuruluşlarıdır.
* Mahalli Yerinden Yönetim: Ülkenin belli bir bölgesinde oturan bireylerin, o yerde yerleşmelerinden dolayı doğan ortak ihtiyaçlarını kendi organları aracılığı ile sapta- mak ve gereğini yapmak konusunda özerklik verilerek, yetkilendirilmesidir. Türkiye’deki örnekleri belediyeler ve köyledir. İdari yerinden yönetimin bir sonucu olarak ortaya çıkan yerel yönetimlerin ayrı bir tüzel kişiliği ve bunun sonucu olarak da idari özerkliği söz konusudur.
* Sonuç itibariyle, yerel yönetimlerin varoluş nedeni, hukuksal yaklaşıma göre, idari yerinden yönetimin bir sonucudur.
3•Siyasi Yaklaşım,Yerel siyasal oylamalarda bireyler kendi tercihlerini merkezi yönetime kıyasla daha kolaylıkla ve etkinlikle yansıtabilmekte ve yerel birimlerde gelir ve ihtiyaç benzerliği arttıkça, bu etkinliğin de piyasa talebi yoluyla sağlanması öngörülen etkinliğe yaklaşacağı varsayılmaktadır.
4•Ekonomik Yaklaşım;yerel yönetimlerin eşit miktarda faktör kullandıkları varsayımı altında merkezi yönetime kıyasla daha kaliteli hizmet üretmesi beklenebilir. Çünkü, üretim etkinliğini sağlayacak kararların zamanında ve yerel halkın istediği şekilde alınabilmesi merkezi yönetim için daha güçtür. Yerel yönetimler hizmet kalitesini, sorumluluk ve yetki alanının gereklerine göre daha gerçekçi biçimde saptayabilir.
YEREL YÖNETİMLER
ÜNİTE 2
Yerel Yönetimlerin Mal ve Hizmet Alımlarının Hukuki Dayanağı Kamusal ve yarı kamusal mal ve hizmet üretmekle görevli,kamu idarelerinden biri olan yerel yönetim- ler gelir getiren işlerini, 2886 s. Devlet İhale Kanunu, gider gerek- tiren işlerini; 4734 s Kamu İhale Kanunu, 4735 s Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu ve ikincil mevzuat denilen ihale uygulama yönetmeliklerine uygun yerine getirir.ÜNİTE 2
* İhale uygulama yönetmelikleri uygulamasında tereddütlerini gidermek için Kamu İhale Kurumunun yayımladığı Kamu İhale Genel Tebliğine uygun işlem yaptıkları gibi, idare ile yüklenici arasındaki sorunları idare nezdinde çözemedikleri takdirde konu Kamu İhale Kuruluna yine de çözülememesi halinde idari yargıya gitmek suretiyle çözmeye çalışmaktadırlar.
* 1/95 s Ortaklık Konseyi Kararı çerçevesinde Türkiye’nin AB mevzuatına uyum sağ- lama konusunda üstlenmiş bulunduğu bir yükümlülük olmamakla beraber,tam üyelik perspektifi çerçevesinde, kamu ihaleleri mevzuatının AB mevzuatına ve uluslararası normlara uyum sağlaması amacıyla, Türkiye tarafından hazırlanan ve 24.03.2001 Resmi Gazetede yayımlanan “Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı”nda, verilen taahhüt çerçevesinde Kamu İhale Kanunu taslak çalışmalarına hız verilmiş,Yerel yönetimlerin mal ve hizmet alımlarında en çok kullandığı yasal dayanak, 4734 s Kamu İhale Kanunu 21.01.2002 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak, yürürlüğe girmiştir.
KANUNUN AMACI, KAPSAMI VE İSTİSNALARI
Amaç: Kamu hukukuna tabi olan veya kamunun denetimi altında bulunan veya kamu kaynağı kullanan kamu kurum ve kuruluşlarının yapacakları ihalelerde uygulanacak esas ve usulleri belirlemektir.
Kapsam: Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ile özel bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile bunlara bağlı; döner sermayeli kuruluşlar, birlikler, tüzel kişiler, kamu iktisadi kuruluşları ile iktisadi devlet teşekküllerinden oluşan KİT, sosyal güvenlik kuruluşları, kanunla kurulmuş mesleki kuruluşlar hariç olmak üzere özel ka- nunlarla kurulmuş ve kendilerine kamu görevi verilmiş tüzel kişiliğe sahip kuruluşlar, yukarıda belirtilenlerin doğrudan veya dolaylı olarak birlikte ya da ayrı ayrı sermaye- sinin yarısından fazlasına sahip her çeşit kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şir- ketler; mal veya hizmet alım ile yapım işlerini bu Kanuna göre yürütmek zorundadır.
İstisnalar: Kanundaki istisnaların bir kısmı aşağıdaki gibidir;
1•Savunma, güvenlik veya istihbarat alanları ile ilişkili olduğuna veya gizlilik içinde yürütülmesi gerektiğine ilgili bakanlık tarafından karar verilen veya mevzuatı uyarın- ca sözleşmenin yürütülmesi sırasında özel güvenlik tedbirleri alınması gereken veya devlet güvenliğine ilişkin temel menfaatlerin korunmasını gerektiren hallerle ilgili olan mal ve hizmet alımları ile yapım işleri,
2•Uluslararası anlaşmalar gereğince sağlanan dış finansman ile yaptırılacak olan ve finansman anlaşmasında farklı ihale usul ve esaslarının uygulanacağı belirtilen mal veya hizmet alımları ile yapım işleri; uluslararası sermaye piyasalarından yapılacak borçlanmalara ilişkin her türlü danışmanlık ve kredi derecelendirme hizmetleri; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının banknot ve kıymetli evrak üretim ve basımı ile ilgili mal veya hizmet alımları, özelleştirme uygulamaları için 4046 s. Kanun çer- çevesinde yapılacak her türlü danışmanlık hizmet alımları; hava taşımacılığı yapan teşebbüs, işletme ve şirketlerin ticari faaliyetlerine ilişkin mal ve hizmet alımları,
3•İdarelerin yabancı ülkelerdeki kuruluşlarının mal veya hizmet alımlarıyla yapım iş- leri; yurt dışında bulunan nakil vasıtalarının o yerden sağlanması zorunlu mal veya hizmet alımları,
4.Kanun kapsamına giren kuruluşların; Adalet Bakanlığına bağlı ceza infaz kurum- ları, tutukevleri işyurtları kurumları, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna bağlı huzurevleri ve yetiştirme yurtları, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı üretim yapan okullar ve merkezler, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına bağlı enstitü ve üret- me istasyonları ile Başbakanlık Basımevi İşletmesi tarafından bizzat üretilen mal ve hizmetler için anılan kuruluşlardan, Devlet Malzeme Ofisi Ana Statüsünde yer alan ve hizmetler için Devlet Malzeme Ofisi Genel Müdürlüğünden, yük, yolcu veya liman hizmetleri için Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğün- den, akaryakıt ve taşıt için Tasfiye İşleri Döner Sermaye İşletmeleri Genel Müdürlü- ğünden yapacakları alımlar ile araştırma-geliştirme faaliyetleri kapsamında Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumundan yapacakları mal,hizmet ve danışman- lık hizmet alımları, et ve et ürünleri için Et ve Balık Kurumu Gnl Müdürlüğünden, ray üstünde çeken, çekilen araçlarda kullanılan monoblok tekerlek ve tekerlek takımları için Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Gnl Müdürlüğünden yapacakları alımlar,
5•Ulusal araştırma-geliştirme kurumlarının yürüttüğü ve desteklediği ar-ge projeleri için gerekli olan mal ve hizmet alımları ile finansmanının tamamı Kanun kapsamın- daki bir idare tarafından karşılanarak elde edilen sonuçların bu idare tarafından sa- dece kendi faaliyetlerinin yürütülmesinde faydalanıldığı haller hariç, her türlü araş- tırma ve geliştirme hizmeti alımları,
6•2863 s Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma K. kapsamındaki taşınır ve taşınmaz kültür varlıklarının röleve, restorasyon, restitüsyon ve konservasyon projeleri, sokak sağlıklaştırma, çevre düzenleme projeleri ve bunların uygulamaları ile değerlendir- me, muhafaza, nakil işleri ve kazı çalışmalarına ilişkin mal ve hizmet alımları,
7•Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Acil Durumlar- da Müdahale ve Zararların Tazmini Esaslarına Dair Kanun hükümleri kapsamında, acil müdahale planlarının hazırlanması ve bir olay meydana geldikten sonra kirliliğe müdahale ve acil müdahale planlarının icrası için acil ihtiyaç duyulabilecek hizmet alımı ile araç, gereç ve malzeme alımı,
8•Vakıf kültür varlıklarının onarımları ve restorasyonları ile çevre düzenlemesine iliş- kin mal veya hizmet alımları,
9•Tanıkların korunmasına ilişkin mevzuat hükümlerince alınacak koruma tedbirleri- nin uygulanması için gerekli olan mal ve hizmet alımları,
10•Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ) tarafından ithalat yoluyla yapılacak spot sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) alımları,
11•Uluslararası mükellefiyetlerden doğan veya ulusal amaçlı; savunma, güvenlik, insani yardım gibi durumlarda ortaya çıkabilecek acil ihtiyaçların, süratli ve etkin bir biçimde temini amacıyla, önceden güvenceler alınmasına olanak sağlayan anlaş- malar veya sözleşmeler yapmak suretiyle mal ve hizmet alımları,
12•Gençlik ve Spor Bakanlığının uluslararası gençlik faaliyetleri ile Spor Genel Müdürlüğü ve bağımsız ve bağımsız spor federasyonlarının ulusal ve uluslararası sportif faaliyetlerine ilişkin mal ve hizmet alımları,
13•Fakir ailelere kömür yardımı yapılmasına ilişkin Bakanlar Kurulu kararnameleri kapsamında; işleticisi kim olursa olsun, Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Genel Müdürlüğünün kendisine veya bağlı ortaklık veya iştiraklerine ait olan kömür sahalarından yapacağı mal ve hizmet alımları,
14•Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğünün bağlı ortaklıklarından yapacağı mal veya hizmet alımları.
İHALE KOMİSYONU
* İhale yetkilisi, biri başkan olmak üzere, ikisinin ihale konusu işin uzmanı olması şartıyla, ilgili idare personelinden en az 4 kişinin ve muhasebe veya mali işlerden sorumlu bir personelin katılımıyla kurulacak en az 5 ve tek sayıda kişiden oluşan ihale komisyonunu, yedek üyeler de dahil olmak üzere görevlendirir.İhaleyi yapan idarede yeterli sayı veya nitelikte personel bulunmaması hâlinde, Kanun kapsamın- daki idarelerden komisyona üye alınabilir.
* Gerekli incelemeyi yapmalarını sağlamak için ihale işlem dosyasının birer örneği, ilan veya daveti izleyen 3 gün içinde ihale komisyonu üyelerine verilir. İhale komis- yonu eksiksiz olarak toplanır.
* Komisyon kararları çoğunlukla alınır. Kararlarda çekimser kalınamaz. Komisyon başkanı ve üyeleri oy ve kararlarından sorumludur. Karşı oy kullanan komisyon üye- leri, gerekçesini komisyon kararına yazmak ve imzalamak zorundadır. İhale komis- yonunca alınan kararlar ve düzenlenen tutanaklar, komisyon başkan ve üyelerinin adları, soyadları ve görev unvanları belirtilerek imzalanır.
İhale İşlem Dosyası İhalesi yapılacak her iş için bir işlem dosyası düzenlenir. Bu dosyada ihale yetkilisinden alınan onay belgesi ve eki yaklaşık maliyete ilişkin hesap cetveli, ihale dokümanı, ilan metinleri, adaylar veya istekliler tarafından sunulan başvurular veya teklifler ve diğer belgeler, ihale komisyonu tutanak ve kararları gibi ihale süreci ile ilgili bütün belgeler bulunur.
* İdarelerin Kamu İhale Kanununa göre yapacakları ihalelerde dikkat etmeleri gereken temel ilkeler;
1 •İdareler ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.
2 •Aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri birarada ihale edilemez.
3 •Eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemez.
4 •Yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Diğer ihale usulleri Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabilir.
* Ödeneği bulunmayan hiçbir iş için ihaleye çıkılamaz.
* İlgili mevzuatı gereğince Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporu gerekli olan işlerde ihaleye çıkılabilmesi için ÇED olumlu belgesinin alınması zorunludur. Ama, doğal afetlere bağlı acilen ihale edilecek yapım işlerinde ÇED raporu aranmaz
İHALEYE KATILIM KURALLARI
1.Eşik Değerler Bu eşik değerler, genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli i- darelerin mal ve hizmet alımlarında uygulayacakları, Kanun kapsamındaki diğer i- darelerin mal ve hizmet alımlarında uygulayacakları ve Kanun kapsamındaki ida- relerin yapım işlerinde dikkate alıp uygulayacakları eşik değerler olarak birbirinden ayrılmaktadır.Kanunda belirtilen eşik değerler ve parasal limitler önceki yılın Toptan Eşya Fiyat Endeksi esas alınarak Kamu İhale Kurumunca güncellenir ve her yıl 1 Şubat tarihinden geçerli olmak üzere aynı tarihe kadar Resmi Gazetede ilan edilir.
2.Yaklaşık Maliyet Mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesi yapılmadan önce idarece, her türlü fiyat araştırması yapılarak katma değer vergisi hariç olmak üzere yaklaşık maliyet belirlenir ve dayanaklarıyla birlikte bir hesap cetvelinde gösterilir. Yaklaşık maliyete ihale ve ön yeterlik ilanlarında yer verilmez, isteklilere veya ihale süreci ile resmi ilişkisi olmayan diğer kişilere açıklanmaz.
3.Yeterlik Kuralları İhaleye katılacak isteklilerden, ekonomik ve mali yeterlikle mesleki ve teknik yeterliklerinin belirlenmesine ilişkin aşağıda belirtilen bilgi ve belgeler istenebilir:
a.Ekonomik ve mali yeterliğin belirlenmesi için;
•Bankalardan temin edilecek isteklinin mali durumu ile ilgili belgeler,
•İsteklinin, ilgili mevzuatı uyarınca yayınlanması zorunlu olan bilançosu veya bilan- çosunun gerekli görülen bölümleri, yoksa bunlara eşdeğer belgeleri,
•İsteklinin iş hacmini gösteren toplam cirosu veya ihale konusu iş ile ilgili taahhüdü altındaki ve bitirdiği iş miktarını gösteren belgeler.
b.Mesleki ve teknik yeterliğin belirlenmesi için;
•İsteklinin, mevzuatı gereği ilgili odaya kayıtlı olarak faaliyette bulunduğunu ve teklif vermeye yasal olarak yetkili olduğunu kanıtlayan belgeler,
•İsteklinin ihale konusu iş veya benzer işlere ilişkin olarak; mal ve hizmet alımları i- çin son 5 yıl, yapım işleri için son 15 yıl içinde tamamlanan veya gerçekleşme oranı top- lam sözleşme bedelinin en az % 80'ine ulaşan ve kusursuz olarak gerçekleşti- rilen, denetlenen,yönetilen veya devredilen işlerle ilgili deneyimini gösteren belgeler
•İsteklinin üretim ve/veya imalat kapasitesine, araştırma-geliştirme faaliyetlerine ve kaliteyi sağlamasına yönelik belgeler,
•İsteklinin organizasyon yapısı ve ihale konusu işi yerine getirmek için yeterli sayıda ve nitelikte personel çalıştırdığına veya çalıştıracağına ilişkin bilgi ve/veya belgeler,
•İhale konusu hizmet veya yapım işlerinde isteklinin yönetici kadrosu ile işi yürütecek teknik personelinin eğitimi ve mesleki niteliklerini gösteren belgeler,
•İhale konusu işin yerine getirilebilmesi için gerekli görülen tesis, makine, teçhizat ve diğer ekipmana ilişkin belgeler,
•İstekliye doğrudan bağlı olsun veya olmasın, kalite kontrolden sorumlu olan ilgili teknik personel veya teknik kuruluşlara ilişkin belgeler,
•İhale konusu işin ihale dokümanında belirtilen standartlara uygunluğunu gösteren, uluslararası kurallara uygun şekilde akredite edilmiş kalite kontrol kuruluşları tarafından verilen sertifikalar,
•İdarenin talebi hâlinde doğruluğu teyit edilmek üzere, tedarik edilecek malların numuneleri, katalogları ve/veya fotoğrafları.
* İhale konusu işin niteliğine göre yukarıda belirtilen bilgi veya belgelerden hangileri nin yeterlik değerlendirmesinde kullanılacağı, ihale dokümanında ve ihale veya ön yeterliğe ilişkin ilan veya davet belgelerinde belirtilir.
İhale Dışı Bırakılma Halleri
• İflas eden, tasfiye hâlinde olan, işleri mahkeme tarafından yürütülen, konkordato ilan eden, işlerini askıya alan veya kendi ülkesindeki mevzuat hükümlerine göre benzer bir durumda olan.
• İflası ilan edilen, zorunlu tasfiye kararı verilen, alacaklılara karşı borçlarından dola- yı mahkeme idaresi altında bulunan veya kendi ülkesindeki mevzuat hükümlerine göre benzer bir durumda olan.
• Türkiye’nin veya kendi ülkesinin mevzuat hükümleri uyarınca kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu olan.
• Mevzuat hükümleri uyarınca kesinleşmiş vergi borcu olan
• İhale tarihinden önceki beş yıl içinde, mesleki faaliyetlerinden dolayı yargı kararıyla hüküm giyen.
• İhale tarihinden önceki beş yıl içinde, ihaleyi yapan idareye yaptığı işler sırasında iş veya meslek ahlakına aykırı faaliyetlerde bulunduğu idare tarafından ispat edilen.
• İhale tarihi itibariyle, mevzuatı gereği kayıtlı olduğu oda tarafından mesleki faaliyetten men edilmiş olan.
• Bu maddede belirtilen bilgi ve belgeleri vermeyen veya yanıltıcı bilgi ve/veya sahte belge verdiği tespit edilen.
• Kanunda ihaleye katılamayacağı belirtildiği halde ihaleye katılan.
• Kanunda belirtilen yasak fiil veya davranışlarda bulundukları tespit edilen.
* Kanun kapsamında istenen belgelerden hangilerinin taahhütname olarak sunula- bileceği Kurum tarafından belirlenir. Gerçeğe aykırı hususlar içeren taahhütname sunulması veya ihale üzerinde kalan istekli tarafından taahhüt altına alınan durumu tevsik eden belgelerin sözleşme imzalanmadan önce verilmemesi hâlinde bu du- rumda olanlar ihale dışı bırakılarak geçici teminatları gelir kaydedilir.
İhaleye Katılamayacak Olanlar
a.Bu kanun ve diğer kanunlardaki hükümler gereğince geçici veya sürekli olarak kamu ihalelerine katılmaktan yasaklanmış olanlar ile 3713 s Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan veya örgütlü suçlardan veyahut kendi ülkesinde ya da yabancı ülkede kamu görevlilerine rüşvet verme suçundan dolayı hükümlü olanlar
b.İlgili mercilerce hileli iflas ettiğine karar verilenler.
c.İhaleyi yapan idarenin ihale yetkilisi kişilerile bu yetkiye sahip kurullarda görevliler
d.İhaleyi yapan idarenin ihale konusu işle ilgili her türlü ihale işlemlerini hazırlamak, yürütmek, sonuçlandırmak ve onaylamakla görevli olanlar.
e.(c) ve (d) maddelerinde belirtilen şahısların eşleri ve üçüncü dereceye kadar kan ve ikinci dereceye kadar kayın hısımları ile evlatlıkları ve evlat edinenleri.
f.(c), (d) ve (e) maddelerinde belirtilenlerin ortakları ile şirketleri (bu kişilerin yönetim kurullarında görevli bulunmadıkları veya sermayesinin % 10’undan fazlasına sahip olmadıkları anonim şirketler hariç).
* İhale konusu işin danışmanlık hizmetlerini yapan yükleniciler bu işin ihalesine katı- lamazlar. Aynı şekilde, ihale konusu işin yüklenicileri de o işin danışmanlık hizmeti ihalelerine katılamazlar. Bu yasaklar, bunların ortaklık ve yönetim ilişkisi olan şirketleri ile bu şirketlerin sermayesinin yarısından fazlasına sahip oldukları şirketleri için de geçerlidir.İhaleyi yapan idare bünyesinde bulunan veya idareyle ilgili ne amaçla kurulmuş olursa olsun vakıf, dernek, birlik, sandık gibi kuruluşlar ile bu kuruluşların ortak oldukları şirketler bu idarelerin ihalelerine katılamazlar. Bu yasaklara rağmen ihaleye katılan istekliler ihale dışı bırakılarak geçici teminatları gelir kaydedilir. Ayrıca, bu durumun tekliflerin değerlendirmesi aşamasında tespit edilememesi nedeniyle bunlardan biri üzerine ihale yapılmışsa, teminatı gelir kaydedilerek ihale iptal edilir.
Şartnameler İdari ve teknik şartnamelerin idarelerce hazırlanması esastır.Ama, mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin özelliği nedeniyle idarelerce hazırlanmasının mümkün olmadığının ihale yetkilisince onaylanması kaydıyla,teknik şartnameler Kanun hüküm- lerine göre hazırlattırılabilir.
* İhale konusu teknik kriterler,ihale dokümanının parçası teknik şartnamelerdedir yer * Teknik kriterler, verimliliği ve fonksiyonelliği sağlamaya yönelik olup, rekabeti en- gelleyici hususlar içermeyecek ve bütün istekliler için fırsat eşitliği sağlayacaktır.
* Teknik şartnamelerde, varsa ulusal ve/veya uluslararası teknik standartlara uygun- luğu sağlamak için düzenlemeler yapılır,teknik özellik ve tanımlamalara yer verilir. Belli bir marka, model, patent, menşei, kaynak veya ürün belirtilemez ve belirli bir marka veya modele yönelik özellik ve tanımlamalara yer verilemez. Ama ulusal ve/veya uluslararası teknik standartların bulunmaması veya teknik özelliklerin belirlenmesinin mümkün olmaması hallerinde “veya dengi” ifadesine yer verilmek şartıyla marka veya model belirtilebilir.
İHALE İLAN SÜRELERİ VE KURALLARI İLE ÖN İLAN
a.Yaklaşık maliyeti Kanundaki eşik değerlere eşit veya değerleri aşan ihalelerden;
•Açık ihale usulü ile yapılacak olanların ilanları, ihale tarihinden en az 40 gün önce,
•Belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılacak olanların ön yeterlik ilanları, son başvuru tarihinden en az on dört gün önce,
•Pazarlık usulü ile yapılacak olanların ilânları, ihale tarihinden en az yirmibeş gün önce, Kamu İhale Bülteninde en az bir defa yayımlanmak suretiyle yapılır.
* Yaklaşık maliyeti eşik değerlere eşit veya bu değerleri aşan belli istekliler arasında yapılacak ihalelerde ön yeterlik değerlendirmesi sonucunda yeterliği belirlenen adaylara ihale gününden en az kırk gün önce davet mektubu gönderil- mesi zorunludur
b.Yaklaşık maliyeti Kanunda yer alan eşik değerlerin altında kalan ihalelerden;
•Yaklaşık maliyeti Kanunda belirtilen alt değerlere kadar olan mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesi, ihale tarihinden en az yedi gün önce ihalenin ve işin yapılacağı yerde çıkan gazetelerin en az ikisinde,
•Yaklaşık maliyeti, Kanunda belirtilen alt ve üst değerler arasında olan mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesi, ihale tarihinden en az ondört gün önce Kamu İhale Bülteninde ve işin yapılacağı yerde çıkan gazetelerin birinde,
•Yaklaşık maliyeti, Kanunda belirtilen değerlerin üzerinde ve eşik değerin altında o- lan mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesi ihale tarihinden en az 21 gün önce Kamu İhale Bülteninde ve işin yapılacağı yerde çıkan gazetelerin birinde,
* En az birer defa yayımlanmak suretiyle ilan edilerek duyurulur.
* Yaklaşık maliyeti eşik değerlerin altında kalan belli istekliler arasında yapılacak iha- lelerde ön yeterlik ilanlarının son başvuru tarihinden en az 7gün önce (b) bendindeki süre hariç diğer usullere göre yapılması ve ön yeterlik değerlendirmesi sonucunda yeterliği belirlenen adaylara ihale gününden önce (b) bendindeki sürelere göre davet mektubu gönderilmesi zorunludur.
* Ön ilanda aşağıdaki hususların belirtilmesi zorunludur:
•İdarenin adı, adresi, telefon ve faks numarası ile elektronik posta adresi.
•İhalenin adı, niteliği, türü ile mal ve hizmet alımlarında kalemler ve tahmini miktarlar, yapım işlerinde ise işin yapılacağı yer, yapı tekniği ve ihtiyaç programına göre tahmin edilen fiziki miktarı veya kapsamı.
•Çerçeve anlaşma yapılıp yapılmayacağı.
•İhalenin yapılacağı yer.
•İhale ilanının yılın hangi çeyreğinde yayımlanacağı.
* Ön ilan yapılan hallerde, süre indiriminden faydalanılabilmesi için ihale ilanının ön ilan tarihinden itibaren en az kırk gün sonra yayımlanması gerekir. Ön ilan yapılmış olması idareye ihale yapma yükümlülüğü getirmez Ön ilan yapılan hallerde ihalenin açık ihale veya belli istekliler arasında ihale usullerinden biriyle gerçekleştirilmesi zorunludur. Ön ilanlar Kamu İhale Bülteninde ücretsiz yayımlanır.
* İlan edilecek ihalelerden hangilerinin, Basın İlan Kurumu aracılığıyla Türkiye çapın- da dağıtımı olan gazetelerin birinde ilan edileceğini belirlemeye Kamu İhale Kurumu yetkilidir. İhalenin yapılacağı yerde gazete çıkmaması halinde ilan, aynı süreler içinde ilgili idare ile hükümet ve belediye binalarının ilan tahtalarına asılacak yazılar ve belediye yayın araçları ile yapılır. Bu işlemleri bir tutanakla belgelenir. İdareler, yukarıda belirtilen zorunlu ilanların dışında işin önem ve özelliğine göre ihaleleri, uluslararası ilan veya yurt içinde çıkan başka gazeteler veya yayın araçları, bilgi işlem ağı veya elektronik haberleşme (internet) yolu ile de ayrıca ilan edebilir. Ancak, uluslararası ilan yapılması halinde yukarıda belirtilen asgari ilan sürelerine 12 gün eklenir.
Ortak Girişimler Birden fazla gerçek veya tüzel kişi tarafından iş ortaklığı veya konsorsiyum olarak iki türlü oluşturulabilir.
* İş ortaklığı üyeleri,hak ve sorumluluklarıyla işin tümünü birlikte yapmak üzere, kon- sorsiyum üyeleri ise, hak ve sorumluluklarını ayırarak işin kendi uzmanlık alanlarıyla ilgili kısımlarını yapmak üzere ortaklık yaparlar.İş ortaklığı her türlü ihaleye teklif verir. Ancak idareler,işin farklı uzmanlıklar gerektirmesi durumunda, ihaleye konsorsiyumların teklif verip veremeyeceğini ihale dokümanında belirtirler.
* İhale aşamasında ortak girişimden kendi aralarında iş ortaklığı veya konsorsiyum yaptıklarına dair anlaşma istenir.İş ortaklığı anlaşmalarında pilot ortak,konsorsiyum anlaşmalarında ise koordinatör ortak belirtilir. İhalenin iş ortaklığı veya konsorsiyum üzerinde kalması halinde, sözleşme imzalanmadan, önce noter tasdikli iş ortaklığı veya konsorsiyum sözleşmesinin verilmesi gerekir. İş ortaklığı anlaşma ve sözleş- mesinde, iş ortaklığını oluşturan gerçek veya tüzel kişilerin taahhüdün yerine getiril- mesinde müştereken ve müteselsilen sorumlu oldukları, konsorsiyum anlaşma ve sözleşmesinde ise, konsorsiyumu oluşturan gerçek veya tüzel kişilerin, işin hangi kısmını taahhüt ettikleri ve taahhüdün yerine getirilmesinde koordinatör ortak aracılığıyla aralarındaki koordinasyonu sağlayacakları belirtilir.
Alt Yükleniciler İhale konusu işin özelliği nedeniyle ihtiyaç görülmesi halinde ihale aşamasında isteklilerden alt yüklenicilere yaptırmayı düşündükleri işleri belirtmeleri, sözleşme imzalamadan önce de alt yüklenicilerin listesini idarenin onayına sunma- ları istenebilir. Ancak bu durumda, alt yüklenicilerin yaptıkları işlerle ilgili sorumluluğu yüklenicinin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
İhale Saatinden Önce İhalenin İptal Edilmesi İdarenin gerekli gördüğü veya ihale dokümanında yer alan belgelerde ihalenin yapıl- masına engel olan ve düzeltilmesi mümkün bulunmayan hususların bulunduğunun tespit edildiği hâllerde ihale saatin- den önce ihale iptal edilebilir.Bu durumda, iptal nedeni belirtilmek suretiyle ihalenin iptal edildiği isteklilere hemen ilan edilerek duyurulur. Bu aşamaya kadar teklif ver- miş olanlara ihalenin iptal edildiği ayrıca tebliğ edilir. İhalenin iptal edilmesi hâlinde, verilmiş olan bütün teklifler reddedilmiş sayılır ve bu teklifler açılmaksızın isteklilere iade edilir. İhalenin iptal edilmesi nedeniyle isteklilerce idareden herhangi bir hak talebinde bulunulamaz. İhalenin iptal edilmesi durumunda iptal nedenlerini gözden geçirilerek yeniden ihaleye çıkılabilir.
Yasak Fiil veya Davranışlar
• Hile, vaat, tehdit, nüfuz kullanma, çıkar sağlama, anlaşma, irtikap, rüşvet suretiyle veya başka yollarla ihaleye ilişkin işlemlere fesat karıştırmak veya teşebbüs etmek,
• İsteklileri tereddüde düşürmek, katılımı engellemek, isteklilere anlaşma teklifinde bulunmak veya teşvik etmek, rekabeti veya ihale kararını etkileyecek davranışlarda bulunmak,
• Sahte belge veya sahte teminat düzenlemek, kullanmak veya teşebbüs etmek,
• Alternatif teklif verebilme hâlleri dışında, ihalelerde bir istekli tarafından kendisi veya başkaları adına doğrudan veya dolaylı olarak, asaleten ya da vekaleten birden fazla teklif vermek,
• İhaleye katılamayacağı belirtildiği hâlde ihaleye katılmak.
İhale Usulleri: İdarelerce mal veya hizmet alımlarıyla yapım işleri ihalelerinde açık ihale usulü,belli istekliler arasında ihale usulü ve pazarlık usullerinden biri uygulanır
1.Açık İhale Usulü: Bütün isteklilerin teklif verebildiği usuldür.
2.Belli İstekliler Arasında İhale Usulü:Ön yeterlik değerlendirmesi sonucu idare- ce davet edilen isteklilerin teklif verebildiği usuldür. Yapım işleri, hizmet ve mal alım iha- lelerinden işin özelliğin uzmanlık ve/veya ileri teknoloji gerektirmesi nedeniyle açık ihale usulünün uygulanamadığı işlerin ihalesi ile yaklaşık maliyeti eşik değerin yarısını aşan yapım işi ihaleleri bu usule göre yaptırılabilir.
* İhaleye davet edilebilecek aday sayısının 5 ten az olması veya teklif veren istekli sayısının 3ten az olması halinde ihale iptal edilir.
3.Pazarlık Usulü: Belirtilen hallerde pazarlık usulü ile ihale yapılabilir:
a.Açık ihale usulü veya belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılan ihale sonunda teklif çıkmaması
b.Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklen- meyen veya idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması
c.Savunma ve güvenlikle ilgili özel durumların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması.
d.İhalenin, araştırma ve geliştirme sürecine ihtiyaç gösteren ve seri üretime konu olmayan nitelikte olması.
e.İhale konusu mal / hizmet alımlarıyla yapım işlerinin özgün nitelikte ve karmaşık olası nedeniyle teknik ve mali özelliklerinin gerekli olan netlikte belirlenememesi.
f.İdarelerin yaklaşık maliyeti Kamu İhale Kurumunun her yıl belirlediği tutara kadar olan mamul mal, malzeme veya hizmet alımları.
* (b), (c) ve (f) de belirtilen hallerde ilan yapılması zorunlu değildir. İlan yapılmayan hallerde en az 3 istekli davet edilir, yeterlik belge ve fiyat tekliflerini vermeleri istenir.
* (a), (d) ve (e) ye göre yapılacak ihalelerde, ihale dokümanındaki değerlendirme kri- terlerine göre yeterliği tespit edilen istekliler, önce ihale konusu işin teknik detayları ve gerçekleştirme yöntemleri gibi hususlarda fiyatsız ilk tekliflerini sunar. İdarenin ih- tiyaçlarını karşılayacak yöntem ve çözümler üzerinde ihale komisyonu her istekli ile görüşür. Teknik görüşmeler sonucu şartları karşılayabilecek isteklilerden, gözden geçirilerek şartları netleştirilmiş teknik şartnameye dayalı fiyat tekliflerini de içeren tekliflerini vermeleri istenir.
4.Doğrudan Temin: Kanunun ilk yayımlandığı zaman ihale usulü olarak belirtilen doğrudan temin, 2003 te yapılan kanun değişikliği ile ihale usulü olmaktan çıkmış ama nasıl ve hangi şartlarda yapılacağına ilişkin düzenleme Kanundan kaldırılma- mıştır. Bu nedenle, kanunlarımızda ihale usulü ve bu usullere dayalı hükümler, doğrudan temin için geçerli değildir.
* Doğrudan temin şartları;
• İhtiyacın sadece gerçek veya tüzel tek kişi tarafından karşılanabileceğinin tespit edilmesi.
• Sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip olması.
• Mevcut mal, ekipman, teknoloji veya hizmetlerle uyumun ve standardizasyonun
sağlanması için zorunlu olan mal ve hizmetlerin, asıl sözleşmeye dayalı olarak düzenlenecek ve toplam süreleri üç yılı geçmeyecek sözleşmelerle ilk alım yapılan gerçek veya tüzel kişiden alınması.
• Büyükşehir belediyesi sınırları dahilinde bulunan idarelerin, Kamu İhale Kurumunca her yıl belirlenen tutarları aşmayan ihtiyaçları ile temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımlar.
• İdarelerin ihtiyacına uygun taşınmaz mal alımı veya kiralanması.
• Özelliğinden ve belli süre içinde kullanılma zorunluluğundan dolayı stoklanması ekonomik olmayan veya acil durumlarda kullanılacak ilaç, aşı, serum, anti-serum, kan ve kan ürünleri ile ortez,protez gibi uygulama esnasında hastaya göre belirle- nebilen ve hastaya özgü tıbbi sarf malzemeleri, test ve tetkik sarf malzemeleri alımları.
• Milletlerarası tahkim yoluyla çözülmesi öngörülen uyuşmazlıklarla ilgili davalarda, Kanun kapsamındaki idareleri temsil ve savunmak üzere Türk veya yabancı uyruklu avukatlardan ya da avukatlık ortaklıklarından yapılacak hizmet alımları.
• Seçim dönemi bitmeden önce seçimlerin yenilenmesine veya ara seçime ya da Anayasa değişikliğinin halkoyuna sunulmasına karar verilen hallerde; Yüksek Seçim Kurulu tarafından yapılacak filigranlı oy pusulası kağıdı ve filigranlı oy zarfı kağıdı alımı ile oy pusulası basım hizmeti alımı, mahalli seçimlerde ise İl Seçim Kurulu başkanlıkları tarafından alınacak oy pusulası basım hizmeti alımı.
5.Tasarım Yarışmaları: İdareler gerekli gördükleri mimarlık, peyzaj mimarlığı, mühendislik, kentsel tasarım projeleri, şehir ve bölge planlama ve güzel sanat eserleri ile ilgili bir plan veya tasarım projesi elde edilmesine yönelik olarak, ilgili mevzuatında belirlenecek usul ve esaslara göre rekabeti sağlayacak şekilde ilan yapılmak suretiyle, jüri tarafından değerlendirme yapılmak üzere ödüllü veya ödülsüz yarışma yaptırılabilir.
İhale İlanlarında Bulunması Zorunlu Hususlar
• İdarenin adı, adresi, telefon ve faks numarası
• İhalenin adı, niteliği, türü, miktarı
• Mal alımı ihalelerinde teslim yeri, hizmet alımı ve yapım ihalelerinde ise işin
yapılacağı yer
• İhale konusu işe başlama ve işi bitirme tarihi
• Uygulanacak ihale usulü, ihaleye katılabilme şartları ve istenilen belgelerin neler olduğu
• Yeterlik değerlendirmesinde uygulanacak kriterler
• İhalenin sadece yerli isteklilere açık olup olmadığı ve yerli istekliler lehine fiyat avantajı uygulanıp uygulanmayacağı
• İhale dokümanının nerede görülebileceği ve hangi bedelle alınacağı
• İhalenin nerede, hangi tarih ve saatte yapılacağı
• Tekliflerin ihale saatine kadar nereye verileceği
• Teklif ve sözleşme türü
• Teklif edilen bedelin % 3’ünden az olmamak üzere, isteklice belirlenecek tutarda geçici teminat verileceği
• Tekliflerin geçerlilik süresi
• İhaleye konsorsiyumların teklif verip veremeyeceği
Ön Yeterlik İlanlarında Bulunması Zorunlu Hususlar
• İdarenin adı, adresi, telefon ve faks numarası
• İhalenin adı, niteliği, türü, miktarı
• Mal alımı ihalelerinde teslim yeri, hizmet alımı ve yapım ihalelerinde ise işin yapılacağı yer
• İhale konusu işin başlama ve bitirme tarihi
• Ön yeterliğe katılabilme şartları ve istenilen belgelerin neler olduğu
• Ön yeterlik değerlendirmesinde uygulanacak kriterler
• İhalenin sadece yerli isteklilere açık olup olmadığı ve yerli istekliler lehine fiyat avantajı uygulanıp uygulanmayacağı
• Ön yeterlik dokümanının nerede görülebileceği ve hangi bedelle alınacağı
• Ön yeterlik başvurusunun sunulacağı yer ile son başvuru tarih ve saati
• İhaleye konsorsiyumların teklif verip veremeyeceği
İhale ve Ön Yeterlik Dokümanı İçeriği ve İdari Şartnamede Y. A. Z. Hususlar
• İşin adı, niteliği, türü ve miktarı, hizmetlerde iş tanımı,
• İdarenin adı, adresi, telefon ve faks numarası,
• İhale usulü, ihale tarih ve saati ile tekliflerin nereye verileceği,
• İsteklilere talimatlar,
• İsteklilerde aranılan şartlar, belgeler ve yeterlik kriterleri,
• İhale dokümanında açıklama isteme ve yapılma yöntemleri,
• Tekliflerin geçerlilik süresi,
• İhaleye konsorsiyumların teklif verip veremeyeceği,ihale konusu işin tamamı veya
bir kısmına teklif verilmesinin mümkün olup olmadığı,mal alımı ihalelerinde alternatif teklif verilip verilemeyeceği,verilecekse alternatif tekliflerin nasıl değerlendirileceği,
• Ulaşım,sigorta,vergi,resim ve harç giderlerinden hangisinin teklif fiyatına dahil olacağı,
• Tekliflerin alınması, açılması ve değerlendirilmesinde uygulanması gereken ve Kanunda belirtilen usul ve esaslar,
• İhale kararının alınmasından sözleşmenin imzalanmasına kadar uygulanması gereken ve Kanunda belirtilen usul ve esaslar,
• İhalenin sadece yerli isteklilere açık olup olmadığı ve yerli istekliler lehine fiyat avantajı uygulanıp uygulanmayacağı,
• Teklif ve sözleşme türü,
• Geçici ve kesin teminat oranları ile teminatlara ait şartlar,
• İhale saatinden önce ihalenin iptal edilmesinde idarenin serbest olduğu,
• Bütün tekliflerin reddedilmesi ve ihalenin iptal edilmesinde idarenin serbest olduğu,
• İhale konusu işin başlama ve bitirme tarihi, yapılma yeri, teslim şartları ve gecikme hâlinde alınacak cezalar,
• Ödeme yeri ve şartlarıyla avans verilip verilmeyeceği,verilecekse şartları ve miktarı ile sözleşme konusu işler için eğer ödenecekse fiyat farkının ne şekilde ödeneceği,
• Süre uzatımı verilebilecek hâller ve şartları ile sözleşme kapsamında yaptırılabile- cek iş artışları ile iş eksilişi durumunda karşılıklı yükümlülükler,
• Vergi,resim ve harçlarla sözleşmeyle ilgili diğer giderlerin kim tarafından ödeneceği
• Yapım işlerinde iş ve işyerinin sigortalanması ile yapı denetimi ve sorumluluğuna ilişkin şartlar,
• Denetim, muayene ve kabul işlemlerine ilişkin şartlar,
• Anlaşmazlıkların çözümü,
İhale Dokümanında Değişiklik veya Açıklama Yapılması İlan yapıldıktan sonra ihale dokümanında değişiklik yapılmaz.Değişiklik zorunluysa, gerektiren sebep ve zorunluluklar tutanakla tespit edilip önceki ilanlar geçersiz sayılır ve iş yeniden aynı şekilde ilan olur. Ama, ilandan sonra, tekliflerin hazırlanmasını veya işin gerçekleşti- rilmesini etkileyebilecek maddi veya teknik hatalar veya eksikliklerin idarece tespiti veya isteklilerce yazılı bildirimi, ihale dokümanını değiştirebilir
* Yapılan değişikliklerin ihale dokümanının bağlayıcısı zeyilname, son teklif günün- den 10 gün öncesinde bilgi sahibi olmalarını sağlayarak ihale dokümanı alanlara gönderilir. Zeyilname ile yapılan değişikliklerle tekliflerin hazırlanması için ek süreye ihtiyaç halinde,ihale tarihi 1 defaya mahsus en fazla 20 gün ertelenebilir. Zeyilname halinde, teklifini bu düzenlemeden önce vermiş olan isteklilere tekliflerini geri çekip, yeniden teklif verme imkanı sağlanır.
* Ayrıca, istekliler tekliflerini hazırlarken ihale dokümanında açıklanmasına ihtiyaç duyulan hususlarla ilgili son teklif verme gününden 20 gün önce yazılı açıklama ta- lep edebilir. Talebin idarece uygun görülmesi halinde açıklama, bu tarihe kadar ihale dokümanı alan bütün isteklilere son teklif verme gününden 10 gün öncesinde bilgi sahibi olmalarını temin edecek şekilde ve açıklama talebinde bulunan istekli belirtil- meksizin yazılı olarak gönderilir.
Tekliflerin Hazırlanması ve Sunulması Teklif mektubu ve geçici teminat,ihaleye katılabilme şartı olarak istenilen bütün belgeler zarfa konur. Zarfın üzerine isteklinin adı, soyadı veya ticaret unvanı, tebligata esas açık adresi, teklifin hangi işe ait oldu- ğu ve ihaleyi yapan idarenin açık adresi yazılır. Zarfın yapıştırılan yeri istekli tarafın- dan imzalanır ve mühürlenir. Teklifler ihale dokümanında belirtilen ihale saatine kadar sıra numaralı alındılar karşılığında idareye verilir.
Geçici Teminat İhalelerde, teklif edilen bedelin % 3’ünden az olmamak üzere, istek- li tarafından verilecek tutarda geçici teminat alınır. İhale dokümanında belirtilmesi şartıyla, danışmanlık hizmeti ihalelerinde geçici teminat alınması zorunlu değildir.
Teminat Olarak Kabul Edilecek Değerler
• Tedavüldeki Türk Parası,
• Bankalar ve özel finans kurumları tarafından verilen teminat mektupları,
• Hazine Müsteşarlığınca ihraç edilen Devlet İç Borçlanma Senetleri ve bu senetler yerine düzenlenen belgeler.
*İlgili mevzuata göre Türkiye’deki yabancı bankaların düzenleyecekleri teminat mek- tuplarıyla, Türkiye dışındaki banka veya kredi kuruluşlarının kontrgarantisiyle Türki- ye’deki bankaların veya özel finans kurumlarının düzenleyecekleri teminat mektup- ları da teminat kabul edilir. (c)şıkkındaki senetler ve bu senetler yerine düzenlenen belgelerden nominal değere faiz eklenip ihraç edilenler, anaparaya tekabül eden satış değeri üzerinden teminat olarak kabul edilir.
* Teminat mektupları dışında teminatlar ihale komisyonlarınca teslim alınmaz. Bun- ların saymanlık ya da muhasebe müdürlüklerine yatırılması zorunludur. İhale üze- rinde kalan istekli ile ekonomik açıdan en avantajlı 2. teklif sahibi istekliye ait temi- nat mektupları ihaleden sonra saymanlık ya da muhasebe müdürlüklerine teslim edilir. Diğer isteklilere ait teminatlar ise hemen iade edilir. İhale üzerinde kalan is- tekli ile sözleşme imzalanması hâlinde, ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibine ait teminat sözleşme imzalandıktan hemen sonra iade edilir. Teminatlar, teminat olarak kabul edilen diğer değerlerle değiştirilebilir.
* İdarece alınan teminatlar haczedilemez ve üzerine ihtiyati tedbir konulamaz.Kanun kapsamında verilecek teminat mektuplarının kapsam ve şeklini tespite Kamu İhale Kurumu yetkilidir.
Tekliflerin Alınması ve Açılmasıİhale komisyonunca ihale dokümanında belirtilen saatte kaç teklif verilmiş olduğu tutanakla tespit edilip, hazır bulunanlara duyurulur ve hemen ihaleye başlanır. İhale komisyonu teklif zarflarını alınış sırasına göre inceler. Uygun olmayan zarflar tutanakla belirlenerek değerlendirmeye alınmaz. Zarflar isteklilerle birlikte hazır bulunanlar önünde alınış sırasına göre açılır.
*Belgeleri eksik veya teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olmayanlar tu- tanakla tespit edilir. İstekliler ve teklif fiyatları açıklanır. Bu işlemlere ilişkin tutanak i- hale komisyonunca imzalanır. Bu aşamada; hiçbir teklifin reddine veya kabulüne ka- rar verilmez, teklifi oluşturan belgeler düzeltilemez ve tamamlanamaz. Teklifler ihale komisyonunca hemen değerlendirilmek üzere oturum kapatılır.
Tekliflerin Değerlendirilmesi Tekliflerin değerlendirilmesinde,önce belgeleri eksik olduğu veya teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olmadığı tespit edilen isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılmasına karar verilir. Ama, teklifin e- sasını değiştirecek nitelikte olmamak kaydıyla, belgelerde bilgi eksikliği halinde ida- rece belirlenen sürede isteklilerden bu eksik bilgilerin tamamlanması yazılı istenir.
* Belirlenen sürede bilgileri tamamlamayanlar değerlendirme dışı bırakılır ve geçici teminatları gelir kaydedilir. Belgeleri eksiksiz ve teklif mektubu ile geçici teminatı u- sulüne uygun olanların tekliflerinin ayrıntılı değerlendirilmesine geçilir. İsteklilerin ihale konusu işi yapabilme kapasitelerini belirleyen yeterlik kriterlerine ve tekliflerin ihale dokümanında belirtilen şartlara uygun olup olmadığıyla birim fiyat teklif cetvel- lerinde aritmetik hata bulunup bulunmadığı incelenir. Uygun olmadığı belirlenen isteklilerin teklifleri ile birim fiyat teklif cetvellerinde aritmetik hata bulunan teklifler değerlendirme dışı bırakılır.
Aşırı Düşük Teklifler Komisyon verilen teklifleri değerlendirdikten sonra, diğer tek- liflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenlerle ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister.
İhale komisyonu;
•İmalat sürecinin, verilen hizmetin ve yapım yönteminin ekonomik olması,
•Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin mal ve hizmetlerin temini veya yapım işinin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,
•Teklif edilen mal,hizmet veya yapım işinin özgünlüğü hususlarında belgelendirilmek suretiyle yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak, aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Açıklamaları yeterli olmayan/yazılı açıklama yapamayanların teklifleri reddedilir.
Bütün Tekliflerin Reddedilmesi ve İhalenin İptali İhale komisyonu kararı üzerine idare, verilen tüm teklifleri reddedip ihaleyi iptal edebilir.İdare bu konuda herhangi bir yükümlülük altına girmez. İsteklilerin talepte bulunması hâlinde, ihalenin iptal edilme gerekçelerini talep eden isteklilere bildirir.
İhalenin Karara Bağlanması ve Onaylanması Ekonomik açı dan en avantajlı teklif, sadece fiyat esasına göre veya fiyat ile birlikte işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer gibi fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirlenir.
*Yerli istekliler lehine fiyat avantajı sağlanacak ihalelerde,bu avantaj da uygulanarak ekonomik açıdan en avantajlı teklif belirlenerek ihale sonuçlandırılır.
*En düşük fiyatın ekonomik açıdan en avantajlı teklif olarak değerlendirildiği ihaleler- de, birden fazla istekli tarafından aynı fiyatın teklifi halinde, 2. paragraftaki fiyat dışın- daki unsurlar dikkate alınarak ekonomik açıdan en avantajlı teklifle ihale sonuçlanır
* İhale komisyonu gerekçeli kararını belirleyerek,ihale yetkilisinin onayına sunar. Ka rarlarda isteklilerin adları veya ticaret unvanları, teklif edilen bedeller, ihale tarihi ve hangi istekli üzerine hangi gerekçelerle yapıldığı,ihale yapılmamışsa neden belirtilir.İhale yetkilisi, karar tarihini izleyen en geç beş iş günü içinde ihale kararını onaylar veya gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle iptal eder.
* İhale kararları ihale yetkilisince onaylanmadan idareler, ihale üzerinde kalan istekli ile varsa en avantajlı ikinci teklif sahibi isteklinin ihalelere katılmaktan yasaklı olup olmadığını teyit ettirerek buna ilişkin belgeyi ihale kararına eklemek zorundadır. İki isteklinin de yasaklı çıkması durumunda ihale iptal edilir.
Kesinleşen İhale Kararlarının Bildirilmesi İhale sonucu,ihale kararının ihale yet- kilisince onaylandığı günü izleyen 3 gün içinde, ihale üzerinde bırakılan dahil, iha- leye teklif veren bütün isteklilere bildirilir. İhale sonucu bildiriminde, teklif- lerin de- ğerlendirmeye alınmama veya uygun bulunmama gerekçelerine de yer verilir. İhale kararının yetkilice iptali durumunda isteklilere gerekçeleri belirtilip bildirim yapılır.
* İhale sonucunun bütün isteklilere bildiriminden itibaren; ihalenin ivedi yapılmasının zorunlu olduğu ihalelerde 5, diğer hallerde 10 gün geçmeden sözleşme imzalanmaz
Sözleşmeye DavetKanundaki süre bitimini,ön mali kontrol hallerindeyse kontrolün tamamlandığı tarihi izleyen günden itibaren 3 gün içinde ihale üzerinde bırakılan is- tekliye,tebliğ tarihini izleyen 10 gün içinde kesin teminatı vermek suretiyle sözleşme- yi imzalaması hususu bildirilir. Yabancılar için süreye 12 gün ilave edilir. Sözleşme- nin imzalanacağı tarihte, ihale sonuç bilgileri Kamu İhale Kurumuna gönderilip ihale, üstüne kalanın,ihalelere katılmaktan yasaklı olup olmadığının teyidi zorunludur.
* Sözleşmeden önce kesin teminat alınmayan danışmanlık hizmet ihalelerinde söz- leşmeye davet ise, kesin teminat istenilmeksizin yukarıdaki hükümlere göre yapılır.
Kesin Teminat Taahhüdün sözleşme ve ihale dokümanı hükümlerine uygun ye- rine getirilmesini sağlamak için, sözleşmeden önce ihale üzerinde kalan istekliden ihale bedeli üzerinden hesaplanmak suretiyle % 6 oranında kesin teminat alınır.
* Ancak, danışmanlık hizmet ihalelerinde ihale dokümanında belirtilmesi kaydıyla, kesin teminat sözleşme yapılmadan önce alınmayabilir. Bu durumda, düzenlene- cek her hak edişten % 6 oranında yapılacak kesintiler teminat olarak alıkonulur.
Sözleşmede İsteklinin Görev ve Sorumluluğu İhaleyi alan,kesin teminatı verip sözleşmeyi imzalar.Sözleşme imzalandıktan hemen sonra geçici teminat iade edilir
* Zorunluluklara uyulmazsa,protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmadan ihaleyi alanın geçici teminatı gelir kaydedilir. İdare, ikinci teklif fiyatının ihale yetkilisi uygun görürse, Kanunda belirtilen esas ve usullerle sözleşme imzalayabilir. Ancak ekonomik açıdan en avantajlı 2. teklif sahibi istekliyle sözleşme imzalanabilmesi için, yukarıda sözleşmeye davet bölümündeki 10 günlük sürenin bitimini izleyen 3 gün içinde teklif sahibine tebligat yapılır. O da sözleşmeyi imzalamazsa, onun da geçici teminatı gelir kaydedilerek ihale iptal edilir.
Sözleşmede İdarenin Görev ve Sorumluluğu İdare, belirlenmiş sürede sözleş- me yapamazsa, istekli sürenin bitmesini izleyen günden itibaren en geç 5 gün için- de, 10 gün süreli bir noter ihbarnamesi ile bildirmek şartıyla, taahhüdünden vazge- çebilir.Bu takdirde geçici teminat geri verilir ve istekli,teminat vermek için yaptığı belgelendirilmiş giderleri istemeye hak kazanır. Bu zarar, sebep olanlara tazmin et- tirilir ve görevlilerin ceza sorumluluğu hakkında Kanundaki hükümler uygulanır.
İhalenin Sözleşmeye Bağlanması Sözleşmeler idarece hazırlanır ve ihale yetkilisi ile yüklenici tarafından imzalanır. Yüklenici ortak girişimse, sözleşmeler ortak girişi- min bütün ortaklarınca imzalanır.İhale dokümanında aksi belirtilmedikçe sözleşme- lerin notere tescili ve onaylattırılması zorunlu değildir. İhale dokümanında belirtilen şartlara aykırı sözleşme düzenlenemez.
Sonuç Bildirimi Bu Kanun kapsamında yer alan idarelerin yapım işleri ile mal ve hizmet alımlarının sonuçları, sözleşmeye davet kısmındaki hükümlere göre gönde- rilenler hariç,en geç 15 gün içinde Kamu İhale Kurumuna bildirilir. Bu sonuçlardan Kanun kapsamındaki ihalelere ilişkin olanlar Kamu İhale Kurumu tarafından Kamu İhale Bülteninde yayımlanır. Sonuç bildirimlerinde yer verilecek bilgiler ile savunma, güvenlik ve istihbarat alanlarında görev yapan idarelerin Kanun kapsamında yaptık- ları mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin ihale sonuçlar ından hangilerinin yayımlanacağı ilgili idarenin görüşü alınıp Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenir.
YEREL YÖNETİMLER
ÜNİTE 3
Yerel Yönetim Birlikleri Türkiye’de mahalli idare birliklerine ilişkin ilk anayasal dü- zenleme 1961 Anayasasında yer almıştır. Bu düzenlemeler öncesi, 1930 da çıkarılan 1580 s Belediye Kanununda birlik konusu düzenlenmiştir.ÜNİTE 3
* Bu düzenlemelere göre; belediyeler, köyler ve il özel idareleri kendilerine kanunlar- la verilen zorunlu veya isteğe bağlı görevlerinin bir veya birkaçını yapmak için birlik kurabileceklerini belirtmiştir. Birliklerin tüzüklerinin kesinleşmesi, il içindeki birliklerde vali, iller arasındaki birliklerde İçişleri Bakanının onayına bağlanmıştır.
* 1982 Anayasasında birlik kurma izni Bakanlar Kuruluna verilmesi, bu konuda da- ha merkeziyetçi yapıya dönüldüğünü göstermektedir.Birliklerle ilgili kanun çıkarıl- ması hükmüyle,5355 s.Mahalli İdare Birlikleri Kanunu,11.6.2005de yürürlüğe gir- miştir. 5355 s.kanun öncesindeyse, 442 s Köy Kanunu, 3360 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu, 3030 s.Büyükşehirlerin Yönetimine İlişkin Kanun yasal temeli oluşturdu
* Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı 10. m, “Yerel Yönetimlerin Birlik Kurma ve Birliklere Katılma Hakkı” başlığını taşır. 3 paragraftan oluşan maddenin ilki, onaylan- ması zorunludur. Türkiye bunu onaylamış, diğer 2sine çekince koymuştur.
1.“Yerel makamlar yetkilerini kullanırken, ortak ilgi alanlarındaki görevlerini yerine getirmek için, başka yerel makamlarla işbirliği yapabilecekler ve kanunlar çerçeve- sinde birlik kurabileceklerdir.
2.Devletler, yerel makamların ortak çıkarlarının korunup geliştirilmesi için birliklere üye olma ve uluslararası yerel makam birliklerine katılma hakkı tanıyacaktır.
3.Yerel makamlar, kanunla ön görülen şartlar dahilinde, başka devletlerin yerel makamlarıyla işbirliği yapabilirler.”
MAHALLİ İDARE BİRLİKLERİNİN YASAL DAYANAĞI
* 1982 Anayasası 11.6.2005 5355 s Mahalli İdare Birlikleri Kanunu amacı; mahalli idare birliklerinin hukuki statüsünü, kuruluşunu, organlarını, yönetimini, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usul ve esaslarını düzenlemektir. Mahalli idare tanımı- na, il özel idaresi, belediye ve köy girmektedir.
* Mahalli idare birliği; “Birden fazla mahalli idarenin,yürütmekle görevli hizmetlerden bazılarını birlikte görmek için aralarında kurdukları kamu tüzel kişisi” dir
BİRLİĞİN KURULUŞU VE TÜZÜĞÜ Birlik, tüzüğünün kesinleşmesinden sonra Ba- kanlar Kurulunun izni ile kurulur ve tüzel kişilik kazanır. Kurulmuş bir birliğe üyelik, üye olmak isteyen mahalli idare meclisinin kararı ve buna dayalı başvuru üzerine, birlik meclisinin kabulü ile olur. Bu durumda Bakanlar Kurulunun izni aranmaz. Ayrılma da ilgili mahalli idare meclisinin kararı yeterlidir.
* Ama, su, atık su, katı atık ve benzeri altyapı hizmetleri ile çevre ve ekolojik den- genin korunmasına ilişkin pro- jelerin zorunlu kılması durumunda; Bakanlar Kurulu, mahalli idarelerin, bu amaçla kurulmuş birliğe katılmasına ve ayrılmasına izin verir.
* Mahalli idarelerin bütün görevlerini kapsayacak şekilde genel amaçlı veya amacı açıkça belirlenmemiş birlik kurulamaz.
* Birlik tüzüğü, birliği kuracak mahalli idarelerin meclislerinde üye tam sayısının 2/3 çoğunluğuyla kabul edilip valinin, birlik birden fazla ildeki mahalli idarelerin katılımı ile kuruluyorsa İçişleri Bakanının onayı ile kesinleşir.
* Birlik tüzüğünde aşağıdaki hususların bulunması zorunludur.
• Birliğin adı ve amacı,
• Birlik üyesi mahalli idarelerin adları,
• Birliğin merkezi,
• Birliğin görev süresi, sona ermesi ve tasfiyesi,
• Birliğe devredilen görev ve hizmetler,
• Birlik meclisinin ve birlik encümeninin toplantı dönemleri,
• Birlik üyesi mahalli idarelerin her birinin birlik meclisinde kaç üye ile temsil edileceği ve seçilen üyelerin görev süresi ve birlik encümeni üye sayısı,
• Birlik üyelerinin, birliğin kuruluş ve faaliyet giderlerine katılma payları ve bu payların tespit yöntemi,
• Birliğin gelirleri, giderleri, bütçe ve çalışma programlarına ilişkin hususlar,
• Birlik üyesi, mahalli idarelerin ve bu idarelerin hizmet alanında yaşayanların birlik hizmetlerinden yararlanma usulleri,
• Tüzük değişikliğinin nasıl yapılacağı,
BİRLİĞİN ORGANLARI Birlik meclisi, birlik encümeni ve birlik başkanıdır.
1.Birlik Meclisi Birliğin karar organıdır ve birlik üyesi mahalli idarelerin meclislerinin üyeleri veya belediye meclis üyeliğine seçileceklerden,birlik tüzüğünde belirlenen sayıda kişi gizli oyla seçilir Dışardan seçilecek sayısı, mahalli idare meclisinden seçileceklerin 1/3 ünü geçemez. Asıl üye sayısının yarısı kadar yedek üye seçilir
* İl özel idaresi için vali, belediye için belediye başkanı, köy için muhtar, meclisin tek doğal üyeleridir.Üye tam sayısına doğal üyeler de dahildir. Vali ve belediye başkanı kendisini temsil etmek üzere meclis üyelerinden birine yetki verebilir.
* Üyelerden, birlik meclisindeki asıl üyeliklerinde boşalma olursa,birlik başkanı o ma- halli idarenin yedek üyelerini göreve çağırır.Çağrılacak yedek üye kalmazsa üye mahalli idarelerin meclisleri, ilk toplantılarında yedek üye seçer. Birlik meclisinin fes- hi halinde yeniden asıl ve yedek üye seçimi yapılır. Bu üyeler kalan süreyi tamamlar.
* İl özel idaresi, belediye ve köydeki görevleri sona erenlerin birlik meclisi üyeliği de sona erer. Birlik meclisi üyeliği, üyeliğin düşmesini gerektiren bir sebeple sona eren- ler, sonraki dönemde birlik meclisi üyeliğine seçilemez. Birlik tüzüğünde, üye mahalli idarelerin birlik meclisinde nüfus ve katılım payı oranına göre temsil edilmesine dair esas getirilebilir. Birlik başkanı aynı zamanda birlik meclisinin de başkanıdır.
* Birlik meclisinin görev ve yetkileri şunlardır;
• Yatırım planı ve çalışma programını görüşmek ve kabul etmek.
• Bütçe ve kesin hesabı kabul etmek, bütçede kurumsal kodlama yapılan birimler ile fonksiyonel sınıflandırmanın birinci düzeyleri arasında aktarma yapmak.
• Borçlanmaya karar vermek.
• Taşınmaz mal alımına, satımına, kiralanmasına ve takasına karar vermek.
• Birlik tarafından yürütülecek hizmetler için uygulanacak ücret tarifesini belirlemek.
• Şartlı bağışları kabul etmek.
• Dava konusu olan ve miktarı 2bin TLden 10bin TLye kadar birlik alacaklarının uz- laşmayla çözümüne karar vermek.
• Birlik yatırımlarının yap-işlet-devret modeli ile yapılmasına karar vermek.
• Birlik başkanlık divanını, birlik encümen üyelerini ve meclis ihtisas komisyonu üye- lerini seçmek.
• Birlik teşkilatına ait birimlerin kurulmasına karar vermek.
• Birlik tüzüğünde öngörülmesi halinde tüzük değişikliğini kabul etmek.
• Birlik tarafından çıkarılacak yönetmelikleri kabul etmek.
• Birlik başkanıyla birlik encümeni arasındaki anlaşmazlıkları karara bağlamak.
* Meclis Başkanlık Divanı Birlik meclisi,birliğin kuruluşu ve mahalli idare genel seçim sonuçlarının Yüksek Seçim Kurulunca ilanından itibaren 30 gün içinde birlik merke- zinin bulunduğu mahallin mülki idare amirince toplantıya davet edilir.
* Meclis, en yaşlı üye başkanlığında toplanıp ilk 2 yıl için görev yapmak üzere, üye- leri arasından ve gizli oyla birlik başkanını,meclis birinci ve ikinci başkan vekili ile katip üyeleri seçer. 2 yıldan sonra seçilecek başkanlık divanı üyeleri yapılacak ilk mahalli idareler seçimine kadar görev yapar.Üyelerinin tamamı il özel idarelerinden oluşan birliklerde birlik başkanı, birlik merkezinin bulunduğu ilin valisidir.
* Meclis başkanlık divanı seçimi 3 günde tamamlanır. Birlik başkanı, bulunmazsa meclis birinci başkan vekili, o da olmazsa ikinci başkan vekili başkanlık eder. Ama yıllık faaliyet raporunun görüşüldüğü meclis toplantısı meclis başkan vekilinin baş- kanlığında yapılır. Başkanlık divanında boşalma durumunda kalan süreyi tamamla- mak üzere yeni üye seçilir. Meclis başkanı, meclis çalışmalarında düzeni sağlar
* Meclis toplantıları,üye mahalli idarelerin kanunlarındaki toplantı dönemleri dikkate alınıp, yılda 2 den az olmamak üzere birlik tüzüğündeki zamanlarda yapılır. Yılın ilk toplantısı dönembaşı toplantısıdır. Birlik başkanı, üye mahalli idare meclislerinden birinin talebi, birlik meclisi üyelerinin 1/3ünün gerekçeli teklifi veya acil durumlarda kendinin lüzum görmesiyle birlik meclisini olağanüstü toplantıya çağırır. Olağanüstü toplantı çağrısı ve gündem en az 3 gün önceden meclis üyelerine yazılı duyurulur ve ayrıca ilan edilir.
* Birlik meclisinde plan ve bütçe komisyonu dışında birliğin faaliyet konularında ihti- sas komisyonları kurulabilir.
* İhtisas komisyonları meclis üyeleri arasından birlik meclisi kararıyla kurulur ve ko- misyon üye sayısı 5i geçemez. Komisyon üyelerinin ayrı mahalli idare temsilcileri a- rasından seçilmesi esastır. Olağanüstü toplantılarda, çağrıyı gerektiren konuların dı- şında iş görüşülemez. Birden çok ili kapsayan mahalli idare birliklerinde mahalli ida- re birlik meclisinin kararları,birliğin merkez mülki idare amirine gönderilir.
* Birlik meclisinin toplantıları,kararları,çalışma esas ve usulleri, bilgi edinme ve dene- tim yolları,feshi,meclis üyeliğinin sona ermesi ihtisas komisyonu üyelerinin seçimiyle meclis üyelerinin yükümlülükleri hakkında bu Kanunda hüküm bulunmayan durum- larda, Belediye Kanununun belediye meclislerine ilişkin hükümleri uygulanır.
2. Birlik Encümeni Birlik başkanı ile sayısı 7yi geçmemek üzere birlik tüzüğündeki sayıda meclis üyesinden oluşur. Ülke düzeyindeki birliklerde bu sayı iki kattır. Bu üyeler, birlik meclisince, dönem başı toplantısında kendi üyeleri arasından gizli oyla 1 yıllığına görev yapmak üzere seçilir. Birlik başkanı, encümeninin de başkanıdır.
* Birlik tüzüğünde belirtilen sürelerle 1 ayı aşmamak şartıyla toplanır. Herhangi se- beple yıl içinde seçilen birlik encümeni,dönem başına kadar görev yapar.Birlik mec- lisi üyeliği sona erenlerin birlik encümeni üyeliği de sona erer. Üye sayısı 4 veya da- ha fazla olan mahalli idare birliklerinde, encümen üyelerinin ayrı ayrı mahalli idarele- rin meclis üyelerin arasından seçilmesi zorunludur. Birlik meclisinin feshi durumunda, yeni meclis oluşuncaya kadar birlik meclisi ve birlik encümenine ait görevler, ulusal düzeyde kurulan birlikler için İçişleri Bakanlığınca, diğer birlikler için birlik merkezinin bulunduğu yer mülki idare amirince kamu görevlileri arasından biri başkan olmak üzere görevlendirilecek 5 kişilik bir heyet tarafından yürütülür.
* Birlik encümeninin görev ve yetkileri şunlardır:
• Yatırım planı ve çalışma programı ile bütçe ve kesin hesabı inceleyip birlik meclisine görüş bildirmek,
• Kamulaştırma işlemlerinin gerektirdiği kamu yararı kararını almak,
• Öngörülmeyen giderler ödeneğinin harcama yerlerini belirlemek,
• Bütçede fonksiyonel sınıflandırmanın ikinci düzeyleri arasında aktarma yapmak,
• Kanunlarda öngörülen cezaları vermek,
• İkibin Türk Lirasına kadar olan davaların uzlaşmayla çözümüne karar vermek,
• Taşınmaz mal alımına, satımına, kiralanmasına ve takasına ilişkin meclis kararla- rını uygulamak.
* Birlik encümeninin toplantıları, kararları ile çalışma esas ve usulleri hakkında bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde, Belediye Kanununun belediye encümenine ilişkin hükümleri uygulanır.
Birlik Başkanı Birlik başkanının görev ve yetkileri şunlardır:
• Birliği yönetmek ve birliğin hak ve menfaatlerini korumak,
• Yatırım planı ve çalışma programı ile bütçeyi ve kesin hesabı hazırlamak, uygula- mak, izlemek, değerlendirmek ve bunlarla ilgili olarak hazırlayacağı yıllık faaliyet ra- porunu meclise sunmak,
• Birliği temsil etmek veya vekil tayin etmek,
• Birlik meclisine ve birlik encümenine başkanlık etmek,
• Birliğin taşınır ve taşınmaz mallarını idare etmek,
• Birliğin gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etmek,
• Yetkili organların kararını almak şartıyla sözleşme yapmak,
• Birlik meclisi ve birlik encümeni kararlarını uygulamak,
• Birlik meclisi ve birlik encümeninin yetkisi dışında kalan diğer ödenek aktarmaları,
• Birlik personelini atamak,
• Birliği denetlemek,
• Şartsız bağışları kabul etmek,
• Kanunlarla birliğe verilen ve birlik meclisi veya birlik encümeni kararını gerektirme- yen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak.
* Birlik bütçesinin harcama yetkilisi birlik başkanıdır. Birlik başkanı bu yetkisini birlik genel sekreterine veya birlik müdürüne devredebilir. Birlik başkanlığının sona erme- si ile ilgili olarak Belediye Kanununun belediye başkanlığının göreve devamsızlık dı- şındaki sebeplerle sona ermesine ilişkin hükümleri uygulanır.
BİRLİĞİN MALİ HÜKÜMLERİ
1.Birliğin Gelirleri
• Birlik üyelerinin, birliğin kuruluş ve faaliyet giderlerine katılma payları,
• Birlik meclisince belirlenecek tarifelere göre tahsil edilecek hizmet karşılığı ücretler,
• Diğer kamu kurum ve kuruluşlarından aktarılacak ödenekler,
• Taşınır ve taşınmaz malların kira, satış ve başka suretle değerlendirilmesinden elde edilecek gelirler,
• Kira ve faiz gelirleri, Bağışlar,
• Köylere hizmet götürme birlikleri için il özel idaresi bütçesinden ayrılacak pay,
• Diğer gelirler.
2.Birliğin Giderleri
• Birlik hizmetlerinin yürütülmesi için yapılacak giderler,
• Birliğin personeline ve seçilmiş organlarının üyelerine ödenen maaş, ücret, ödenek, huzur hakkı, yolluk, hizmete ilişkin eğitim harcamaları ile diğer giderler,
• Hizmet karşılığı alınacak ücretler ve diğer gelirlerin takip ve tahsili için yapılacak giderler,
• Birliğin hizmet binalarının, tesislerinin, araç ve gereçlerinin temini, yapımı, bakımı ve onarımı için yapılan giderler,
• Faiz, borçlanmaya ilişkin diğer ücretler ile sigorta giderleri,
• Dava takip ve icra giderleri,
• Avukatlık, danışmanlık ve denetim ücretleri,
• Kamu ve özel sektör kuruluşlarıyla yapılan ortak hizmetler ve diğer proje giderleri,
• Temsil, tören ve ağırlama giderleri.
3.Birliğin Bütçesi Belediye ve il özel idarelerinde olduğu gibi birliklerde de program bütçe uygulanırken, 5018 s Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun yürürlüğe girmesiyle birlikte, belediye ve il özel idareleri ile birlikte, birlikler de analitik bütçe ve tahakkuk esaslı muhasebe sistemine geçmiştir.
* Birlik bütçesi meclis kararıdır.Birlik bütçeleri,belediye bütçelerinin tabi oldukları e- saslara uygun hazırlanır. Bütçe, birliğin amaçlarına uygun hazırlanan plan ve prog- ramlarının gerekleriyle fayda ve maliyet unsurları gözönünde tutulup verimlilik, tu- tumluluk ilkeleriyle uluslararası standartlara uygun hazırlanıp, uygulanır. Bütçe yılı, genel bütçe ile aynı olup, takvim yılıdır.
* Birlik bütçeleri,stratejik plan ve performans programları dikkate alınıp izleyen 2 yılın gelir gider tahminleriyle birlik başkanınca hazırlanır.Birlik başkanı bütçeyi önce birlik encümenine havale eder. Encümen incelendikten sonra, mecliste görüşülüp kabul edilir. Kabul edilen bütçe birlik başkanına gönderilir. Birlik başkanı, bütçede hukuka aykırı durum görürse bütçeyi meclise geri gönderir. Meclis kararında ısrar ederse, birlik başkanı ya 5 gün içinde mülki idare amirine gönderir,ya da bu süre içinde işlem yapmazsa birlik bütçesi kesinleşir.Kesinleşen bütçenin yürürlüğe girmesi için;ilçe da- hilinde faaliyet yapan birliklerde kaymakama,birden fazla ilçe dahilinde valiye, birden fazla ilde faaliyet yapan birliklerde, birlik merkezi ilinin valisine gönderilmesi gerekir.
BİRLİĞİN TEŞKİLAT YAPISI Norm kadroya uygun birlik teşkilatı;birlik müdürü, ya- zı işleri, mali işler birimleriyle birliğin faaliyet alanına göre kurulacak teknik işler bi- riminden oluşur. Ülke düzeyinde kurulan birliklerle üye sayısı 100den fazla birlikler- de teşkilat, norm kadroya uygun olarak genel sekreter, yazı işleri ve mali işler birim- leriyle birliğin faaliyet alanında olmak ve sayısı üçü geçmemek üzere birlik mecli- sinin kararıyla kurulacak diğer birimlerden oluşur.
* Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan memurlar, Belediye Kanununda belirtilen esas ve usullere göre birlik genel sekreteri veya diğer üst yönetici kadrolarında gö- revlendirilebilir. Bu tür görevlendirmelerde ilgilinin kendi kurumundan aldığı her türlü mali ve sosyal hakları kesilmez, ancak kurumundan aldığı aylık ve diğer ödemele- rin toplam tutarını geçmemek üzere birlik encümeni kararıyla ek ödeme yapılabilir.
KÖYLERE HİZMET GÖTÜRME BİRLİKLERiDevlet Planlama Teşkilatının kurulma- sıyla 1963’ten itibaren belli bir plan ve program çerçevesinde kalkınma yolu seçilip 5er yıllık kalkınma planları hazırlanmıştır. 1. 5 yıllık planda, toplum kalkınması süreci köy kalkınması olarak düşünülmüştür. Toplum kalkınmasının örgütsel temelinde, toplulukların birlik, dernek ve kooperatif gibi gönüllü kuruluşlar vardır. Türkiye’de toplum kalkınmasını köylerden başlatmak düşüncesiyle kooperatiflerden yararlanılması düşünülmüştür.Kooperatiflerin bekle- nen başarıyı gösterememeleri nedeniyle köy birlikleri aracılığıyla toplum kalkınma- sını gerçekleştirme çabalarına ağırlık verilmiştir. Köy birliklerini başkanı olan mülki ida- re amirleri hem yeterli eğitim düzeyine sahiptir hem de merkezi yönetimin taşradaki temsilcileri olmaları nedeniyle liderlik vasfına sahiptirler.
* Yüksek Planlama Kurulunun 2006 da kabul ettiği Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi Belgesi, kırsal ekonominin geliştirilmesi ve yaşam kalitesinin yükseltilmesi için; kırsal ekonominin pazarla entegrasyonuna yönelik alt yapının geliştirilmesi, işletmelerin ve kırsal nüfusun hizmetlere erişiminin kolaylaştırılmasına, sağlıklı, yaşanabilir, sürdü- rülebilir iş ve yaşama ortamı olarak güçlendirilmesine değinmiştir. Bu amaçla fiziki altyapının iyileştirilmesi ve sunulacak hizmetlerin etkinliğinin artırılmasının önemi belirtilir. Bu açıdan da kırsal alana hizmet sunumunda önem kazanan mahalli idare birliklerinin etkinleştirilmesine önem verileceği ifade edilmiştir.
* Bu gelişmelerle; Mahalli İdare Birlikleri K.da aşağıdaki düzenlemelere vardır:
İlçelerde, tarım ürünlerinin pazarlanması hariç, yol, su, kanalizasyon ve benzeri alt- yapı tesisleriyle köylere ait diğer hizmetlerin yürütülmesine yardımcı olmak, bizzat yapmak, yaptırmak ve kırsal kalkınmayı sağlamak üzere, tüm köylerin iştiraki ile o ilçenin adını taşıyan, köylere hizmet götürme birliği kurulabilir. Bakanlar Kurulu, bu konuda genel izin vermeye yetkilidir.
* Birlik başkanı merkez ilçelerde vali veya görevlendireceği vali yardımcısı, diğer ilçelerde kaymakamdır. Köylere hizmet götürme birliğinin meclisi, birlik başkanı başkanlığında, birliğe üye köylerin muhtarları ve o ilçeden seçilen il genel meclisi üyelerinden oluşur. Köylere hizmet götürme birliğinin encümeni birlik başkanının başkanlığında, meclisin kendi üyeleri arasından gizli oyla seçeceği iki il genel meclisi üyesi ve iki köy muhtarı olmak üzere beş kişiden oluşur.
* Bakanlıklar ve diğer merkezi idare kuruluşları ile il özel idareleri; köye yönelik hiz- metlere ilişkin yapım, bakım ve onarım işleri, bölünmüş yol, elektrifikasyon, köy yolu, içme suyu, sulama suyu ve kanalizasyon yatırımlarını, bütçelerinden bu hiz- metler için ayrılan ödenekleri köylere hizmet götürme birliklerine aktarıp yapabilirler. Aktarma işlemi merkezi idare kuruluşlarında ilgili bakan, il özel idarelerinde vali onayıyla yapılır ve ödenekler tahsis amacı dışında kullanılamaz
* Köylere hizmet götürme birlikleri de bütçe imkânlarına göre, yatırımlara bütçele- rinden ödenek aktarabilirler. Bakanlıklar ve diğer merkezi idare kuruluşları ile il özel idarelerince aktarılacak ödeneklerle gerçekleştirilecek yatırımlar, birliğin hizmet ve görev alanı sınırlamasına tabi olmaksızın yapılabilir.
* Birlikler, ihtiyaca göre hizmet akdiyle personel çalıştırabilir. Ama yıllık toplam per- sonel giderleri, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin Vergi Usul Kanunundaki yeniden değerleme katsayısı ile çarpımı sonucundaki miktarın %10’unu aşamaz. Vali ve kaymakamlar birlik hizmetlerini yürütmek için diğer kamu kurum ve kuruluş- larından personel görevlendirebilir. Bunlara birlik bütçesinden karşılanmak üzere, (5000) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutarda aylık ödeme yapılır. 30 günden kısa süreler için kıst hesaplama yapılır.
* İl özel idaresi bütçe gelirlerinin ne kadarının birliklerine aktarılacağı, köylere hiz- met götürme birliklerinin sunacağı yatırım planı, yıllık çalışma programı ve uygula- ma projelerine göre il genel meclisince karşılaştırılır. Köylere hizmet götürme birlik- lerinin bütçesine ilişkin esas ve usuller ile muhasebe ve raporlama standartları, har- cama esas ve usulleri, çerçeve hesap planı ile düzenlenecek raporların şekil, süre ve türleri ile bu birliklerin yapacakları ihalelere ilişkin esas ve usuller Maliye Bakan- lığının görüşü alınıp İçişleri Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
ÜLKE DÜZEYİNDE BİRLİK KURULMASI Mahalli idarelerin menfaat korunması, gelişmelerine yardımcı olunması, personelinin eğitilmesi ve mahalli idarelerle ilgili kanun hazırlıklarında görüş bildirilmesi için il özel idarelerini ve belediyeleri temsil etmek üzere ülke düzeyinde sadece birer birlik kurulabilir. Bu durum ülke düzeyinde olmadan,bu amaçlarla başka mahalli idare birliği kurulmasına engel oluşturmaz. İl özel idareleri ve belediyeler ülke düzeyinde kurulan birliklerden kendilerine ait olanın doğal üyesidirler.
* Ülke düzeyindeki birlikler birinci fıkrada belirtilen amaçların yanında mahalli idarele- re rehberlik; mahalli idareler arasında yardımlaşma ve işbirliğini, teknik ve idari dene- yim bilgi değişimini teşvik etmek; iyi uygulama örneklerinin yaygınlaşmasına yardım etmek konularında da faaliyette bulunabilir.
* Ülke düzeyinde birliklerden belediyelere ait olanın birlik meclisi; büyükşehir, il merkezi ve nüfusu 100bin ve daha fazla olan yerlerin belediye başkanları ile her ilden belediye başkanı ve belediye meclis üyeleri arasından o ilin milletvekili sayısı kadar seçilecek üyelerden oluşur. Seçim, birlik başkanlığının talebiyle büyükşehir olan yer- lerde büyükşehir belediye başkanlığı, diğer yerlerde il belediye başkanlı- ğınca tespit edilen gün ve yerde o il içindeki belediyelerin başkanları ve belediye meclis üyelerinin katılımıyla olur. Seçime katılacaklar kendilerini temsilen oy kullan- mak için başka üyeye yazılı yetki verebilirler.
* Ülke düzeyi il özel idareleri birlik meclisi; il valileri ile her ilin il genel meclisinin, birlik tüzüğünde gösterilen sayıda kendi üyeleri arasından seçeceği kimselerden oluşur.
* Bu birliklere üye mahalli idarelerin birliğe ödemeleri gereken üyelik bedeli, bu ida- relerin en son kesinleşmiş bütçelerinin birlik meclisince belirlenen oranı olarak tespit edilir ve birliğin talebi üzerine bu mahalli idarelere genel bütçe vergi gelirlerinden ayrılan paylardan bu payların dağıtımını yapan kuruluşça kesilerek birliğe ödenir.
TURİZM ALTYAPI HİZMET BİRLİKLERİ Kültür ve turizmi koruma ve gelişim böl- geleri ile turizm merkezlerinde, alanın bütüncül bir anlayışla korunması, geliştirilme- si, tanıtımı, kültür ve turizme ilişkin sosyal ve teknik altyapının gerçekleştirilmesi ve işletilmesini sağlamak için alandaki bütün mahalli idarelerin katılımı ile bir mahalli idare birliği kurulur. Bunların meclis üyelerinin 1/3ü, alandaki Kültür ve Turizm Ba- kanlığından turizm belgeli konaklama tesislerinin ve deniz turizmi tesislerinin tem- silcilerinin kendi aralarından, birlik tüzüğünde belirlenen sayıda ve gizli oyla beledi- ye meclis üyelerine seçilme şartlarını taşımak kaydıyla seçecekleri üyelerden olu- şur.Seçim,merkezin bulunduğu yer il özel idaresi encümenlerinin gözetiminde yapılır
* Birliğin görev ve yetki alanında bulunan konaklama tesisleri, üye mahalli idarelerin ödediği aidatın üçte birinden az olmamak üzere konaklama tesislerinin yatak sayıları, deniz turizmi tesislerinin ise bağlama kapasiteleri dikkate alınarak birlik meclisince belirlenecek miktarda üyelik aidatı öder. Üye olmayan diğer turizm tesisleri ve hiz- metten yararlananlar, birlik meclisince belirlenen miktarda katılım payı ve ücreti öder.
BİRLİKLERİN DENETİM 19.12.2010 de yürürlüğe giren 6085 s Sayıştay Kanunu- nu 82.m “Diğer kanunların Sayıştay denetiminden istisna ve muafiyet tanıyan hükümleri ile bu Kanuna aykırı hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır.” denip mahalli idare birliklerinin dış denetiminin Sayıştay tarafından yapılmasının önü açılmıştır.
* Mahalli İdare Birlikleri Kanununda denetime ilişkin yapılan düzenlemeler:
1.Birlik denetimi İçişleri Bakanlığınca yapılır. Valiler ve kaymakamlar gerekli görürse ülke düzeyinde kurulan birlikler dışındaki birlikleri denetleyebilirler
* İçişleri Bakanlığı, valiler ve kaymakamlarca mali denetim sonucu tespit edilen kamu zararına yapılan kişi borcu teklifleri, birlik meclisinde görüşülüp karara bağlanır. Kara- rın örneği,birlik merkezinin bulunduğu yerin valiliğine, ülke düzeyindeki birliklerle baş- kanı vali veya vali yardımcısı olan birliklerde ise İçişleri Bakanlığına gönderilir.
* Karara karşı, ülke düzeyindeki birliklerle başkanı vali veya vali yardımcısı olan birlik- lerde İçişleri Bakanlığı,diğerlerinde valiler veya hakkında kişi borcu çıkarılanlar 10 gün içinde idari yargıya başvurabilirler. Kontrol, denetim, inceleme, kesin hüküm ve- ya yargılama sonucunda tespit edilen kamu kararı, zararın oluştuğu tarihten itibaren ilgili mevzuatına göre hesaplanacak faiziyle birlikte ilgililerden tahsil edilir.
BİRLİKLERE İLİŞKİN İSTATİSTİKLER
1.Ulusal Düzeyde Birlikler Ankara merkezli 2 birlik vardır: Bunlar; 2002 belediye- lerin üye olduğu Türkiye Belediyeler Birliği ve 2009 il özel idarelerinin üye olduğu Vilayetler Hizmet Birliğidir.
2.Yurt Dışı ile Kurulan Birlikler Nisan 2011 itibariyle Türkiye Belediyeler Birliği aşağıdaki yedi kuruluşla yanlarında belirtilen işbirliği konusunda birlik kurmuştur:
• Alman Teknik İşbirliği Kurumu (GTZ)-TODAİE ve GTZ işbirliği ile “Yerel Altyapı Hizmetleri Şebekesi Kurulması”, Yılı: 2005.
• Hollanda Belediyeler Birliği-Logo East Programı kapsamında “Yerel ve Bölgesel Yönetimler Arasında Ortaklığın Geliştirilmesi” Yılı: 2006.
• Almanya Uluslararası İleri Eğitim ve Gelişim Kuruluşu- “Master Planın Hazırlan- ması”, Yılı: 2006.
• İsveç Belediyeler Birliği, “Belediye Ortaklık Ağı Projesi”, Yılı: 2006.
• Kıbrıs Türk Belediyeler Birliği “KKTC’deki belediyelerin Türkiye’deki belediyelerle karşılıklı bilgi ve deneyim alışverişinde bulunmaları”, Yılı: 2008.
• İspanya Kentler ve Belediyeler Federasyonu, “Türkiye ve İspanya’daki belediyeler arasında işbirliğinin geliştirilmesi” Yılı: 2009.
• Almanya, Konrad Adenauer Stiftung, “Türk-Alman Kardeş Şehirler Konferansı”, “Göç ve Entegrasyon”, Yılı: 2010.
* Ayrıca, Tekirdağ Çevre Hizmetleri Birliğinin, Hollanda Ekonomi Bakanlığına bağlı VAR/TRISOPLAST arasında “Entegre atık yönetim planı ve katı atıktan gaz eldesi” konulu 2011 yılında bir birlik oluşturduğu görülmektedir.
Hizmet Birlikleri Özel idare ile belediyelerin hizmet birlikleri ; Eskişehir Fuar Birliği, Lara Birliği (Antalya), Aydın ili Afet Acil Yardım ve Kurtarma Birliği, Aralık İlçesi Rüz- gar Erozyonu ile Mücadele Birliğ i (Iğ dır), İzmir Kuş Cennetini Koruma ve Geliştirme Birliği, Samsun-Havza Termal Su Yönetim Birliği gibi bazı örnekler verilebilir.
Kalkınma Birlikleri Özel idare ile belediyelerin kurdukları iki kalkınma birliği örneği; Edirne merkezli “Trakya Kalkınma Birliği” ile Tokat merkezli “Kelkit Havzası Kalknma Birliği”dir. Özel idare, belediye ve köy birlikteliği ile kurulan kalkınma birliği örneği ise, Karabük merkezli “Batı Karadeniz Kalkınma Birliği”dir.
Diğer Birlikler Köylerin kendi arasında kurdukları birlikler;
• Adana, Doğa Akdeniz Zeytin Birliği,
• Antalya, Gazipaşa ilçesi, Şahinler, Sugözü, Çamlıca, Karatepe Köyleri Hidroelektrik Santrali Birliği,
• Artvin, Borçka, Camili Köyler Birliği,
• Balıkesir, Erdek Balıkesir Süt Üreticileri ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği,
• Çanakkale, Ayvacık, Ayvacık ilçesi Zeytin Hastalık ve Zararlıları ile Mücadele Birliği.
Mahalli İdare Birliklerine ait mali bilgiler, Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdür- lüğünce 2009 tarihinden itibaren yayınlanmaya başlamıştır.
BAZI AVRUPA ÜLKELERİNDE MAHALLİ İDARE BİRLİKLERİ
*Almanya Belli hizmetlerin yerine getirilmesi için oluşturulan üyeleri beldeler ve belde birlikleri olan kamu hukuku tüzel kişileridir. Su, enerji, atık sular ve çöp arıtımında olduğu gibi belirli bir ölçek isteyen hizmetlerin yerine getirilmesi için kurulurlar.
*Belçika Belediyeler arası birlikler kamu hukukuna tabi işbirliği kurumlarıdır. Ne a- maçla olursa olsun ticari amaçla hareket edemezler. Birliklerin üstlendikleri sosyal hizmetler belediyelerin yetki alanındaki hizmetlerden olmalıdır. Birden fazla belediye görevleri açıkça belirlenmiş işbirliği kurumları oluşturulabilir. Bu birlikler tamamen gönüllü katılımla oluşturulur.
Belediye birliklerinin bir kısmı tamamen kamu idarelerinden oluşurken, bir kısmında da özel kuruluşlar yer alabilmektedir. Bu tür birliklerde, sermaye katılımı hangi oranda olursa olsun belediyelerin, çoğunluk oyunu, yönetim kurulu başkanlığını ve denetleme kuruluşlarını ellerinde tutmaları öngörülmüştür.
* Fransa Mahalli idareler ortak çıkarlara sahip oldukları projeleri gerçekleştirmek için birleşerek yeni kamu tüzel kişileri oluşturma hakkına sahiptir. Aynı seviyedeki mahalli idareler ile olabildiği gibi farklı seviyelerdeki idarelerle de oluşturabilirler. Belediye birliklerinin amacı, belediyelerin biraraya gelip bir dayanışma bölgesi oluşturmaktır. Böylece kırsal alanların kalkınması ve geliştirilmesi için gerekli işbirliği projeleri ha- zırlanır. Birlik, bölgenin çıkarına olan ekonomik kalkınma hizmetleri ve toprak kullan- ma alanlarındaki yetkileriyle, bir üye belediye için ve onun yerine hareket etme hak- kına sahiptir.
İsviçre kantonlarında; belediyeler arasında sözleşme ile birlik kurulabilir. Belli amaç için yapılan işbirliğinin metotları tanımlanır. Sözleşmenin yürürlüğe girmesi için, birlik organları kararlarının, sözleşmeye taraf olan idarelerce onaylanması gerekir. Ana uygulama alanları, eğitim, su ve enerji temini, çevre koruması ve alan planlamasıdır. Sözleşmeler gönüllüdür. Tek amaca yönelik de olabilir. Bir de, belediyeler arası konsorsiyum şeklinde işbirliği vardır. Belediyeler arası konsorsiyum tüzel kişiliğe sahiptir. Bir veya daha fazla kamu görevinin yerine getirilmesi amacıyla kurulur. Genel yetkilerin bu konsorsiyuma devredilme imkânı yoktur. Katılım gönüllüdür.
Norveç Ortak faydayı ilgilendiren mahalli hizmetlerin yürütülmesi için kurumsal İşbir- liği, hem mahalli idareler kanununda hem de özel kanunlarda düzenlenmiştir. Beledi- yeler ve iller ortak çıkarlarla ilgili hizmetlerin yerine getirilebilmesi için bir kurul oluşturabilirler. Bu kurula, faaliyetin yönetimi ve teşkilatlanması ile ilgili karar alma yetkisi verilebilir. Kurulun oluşturulması ile ilgili kararda; kurulun yapısı, üyelerin nasıl seçileceği, yetki alanı, ekonomik konular ve işbirliğinin feshi ile ilgili hükümler yer almalıdır. Belediyelerin işbirliği yaptığı alanlar; sağlık hizmetleri, öğretim, su temini, atık toplanması, kanalizasyon altyapısı gerektiren konut ve kalkınma, ticari hayatın gelişmesi için gerekli şartların hazırlanması ve iyileştirilmesi
Lüksemburg Belediye birliklerinin kurulmasına ilişkin kanun çerçevesinde kurulurlar. Katılım her zaman gönüllüdür. İlgili belediye meclislerinin müzakereler sonucu anlaş- maya varmaları esastır. Tek veya çok amaçlı belediye birlikleri kurulabilmektedir. Bir- liklerin ana konuları; su temini, hastaneler, huzurevleri, atık toplama ve imha etme, kamu hijyeni, okulların inşası ve bakımı, spor merkezleri, krematoryum, park, kanali- zasyon tesisleri gibidir. Belediye birliklerinin, belediyeler gibi İçişleri Bakanlığına bağlı olduğu konular vardır.
SULAMA BİRLİKLERİ Sulama birlikleri, daha önce Mahalli İdare Birlikleri Kanunu içindeyken, 22.03.2011 6172 s Sulama Birlikleri Kanunu ile 5355 s Mahalli İdare Bir- likleri Kanununun dışına çıkarılmıştır. 5355 s K göre kurulmuş olan birliklerin 18 ay içinde durumlarını yeni Kanuna uygun hale getirmek zorundadır. “Aksi takdirde bu birliklerin tüzel kişiliği kendiliğinden sona erer ve valinin görevlendireceği vali yardım- cısı başkanlığında, defterdarlık, tarım il müdürlüğü, Devlet Su İşleri bölge müdürlüğü ve il mahalli idareler müdürlüğü yetkililerinden oluşan tasfiye komisyonu tarafından en geç 2 ay içinde tasfiye edilir.” hükmü Kanuna eklenmiştir.
* Sulama birliklerine özel çıkarılan Kanunun amacı; ülkenin su varlık ve kaynaklarının rasyonel kullanımı amacıyla umumi sulardan faydalanmak amacıyla Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğünce inşa edilmiş veya halen edilmekte olan ya da inşası plan- lanan sulama tesislerini gayelerine uygun kullanmak, işletmek Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün onayını almak suretiyle işlettirmek, bu tesislerin bakım, onarım ve yönetim sorumluluğunu yürütmek, tesisi geliştirmeye yönelik yeni projeler yapmak, yaptırmak veya tesisi yenilemekle görevli sulama birliklerinin kuruluşu, organlar ile görev ve yetkilerini düzenlemektir. Sulama birlikleri kamu tüzel kişiliğinde olup, kendi Kanununda hüküm bulunmayan hallerde özel hukuk hükümlerine tabidir.
*Birliklere Devlet Su İşleri tarafından devredilen tesislerin hizmet alanı, birliklerin görev alanı olup, sınırları, kapsamı ve ismi Devlet Su İşleri tarafından belirlenir.
Mahalli İdare Birlikleri Kanunu kapsamında çıkarılmış olmasına rağmen, birlikler Bakan onayı ile kurulur,merkezi yönetime bağlı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ile sıkı ilişkidedir.
* Birliğin çalışma konuları şunlardır;
• Görev alanı içinde yer alan tesislerin işletme, bakım, onarım, yönetim ve yenileme hizmetlerini yapmak,
• Su kullanıcılarının birliğe ilk katılımlarında, kurucular kurulu veya birlik meclisi ta- rafından, birlik ana statüsünde belirlenen şartlar dahilinde, arazinin her bir dekarı için belirlenen ve bir defaya mahsus olmak üzere alınan katılım payını, su kullanım hizmet bedelini ve uygulanan cezaları tahsil etmek,
• Devraldığı tesislerin yatırım bedellerini geri ödemek
• Devraldığı tesisi DSİ’nin onayını almak suretiyle geliştirmek, bu tesis ile ilgili yeni projeler yapmak veya yaptırmak,
• Görev alanı içinde su miktarına bağlı olarak ekilecek bitki desenini Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının ilgili birimleri ile işbirliği yaparak planlamak,
• Görev alanı içinde öngörülen hedeflerinin gerçekleşmesine katkıda bulunmak üzere gerekli önlemleri almak,
• Sulama ve diğer tarımsal konularda faaliyet gösteren kurumlarla işbirliği yaparak, araştırma, geliştirme ve eğitim çalışmalarında bulunmak,
• Amaç ve görevleri ile ilgili konularda ulusal ve uluslararası gelişmeleri takip etmek,
• Ortak tesisler için Devlet Su İşlerince sarf olunan işletme ve bakım masraflarından kendi payına düşen miktarı ödemek.
Birliğin Tüzel Kişilik Kazanması Birlik,tek yerleşim biriminden oluşan birlikler hariç, görev alanı içinde bulunan her yerleşim biriminden, üçüncü dereceye kadar hısım olmayan ve her yerleşim biriminden en az birer kişi ve toplamda 5 kişiden az olmamak üzere su kullanıcılarının imzaladığı birlik ana statüsünün, DSİ’nin de görüşü alınmak suretiyle DSİ’nin bağlı olduğu Bakanlıkça onaylanması sonucu tüzel kişilik kazanır.
* Birlik görev alanında yer alan her su kullanıcısı gerçek ve tüzel kişi o birliğe üye olma hakkına sahiptir.Birlik üyelerinin hakları şunlardır:
• Birlik meclisi toplantılarını izlemek,
• Birliğe olan borçlarını su kullanım hizmet bedelini ve cezalarını ödemiş olmak şartıyla birlik üyesi seçmek ve meclis üyesi seçilmek,
• Birliğin sağladığı her türlü hizmetten faydalanmak,
• Birlik faaliyetleri ile ilgili bilgi istemek,
* Birlik üyelerinin yükümlülükleri şunlardır:
• Birlik tarafından tahakkuk ettirilen su kullanım hizmet bedelini ve borçlarını düzenli olarak ödemek,
• Birlik tarafından su yetersizliğine bağlı olarak yapılan ekim planlamasına uymak, sulama planlaması ve su dağıtım ve münavebe programlarına katılmak,
• Arazisi üzerinde yer alan sulama tesisini korumak, kişisel kusurlarından dolayı meydana gelen zararları gidermek, aksi takdirde bu zararları gidermek için birliğin yapacağı her türlü harcamayı birliğe ödemek,
• Birliğin sorumluluğunda olan tesisler için kullanılan her türlü ekipmana zarar vermemek, zarar verilmesi durumunda bu zararı tazmin etmek,
• Birliğin çalışma konuları ile ilgili olarak istediği her türlü bilgiyi zamanında ve eksiksiz olarak vermek,
• Birliğin sorumluluğunda olan tesisler üzerinde yapılan işletme, bakım ve onarım çalışmaları için arazisine girilmesine izin vermek.
* Birlik üyeliğinden çıkarılma şartları şunlardır:
• Su kullanıcısı olma vasfını kaybetmek,
• Birlik ana statüsüne veya birlik meclisi ve yönetim kurulu kararlarına aykırı davranmak
* Su kullanıcısı olma vasfını kaybedenleri üyelikten çıkarmaya yönetim kurulu; diğer nedenlerde yönetim kurulunun teklifi üzerine birlik meclisi yetkilidir. Yönetim kurulu veya birlik meclisi tarafından verilen üyelikten çıkarma kararları, kararın alınmasından itibaren 30 gün içinde yönetim kurulunca ilgilisine bildirilir. Yönetim kurulu veya birlik meclisince birlik üyeliğinden çıkarılanlar,kararın tebliğinden itibaren 45 gün için- de birlik meclisine itiraz edebilir. İtirazlar ilk birlik meclisi toplantısında sonuçlandırılır ve 30 gün içinde ilgilisine bildirilir. Bu kararlara karşı yargıya başvurma hakkı saklıdır.
Birliğin Organları• Meclis • Yönetim Kurulu • Denetim Kurulu • Başkanlık
Birlik Meclisine Üyelik Şartları, Seçilme Esasları, Görev ve Yetkileri
• Kamu hizmetlerinden kısıtlı olmamak,
• Türk Ceza Kanunu 53. m belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen suçtan dolayı 5 yıl veya daha fazla süreyle ya da Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolan- dırıcılık,sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığın değerini aklama, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı, haksız mal edinme suçlarından hapis cezasına mahkum olmamak,
• 18 yaşını tamamlamış olmak,
• Birlik görev alanı içinde mülk sahibi olmak ya da araziyi fiilen kullanmak üzere en az 5 yıl süre için kiralamış olmak,
• Seçim tarihi itibarıyla en az iki yıl süreyle su kullanıcısı olmak.
* Mülk sahibi ve araziyi kiralayan aynı anda arazi için birlik meclisine üye olamaz. Birlik görev alanı içindeki birden fazla yerleşim biriminde arazisi bulunan ya da araziyi kiralamış olanlar, arazilerin bulunduğu yerleşim birimlerinin yalnız birinden meclis üyeliğine aday olabilir.
* Birlik meclisi, birliğe üye su kullanıcıları tarafından seçilen üyelerden oluşur. Birlik meclisi üye sayısı, birlik ana statüsünde belirtilir. Birlik meclisi üyeleri dört yıl için seçilir. Birlik meclisi üyeliği seçimi, birlik merkezinin bulunduğu yerin seçim kurulu tarafından yapılır. Seçim gizli oy, açık tasnif usulüyle yapılır. Seçimle ilgili diğer hususlar çerçeve ana statü ile belirlenir. Birlik meclisi her yıl iki defa birlik merkezinin bulunduğu yerde olağan olarak toplanır. Toplantıda üye tam sayısının salt çoğunluğunun bulunması gerekir. Yeter sayı sağlanamadığı takdirde toplantı yedi gün sonraya tehir edilir ve bu toplantıda yeter sayı aranmaz.
* Birlik meclisi, başkanın veya üyelerin üçte birinin yazılı isteği üzerine olağanüstü toplanır. Olağanüstü toplantının yeter sayısı, olağan toplantıda olduğu gibidir. Birlik meclisinde kararlar, toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile alınır. Ancak birliğin iç ve dış kaynaklı kredi kullanması, sulama ücretinin tespiti, cezaların tayini ve katılım payının belirlenmesine ait kararlarda birlik meclisi üye tam sayısının üçte ikisinin oyu aranır. Birlik meclisinin toplantı ve çalışma usul ve esasları çerçeve ana statüde belirlenir. Birlik üyeleri, birlik meclisi kararının kanun, birlik ana statüsü ile sunulan hizmetin gereklerine aykırı olduğu iddiasıyla, toplantıyı takip eden otuz gün içinde birlik merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemeye başvurabilir.
* Birlik meclisinin görev ve yetkileri şunlardır:
• Başkanı seçmek,
• Yönetim ve denetim kurullarının asıl ve yedek üyelerini seçmek,
• Yönetim ve denetim kurulunu denetlemek ve ibra etmek,
• Bütçe ve çalışma programını tespit, tetkik, kabul ya da reddetmek,
• Tesislerden birliğin kuruluş gayesine uygun olanların devralınmasına karar verme
• Birliğin işlerinin yürütülmesi için çalıştırılması gereken personelle ilgili politikaları tespit etmek ve çalıştırılacak personelle sözleşme akdi yapmak için başkana yetki vermek, yönetim kurulu üyelerine brüt asgari ücretin yüzde ellisini ve başkana brüt asgari ücretin üç katını geçmemek üzere aylık olarak ödenecek huzur hakları ile denetim kurulu üyelerine brüt asgari ücreti geçmemek üzere yılda bir kez ödenecek huzur haklarını tespit etmek,
• Birlik adına yapılacak sözleşme esaslarını tespit etmek, araç, gereç ve iş makinesi temini veya satın alınması, işletme, bakım ve onarım hizmetleri ve yeni tesis ve rehabilitasyon çalışmaları ile diğer işlerin ihaleyle üçüncü kişilere yaptırılmasına karar vermek ve bu hususlarda yönetim kuruluna sözleşme yapma yetkisi vermek,
• Birliğin sulama hizmetinin gerektirdiği yatırım, bakım ve onarım giderleri için borç kullanımına karar vermek,
• Birlik ana statüsünde, Bakanlığın görüşüne uygun olarak değişiklik yapmak,
• Birliğin feshine, üye tam sayısının üçte ikisinin oyu ile karar vermek,
• Birliğin faaliyetleri ve birlik çalışanlarının koordinasyonuyla ilgili düzenlemeleri yapmak, ceza tarifelerini tasdik etmek, su kullanım hizmet bedelini Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan yılı sulama ve kurutma tesisleri işletme ve bakım ücret tarifelerinde dekar başına tespit edilen en düşük ücret tarifesinden aşağı olmamak üzere belirlemek
• Gözlemcilerin hazırladıkları raporlar ile teklif ve tavsiyeleri görüşmek.
Yönetim Kurulu Üyelerinin Seçilme Esasları, Görev ve Yetkileri
Yönetim kurulu, birlik meclisi üyeleri tarafından gizli oy, açık tasnif usulüyle kendi aralarından seçilen 4 asıl üye ile başkandan oluşur.Ayrıca 4 yedek üye seçilir. Üye- lerin görev süresi 2 yıldır. Yönetim kurulu, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile top- lanır ve katılanların salt çoğunluğu ile karar verir. Oyların eşit olması halinde başka- nın oyu yönünde karar alınmış sayılır. Yönetim kurulu toplantılarının gündeminin belirlenmesi ve çalışmasına ilişkin usul ve esaslar birlik ana statüsü ile düzenlenir.
Yönetim kurulunun görev ve yetkilerinden bazıları şunlardır:
• Birliğe üye kaydını yapmak,
• Kanun, tüzük, yönetmelik, birlik ana statüsü ve ilgili mevzuatla verilen görevleri yapmak, yetkileri kullanmak ve birliği yönetmek,
• Bütçe, kesin hesap ve bunlara ait raporları hazırlamak ve su kullanım hizmet bedeli ve ceza tarifelerini birlik meclisinin onayına sunmak,
• Harcama kalemleri arasında aktarma yapmak,
• Birlik meclisince kullanılmasına karar verilen iç ve dış kaynaklı kredinin temini için banka ve ilgili kuruluşlar nezdinde görüşmeler yapmak üzere başkana yetki vermek,
• Artırma-eksiltme şartnameleri ile ihale ve satın alma kararlarını incelemek ve tasdik etmek,
• Birlik meclisi kararlarına uygun olarak birlik çalışma alanına giren konularla ilgili kamu kuruluşları ile birlik adına yapılan sözleşmeleri karara bağlamak,
• Birlik yönetmelik taslaklarını ve birlik ana statüsü değişiklik taslaklarını hazırlamak ve birlik meclisinin onayına sunmak,
• Katılım paylarını, su kullanım hizmet bedeli ve para cezalarını üyelerden tahsil etmek, birliğin alacaklarının takibini zamanında yapmak.
Denetim Kurulu Üyelerinin Seçilme Esasları, Görev ve Yetkileri Denetim kurulu, birlik meclisi tarafından kendi üyeleri veya birliğe kayıtlı su kullanıcıları arasından se- çilen 3 asıl ve 3 yedek üyeden oluşur. Denetim kurulu üyelerinin, çerçeve ana statü- de belirlenen şartları haiz olması şarttır. Denetim kurulu üyeleri görev süresi 2 yıldır.
Denetim kurulunun görev ve yetkileri şunlardır:
• Başkan ve yönetim kurulunun görevlerini mevzuata uygun olarak yürütüp yürütme- diğini birlik meclisi adına denetleyerek rapor hazırlamak ve birlik meclisine sunmak.
• Oy hakkı olmaksızın yönetim kurulu toplantılarına katılmak.
• Gereklik halinde,hazırlanan raporların bir suretini ilgili kurum / kuruluşa sunmak.
Başkanın Seçilme Esasları,Birlik meclisinin üyeleri arasından birlik meclisince
seçilir. Başkanın görev süresi 4 yıldır.
Başkanın görev ve yetkilerinden bazıları şunlardır:
• Resmi merciler ve üçüncü şahıslar nezdinde birliği temsil etmek veya yetki verdiği
kişilere temsil ettirmek,
• Bütçe tasarısını ve çalışma programını birlik meclisine ve ilgili makamlara sunmak ve bütçeyi uygulamak,
• Birlik meclisi ve yönetim kurulu kararlarını uygulamak, sonuçlarını izlemek ve değerlendirmek,
• Birlik bütçesinin tahsilat ve ödeme amirliğini yapmak ve gerektiğinde bu yetkilerini istihdam edilen en üst yöneticiye devretmek,
• Birlik meclisi kararları gereğince yapılan her türlü satın alma ve ihale işlerini bir komisyon marifetiyle yürütmek ve yönetim kurulunun onayıyla sonuçlandırmak,
• Birlik gelirlerinin tahsilatının yapılmasını takip etmek, birliğin hak ve menfaatlerini izleyip korumak,
• Birlik meclisini ve yönetim kurulunu toplantıya çağırmak,
• Birliğin yıllık çalışma programını uygulamak,
• Birlik adına şartsız bağışları kabul etmek,
• Birliğin taşınır ve taşınmaz varlığını yönetmek.
*Birlik meclisi ve yönetim kurulunun başkanıdır. Başkanvekili, başkanın herhangi sebeple görevinin başında olmadığı durumlarda, başkanın görev ve yetkilerini kullanır.
Birliğin Bütçesi Birlik meclisince kabul edilen bütçe, ilgili Devlet Su İşleri bölge müdürünün onayı ile yürürlüğe girer.
Birliğin gelirleri şunlardır: • Katılım payı, • Su kullanım hizmet bedeli, • Her türlü yardım ve bağışlar, • Yatırım bedellerine ilişkin geri ödeme katkı payı, • Birlik ana statüsüne aykırı hareket eden- lerden alınan idari para cezaları, • Alım, satım, kira, faiz ve benzerlerinden doğan gelirler, • Diğer gelirler,
Birliğin giderleri şunlardır: • Kanunlar ve birlik ana statüsü ile birliğe verilen görev ve hizmetleri karşılamak için yapılan harcamalar,
• Personele ödenen aylık, ücret, harcırah ve huzur hakkı ile organlarının seçilmiş üyelerine ödenen, harcırah, huzur hakkı ve hizmete ilişkin eğitim harcamaları,
• Birlik meclis kararı, ilam ve sözleşmelere dayalı harcamalar ve borçlar,
• Yatırım ve proje giderleri,
• Makine, malzeme, ekipman ve gerekli diğer teçhizat için yapılan harcamalar,
• Tesislere ilişkin taahhüt edilen borçlara ve devraldığı tesislerin yatırım bedellerine ilişkin geri ödemeler,• Diğer giderler.
YEREL YÖNETİMLER
ÜNİTE 4
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Sisteminde Yerel Yönetimler ÜNİTE 4
AMAÇ, KAPSAM VE KAMU MALİYESİ
Amaç: 5018 s K; kalkınma planları ve programlardaki politika ve hedefler doğrultu- sunda kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli elde edilmesi ve kullanılmasını, hesap verebilirliği ve mali saydamlığı sağlamak için, kamu mali yönetiminin yapısını ve işleyişini, kamu bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını, tüm mali işlemlerin muhasebeleştirilmesini, raporlanmasını ve mali kontrolü düzenlemektir.
Kapsam:Merkezi yönetim dahilindeki kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları ve mahalli idarelerden oluşan genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin mali yöne- tim ve kontrolünü kapsar.
Merkezi yönetim ifadesinden; Kanuna ekli kamu idareleri anlaşılır;
(I) sayılı cetvelde; TBMM, Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Sayıştay, Bakanlıklar ve cetvelde yazılı müsteşarlıklar, komutan- lıklar, genel müdürlükler, kurul, kurum ve başkanlıklar yer almıştır.
(II) sayılı cetvelde; özel bütçeli idareler; YÖK, Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığı, üniversiteler ve yüksek teknoloji enstitüleri ile cetvelde sıralanmış müste- şarlık, kurum, merkez, akademi, genel müdürlük, enstitü yapısında birimler bulunur.
(III) sayılı cetvelde düzenleyici ve denetleyici kurumlar; SPK,Kamu İhale Kurumu gibi bazım kurum ve kurullar vardır.
* Mahalli idare tanımı:“Yetkileri belirli coğrafi alan ve hizmetlerle sınırlı kamusal fa- aliyet gösteren belediye, il özel idaresi ile bunlara bağlı veya bunların kurdukları veya üye oldukları birlik ve idarelerdir”.Köy, Kanun kapsamına alınmamıştır.
Kamu Maliyesi:Gelirlerin toplanması, harcamaların yapılması, açıkların finansma- nı, kamunun varlık ve borçlarıyla diğer yükümlülükler yönetimi diye ifade edilen ka- mu maliyesinin merkezden ve yerinden yönetim esaslarınca yürütüleceği belirtilmiştir
KAMU KAYNAĞININ KULLANILMA ESASLARI
1.Mali Saydamlık:Her türlü kamu kaynağının elde edilip kullanılmasında denetimin sağlanması için kamuoyu zamanında bilgilendirilir, diyerek bu amaçla;
• Görev, yetki ve sorumlulukların açık olarak tanımlanması,
• Kamu idarelerince sağlanan teşvik ve desteklerin 1 yılı geçmeyerek belirli dönemler itibarıyla kamuoyuna açıklanması,
• Kamu hesaplarının standart bir muhasebe sistemi ve genel kabul görmüş muhase- be prensiplerine uygun muhasebe düzenine göre oluşturulmasını zorunlu tutmuştur.
* Mali saydamlığın sağlanması için gerekli düzenlemelerin yapılması ve önlemlerin alınmasından kamu idareleri sorumludur.Maliye Bakanlığına izleme görevi verilmiştir
2.Hesap Verme Sorumluluğu: Görev ve yetkililer, kaynakların etkin, ekonomik, ve- rimli ve hukuka uygun el- de edilmesi, kullanılması, muhasebeleştirilmesi, raporlan- ması ve kötüye kullanılma- ması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.
3.Stratejik Planlama ve Performans Esaslı Bütçeleme: Kamu idareleri; kalkınma planları, programlar,ilgili mevzuat ve benimsedikleri temel ilkelerle geleceğe dair mis- yon ve vizyonlarını oluşturmak, stratejik amaç ve ölçülebilir hedefler saptamak, per- formanslarını önceden belirlenmiş göstergeler doğrultusunda ölçmek ve sürecin iz- leme ve değerlendirmesini yapmak için katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlar
* Stratejik plan hazırlamakla yükümlü kamu idarelerinin ve stratejik planlama süreci- ne ilişkin takvimin tespitine,stratejik planların kalkınma planı ve programlarla ilişkilen- dirilmesine yönelik usul ve esasları Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı belirler.
* Kamu idarelerinin bütçele- rinin stratejik planlarda belirlenen performans gösterge- lerine uygunluğu ve idarelerin bu çerçevede yürütecekleri faaliyetlerle performans esaslı bütçelemeye ilişkin diğer hususları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.
Bakanların Hesap Verme Sorumluluğu:Hükümet politikasının uygulanmasıyla ba- kanlıklarının ve bakanlıklarına bağlı,ilgili ve ilişkili kuruluşların stratejik planlarıy- la bütçelerinin kalkınma planlarına, yıllık programlara uygun hazırlanması ve uygu- lanarak diğer bakanlıklarla koordinasyon ve işbirliğini sağlamaktan sorumludur.
* Bu sorumluluk, YÖK, ÖSYM Başkanlığı, üniversiteler ve yüksek teknoloji enstitü- leri için Milli Eğitim Bakanına, mahalli idareler için İçişleri Bakanına aittir. Bakanlar, kamu kaynaklarının etkili,ekonomik, verimli kullanılması ile hukuki ve mali konular- da Baş- bakana ve TBMMye sorumludurlar. Bakanlar; idarelerinin amaçları, hedef- leri, stratejileri, varlıkları, yükümlülükleri ve yıllık performans programları konusunda her mali yılın ilk ayı içinde kamuoyunu bilgilendirirler.
Üst Yöneticilerin Hesap Verme Sorumluluğu:Bakanlıklarda müsteşar, il özel idarelerinde vali, belediyelerde belediye başkanı üst yöneticidir. Ama, Milli Savun- ma Bakanlığında üst yönetici Bakandır. Üst yöneticiler, idarelerin stratejik planla- rının ve bütçelerinin kalkınma planına,yıllık programlara,kurumun stratejik plan, performans hedefleriyle hizmet gereklerine uygun hazırlanması ve uygulanmasın- dan, sorumlu- lukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kulla- nımını sağlamaktan, kayıp ve kötü- ye kullanımının önlenmesinden, mali yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve bu Kanundaki görev ve sorum- luluklardan Bakana; mahalli idarelerde, meclislerine karşı sorumludurlar. Bu sorum- luluğun gereklerini harcama yetkilileri, mali hizmetler birimi ve iç denetçiler aracılığıy- la yerine getirirler.
KAMU İDARE BÜTÇELERİ
1.Kamu İdare Bütçe Türleri: Merkezi yönetim bütçesi, sosyal güvenlik kurumları bütçeleri ve mahalli idareler bütçeleri olarak hazırlanıp uygulanır.
* Merkezi yönetim bütçeleri de kendi içinde; genel bütçe, özel bütçe, düzenleyici ve denetleyici kurum bütçesi olarak üç çeşittir.
2.Kamu Yatırım Projeleri: 19.6.1994 t 540 s KHK, Yatırım Programı Hazırlama Reh- beri ve ilgili diğer mevzuat hükümleri çerçevesinde hazırlanır, uygulanır ve izlenir. Mahalli idarelerin yatırımlarının uygulanması ve izlenmesine ilişkin usul ve esaslar Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığınca belirlenir.
* Kamu yatırım projelerinin gerçekleşme ve uygulama sonuçları, ilgili kamu idaresin- ce izleyen yılın Mart ayı sonuna kadar rapor halinde Sayıştay Başkanlığına, Maliye Bakanlığına ve Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığına gönderilir.
* Proje maliyeti, Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair Bakanlar Kurulu Kararında belirlenecek sınırın üzerindeki afetlerle ilgililer hariç yeni kamu yatırım projesi tekliflerinden;fayda-maliyet veya maliyet-etkinlik analizleriyle çevresel analizleri içerecek şekilde yapılabilirlik etüdü olmayan ve Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığınca incelenerek yapılabilirliği onaylanmamış projeler yatırım programına alınamaz.
3.Yüklenmeye Girişilmesi: Usulüne uygun düzenlenmiş sözleşme esaslarına veya kanun hükmüne dayanılarak iş yaptırılması, mal veya hizmet alınması karşılığında geleceğe yönelik ödeme yükümlülüğüne girilmesidir.
* Bütçede yeterli ödeneği bulunmayan işler için yüklenmeye girişilemez. Süre mali yılla sınırlıdır. Harcama yetkilileri, tahsis edilen ödenekler dahilinde yüklenmeye gire- bilir. Girişilen tutara ait ödenekler saklı tutulur; başka iş yaptırılması, mal veya hizmet alınması için kullanılamaz. Ancak, niteliğinden dolayı mali yılla sınırlı tutulamayan ve sürekliliği bulunan iş ve hizmetler için;her iş itibarıyla,bütçelerinde öngörülen ödenek- lerin %50yi, izleyen yılın Haziran ayını geçmemek ve yüklenme süresi 12 ayı aşma- mak üzere, ilgili üst yöneticinin onayıyla ertesi yıla geçen yüklenmelere girişilebilir:
• Yiyecek, yakacak, akaryakıt ve madeni yağ ihtiyaçları,
• Temini ve korunması güç olan ilaç, aşı, serum ve tıbbi sarf malzemeleri,
• Süreli yayın alımı, taşıma, koruma ve güvenlik, temizlik ve yemek hizmetleri,
• Taşıtların mali sorumluluk sigortasıyla yurt dışından alınan silah, silah-teçhizat ve mühimmat sevkinin her riske karşı sigortalanması için yaptırılan nakliyat sigortası,
• Makine-teçhizat, yol ve otoyol, bilgisayar ve haberleşme sistemlerinin bakım işleri; her türlü onarım işleri ile elektronik bilgi erişim hizmetleri.
* 2007 de Kanunda değişiklikle, gelecek yıllara yaygın yüklenmeler de, belirtilen mal ve hizmetler için mümkün hale gelmiştir.Ertesi yıla geçen yüklenmelere girilmesiyle, gelecek yıllara yaygın yüklenmeye girilmesine onay vermek, üst yöneticinin görevidir
Bütçeden Yardım Yapılması, Gelir ve Giderlerin İzlenmesi: Gerçek veya tüzel kişilere kanuni dayanağı olmadan kamu kaynağı kullandırılamaz, yardımda bulunu- lamaz veya menfaat sağlanamaz. Ama, genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri- nin bütçelerinde öngörülmüş olmak kaydıyla; kamu yararı gözetilerek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapılabilir.
* Bu hüküm, belediyeler, il özel idareleri, bağlı kuruluşları ve bunların üyesi oldukları birlikler ile ortağı oldukları Sayıştay denetimine tabi şirketler için uygulanmaz.Yardım- ların yapılması, kullanılması, izlenmesi, denetlenmesi ve kamuoyuna açıklanmasına ilişkin esas ve usuller Maliye Bakanlığınca hazırlanarak Bakanlar Kurulunca çıkarıla- cak yönetmelikle belirlenir.
* Genel yönetimin tüm gelir ve giderleri ile borç ve mali imkanlarının tespitinin ve takibinin yapılabilmesi için, genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ve merkezi yönetim bütçesinden yardım alan kurum, kuruluş, vakıf ve dernekler ile benzeri te- şekküller; gelir ve gider tahminlerini, mali tablolarını, birbirleriyle olan borç ve alacak durumlarını, personel giderlerine ilişkin her türlü bilgi ve belgeleri istenilmesi halinde Maliye Bakanlığına vermek zorundadırlar. Bilgi, belge ve hesap durumlarını ibraz etmeyen veya uygun harcama yapmayan kamu idareleri ve diğer kuruluşlarla ilgili olarak gerekli önlemleri almaya Maliye Bakanı yetkilidir.
* Genel yönetim kapsamındaki idareler bütçelerinin ilk 6 aylık uygulama sonuçları, ikinci 6 aya ilişkin beklentiler ve hedeflerle faaliyetlerini; Maliye Bakanlığı ise merkezi yönetim bütçe kanununun ilk 6 aylık uygulama sonuçları, finansman durumu, ikinci 6 aya ilişkin beklentiler ve hedefler ile faaliyetleri kapsayan mali durumu Temmuz ayı içinde kamuoyuna açıklar.
HARCAMA YAPILMASI
Harcama Yetkisi ve Yetkilisi: Bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisi harcama yetkilisidir.Ama, teşkilat yapısı ve personel durumu gibi nedenlerle harcama yetkililerinin belirlenmesinde güçlük olan idarelerle,bütçelerinde harcama birimleri sınıflandırılmayan idarelerde harcama yetkisi, üst yönetici veya üst yöneticinin belirleyeceği kişiler tarafından; mahalli idarelerde İçişleri Bakanlığının, diğer idarelerde ise Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine yürütülebilir.
* Kanunların verdiği yetkiyle yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul veya komite kararıyla yapılan harcamalarda, harcama yetkisinden doğan sorumluluk kurul, komite veya komisyona aittir.
* Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde; idareler, merkez ve merkez dışı birimler ve görev unvanları itibarıyla harcama yetkililerinin belirlenmesine, harcama yetkisinin bir üst yönetim kademesinde birleştirilmesine ve devredilmesine ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir.
* Bütçe harcamaları, harcama yetkilisinin harcama talimatıyla mümkündür. Talimat- larda hizmet gerekçesi, yapılacak işin konusu ve tutarı, süresi, kullanılabilir ödeneği, gerçekleştirme usulü ile gerçekleştirmeyle görevlilerin bilgileri yer alır.
* Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olması, ödeneklerin etkili, ekonomik ve ve- rimli kullanılması ve Kanunda yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur
* Bütçelerden gider yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esas- lara uygun alındığı veya gerçekleştirildiği, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanıp gerçekleştirme belgeleri düzenlenmiş olmalıdır.Giderlerin gerçekleştiril- mesi, harcama yetkililerince belirlenen görevlice düzenlenen ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanıp tutarın hak sahibine ödenmesiyle tamamlanır
* Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hiz- metin alınması,teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
Ödenemeyen Giderler, Bütçeleştirilmiş Borçlar ve Ön Ödeme: Ödeme emri belgesi- ne bağlandığı halde ödenemeyen tutarlar, bütçeye gider yazılıp emanet hesaplarına alınıp ödenir. Ama, malın alındığı veya hizmetin yapıldığı mali yılı izleyen 5. yıl sonu- na kadar talep edilmeyen emanet hesaplarındaki tutarlar bütçeye gelir kaydedilip mahkeme kararıyla ödenir.
* Kamu idarelerinin nakdi,tüm ödemeleri karşılayamazsa giderler, muhasebe kayıt- larına alınma sırasına göre ödenir. Ama, sırasıyla kanunları gereğince diğer kamu idarelerine ödenmesi gereken vergi, resim, harç, prim, fon kesintisi, pay ve benzeri tutarlara, tarifeye bağlı ödemelere, ilama bağlı borçlara, ödenmemesi halinde gecik- me cezası veya faiz getirecek borçlara ve ödenmesi talep edilen emanet hesapla- rındaki tutarlara öncelik verilir.
* İlgili olduğu mali yılın sonundan başlayarak 5 yıl içinde alacaklılarınca geçerli ma- zerete dayanmaksızın, yazılı talep edilmediğinden veya belgeleri verilmediğinden dolayı ödenemeyen borçlar zamanaşımına uğrayarak kamu idareleri lehine düşer.
* Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde, bir taahhüde ve harcama talimatına dayanmayan giderlere ilişkin olup, Maliye Bakanlığınca belirlenecek ekonomik kod- lardan yapılan ve bütçede ödeneği öngörülmüş olmakla birlikte, oluştuğu yer ve za- manda ödeneği bulunmayan giderler; dayanağını oluşturan harcama belgeleri de eklenerek usulüne göre gerçekleştirilip ilgili hesaplara alınır ve ödeneğinin gelmesini müteakip ödenir. Bu tutarlara ilişkin ödenek gönderme belgeleri, en geç mali yıl so- nuna kadar muhasebe birimine gönderilerek muhasebeleştirme işlemleri tamamlanır Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir.
* Harcama yetkilisinin uygun görmesi ve karşılığı ödeneğin saklı tutulması kaydıyla, ilgili kanunlarda öngörülen haller ile gerçekleştirme işlemlerinin tamamlanması bek- lenilemeyecek ivedi veya zorunlu giderler için avans vermek veya kredi açarak ön ödeme yapılabilir.Verilecek avansın üst sınırları merkezi yönetim bütçe kanununda gösterilir. Sözleşmesinde belirtilmek ve yüklenme tutarının %30 unu geçmemek ü- zere, yüklenicilere, teminat karşılığında bütçe dışı avans ödenebilir. İlgili kanunların bütçe dışı avans ödenmesine ilişkin hükümleri saklıdır.
* Açılmış akreditiflere ilişkin kredi artıkları ertesi yıla devredilip ödenekleri iptal olur. Devredilen kredi artıkları karşılığı, genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde Ma- liye Bakanı, diğer kamu idarelerinde üst yönetici tarafından idare bütçesinin ilgili ter- tibine ödenek kaydolunur.
* Sözleşmelerin bitim tarihlerinde henüz bir kısım hizmet yerine getirilememiş veya zorunlu nedenlerle sözleşmenin uygulanmasına başlanılamamış ama, ilgili idarece ek süre verilmiş ve bu süre ertesi mali yıla taşmışsa; yılsonunda yüklenme artığı dev- redilir ve bu tutarlara ilişkin ödenekler hakkında akreditiflerle ilgili hükümler uygulanır.
* Devredilen yüklenme artığı karşılığı hizmet ek süre içinde yerine getirilip kanıtlayıcı belgeleri verildiğinde, tutarı hizmetin yapıldığı yıl bütçesine gider kaydıyla ödenir. Her mutemet ön ödemelerden harcadığı tutara ilişkin kanıtlayıcı belgeleri, ilgili kanunla- rında belirtilmemiş olması halinde avanslarda 1 ay, kredilerde 3 ay içinde muhasebe yetkilisine vermek ve artan tutarı iade etmekle yükümlüdür.
GELİRLERİN TOPLANMASI VE FAALİYET RAPORLARI
1.Gelirlerin Toplanması:Kanun, gelirlerin toplanmasıyla ilgili aşağıdakileri getirmiştir:
• Maliye Bakanlığı, gelir politikaları ve uygulamaları konusunda ilkelerini, amaçlarını, stratejilerini ve taahhütlerini her mali yılbaşında kamuoyuna duyurur.
• Mükellef ve sorumlulara vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerini kolayca yerine getirebilmeleri için gerekli hizmetler sağlanır.
• Mükellef ve sorumluların vergiye uyumu teşvik edilir.
• Hakların korunması ve yükümlülükler konusunda mükelleflerin bilgilendirilmesi için ilgili idareler tarafından gerekli önlemler alınır.
* Gelirlerin kaynaklarıyla ilgili olarak; genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelirlerinin kanuni dayanaklarının bütçelerinde gösterileceği belirtilmiştir. Ayrıca, büt- çelerde yer alan gelirler, ilgili kanunlarında belirtilen usullere göre tarh, tahakkuk ve tahsil edilir. Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin topladığı vergi, resim, harç ve benzeri gelirlerden diğer idare, kurum ve kuruluşlara verilecek paylar, geliri toplayan kamu idare bütçesine bu amaçla konulacak ödeneklerden karşılanır.
* Özel gelirlere ilişkin, ilgili kanunlarındaki fiyatlandırılabilir mal ve hizmetlerin tarifeleri ile uygulamaya yönelik usul ve esaslar, Maliye Bakanlığı görüşü alınıp ilgili kamu ida- relerince belirlenir.
2.Bağış ve Yardım: Şartlı bağış ve yardımlar, dış finansman kaynağından sağlanan- lar da ilgili kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, hizmeti yapacak idarenin üst yö- neticisince uygun görülmesi halinde, bütçede açılacak tertibe gelir ve şart kılındığı amaca harcanmak üzere açılacak tertibe ödenek kaydedilir.
* Bu ödeneklerden tahsis amacı gerçekleştirilmiş olanlardan kalan tutarlar, tahsis amacının gerçekleştirilmesi bakımından yetersiz olanlar ile yılı bütçesinde belirlenen tutarı aşmayan ve 2 yıl devrettiği halde harcanmayan ödenekleri iptal etmeye genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde Maliye Bakanı, diğer kamu idarelerinde üst yönetici yetkilidir. Bağış ve yardımlar, kullanılmadığı veya amaç dışı kullanıldığı için geri istenildiği takdirde, bütçeye gider kaydıyla ilgilisine geri verilir.
3.Faaliyet Raporları: Üst yöneticiler ve bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama yetkili- lerince, hesap verme sorumluluğu çerçevesinde,her yıl faaliyet raporu hazırlanır. Üst yönetici, harcama yetkililerince hazırlanan birim faaliyet raporlarını esas alıp, idare faaliyet sonuçlarını gösteren idare faaliyet raporunu düzenleyip kamuoyuna açıklar
* Mahalli idarelerce hazırlanan idare faaliyet raporlarının birer örneği Sayıştay ve İçişleri Bakanlığına gönderilir. İçişleri Bakanlığı, bu raporları esas alarak kendi değer- lendirmelerini de içeren mahalli idareler genel faaliyet raporunu hazırlar ve kamuoyu- na açıklar. Raporun birer örneği Sayıştaya ve Maliye Bakanlığına gönderilir.
* Merkezi yönetim kapsamındaki idarelerle sosyal güvenlik kurumlarının bir mali yıl- daki faaliyet sonuçları, Maliye Bakanlığınca hazırlanan genel faaliyet raporunda gös- terilir. Raporda, mahalli idarelerin mali yapılarına ilişkin genel değerlendirme de yer alır. Maliye Bakanlığı, raporu kamuoyuna açıklar ve bir örneğini Sayıştaya gönderir.
* Sayıştay, mahalli idarelerin raporları hariç idare faaliyet raporlarını, mahalli idareler genel faaliyet raporunu ve genel faaliyet raporunu, dış denetim sonuçlarını dikkate alarak görüşlerini de belirtmek suretiyle TBMMye sunar. TBMM bu rapor ve değer- lendirmeler çerçevesinde, kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasına ilişkin kamu idarelerinin yönetim ve hesap verme sorumluluklarını görüşür. Görüşmelere üst yönetici veya görevlendireceği yardımcısının ilgili bakanla katılması zorunludur.
* İdare faaliyet raporu, ilgili idare hakkındaki genel bilgilerle birlikte; kullanılan kaynak- ları, bütçe hedef ve gerçekleşmeleri ile meydana gelen sapmaların nedenlerini, varlık ve yükümlülükleri ile yardım yapılan birlik, kurum ve kuruluşların faaliyetlerine ilişkin bilgileri de kapsayan mali bilgileri; stratejik plan ve performans programı uyarınca yürütülen faaliyetleri ve performans bilgilerini içerecek şekilde düzenlenir.
* Bu raporlardaki hususlar, raporların hazırlanması, ilgili idarelere verilmesi, kamuo- yuna açıklanması ve bu işlemlere ilişkin sürelerle diğer usul ve esaslar,İçişleri Bakan- lığı ve Sayıştayın görüşü alınıp Maliye Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir.
* Mahalli idare bütçeleri ile sosyal güvenlik kurumları bütçelerinin uygulama sonuç- larının kesin hesaba bağlanması, ilgili kanunlardaki hükümlere göre yapılır.
TAŞINIR VE TAŞINMAZLAR
Taşınır ve Taşınmaz Edinme: Bu malların kaydı ile taşınırların muhafazası, kullanı- mı, mal yönetim hesabının verilmesi ve mal yönetim sorumlularıyla bunlar adına görev yapacak olanların belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar, Maliye Bakanlığınca hazırlanacak ve Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir.
* Kamu idareleri, taşınmaz satın alma veya kamulaştırma işlemlerini yetki devri yo- luyla başka kamu idaresi eliyle yürütebilir. Genel bütçe kapsamındaki kamu idarele- rinin edindiği taşınmazlar Hazine, diğer kamu idarelerine ait taşınmazlarsa tüzel kişi- likleri adına tapu sicilinde tescil olur.Kamu idarelerince üretilen mallar kendi tüketim- lerinde kullanılırsa bedelleri, rayiç bedel üzerinden ilgili ödenek tertibine gider ve karşılığı gelir kaydedilir.
* Kamu idareleri, ihtiyaç fazlası taşınırlarıyla görmekle yükümlü olduğu kamu hizmet- lerinde kullanılacağına ve amacına uygun kullanılmaması halinde geri alınacağına dair tapu kütüğüne şerh konulması kaydıyla taşınmazlarını diğer kamu idarelerine bedelsiz devredebilir. Devredilmeyecek taşınır ve taşınmazlarla devir ve kayıt işlem- lerine ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir. Kamu idareleri arasındaki taşınmazların mülkiyetine ilişkin uyuşmazlıklar, görevli mahkemelerce çözümlenir.
Taşınır ve Taşınmaz Satışı ile Taşınmazların Tahsisi:Taşınmazların tahsisiyle ilgili kamu idareleri, kanunlarındaki kamu hizmetlerini yerine getirebilmek için mülkiyetle- rindeki taşınmazlarla Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerleri, birbirlerine ve köy tüzel kişiliklerine bedelsiz tahsis edebilir ama taşınmaz amaç dışı kullanılamaz
* Hazinenin özel mülkiyetindeki taşınmazlarla Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerleri tahsis etmeye, kamu ihtiyaçları için gerekli olmayanların tahsisini kaldırmaya Maliye Bakanlığı; diğer taşınmazları tahsis etmeye ve tahsisini kaldırmaya ise maliki kamu idaresi yetkilidir. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin esas ve usuller Maliye Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Kanunlardaki özel hükümler saklıdır.
Mal Yönetiminde Etkililik ve Sorumluluk: Taşınırların özelliğinden veya olağan kulla- nımından kaynaklanan yıpranmayla usulüne uygun firelerde sorumluluk aranmaz. Kamu idarelerine ait malları edinme, kiralama, tahsis, yönetim, kullanma ve elden çı- karma işlemleri, mevzuatında öngörülen kurallarla hizmetin amacına uygun verimlilik ve tutumluluk ilkesine göre yapılır. Bu ilkeye aykırı eylem ve işlemlerden doğan za- rarlardan,malların yönetimi veya kullanılması hususunda yetki verilenler sorumludur.
KAMU HESAPLARI VE MALİ İSTATİSTİKLER
Muhasebe Sistemi: Karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını sağlayacak ve mali raporların düzenlenmesi ile kesin hesabın çıkarılmasına temel olacak şekilde kurulur ve yürütülür.
* Kamu hesapları,kamu idarelerinin gelir, gider ve varlıkları ile mali sonuç doğuran ve öz kaynağın artmasına veya azalmasına neden olan her türlü işlemlerle garantilerin ve yükümlülüklerin belirlenmiş bir düzen içinde hesaplara kaydedilerek, yönetim ve denetim yetkilileriyle kamuoyuna gerekli bilgilerin sağlanması amacıyla tutulur.
* Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde uygulanacak muhasebe ve rapor- lama standartları uluslararası standartlara uygun Maliye Bakanlığı bünyesinde; Sa- yıştay Başkanlığı, Maliye Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı ve diğer ilgili kuruluş temsilcilerinin katılımıyla oluşturulacak olan Devlet Muhasebesi Standartları Kurulunca belirlenir. Standartlar Resmi Gazetede yayımla- nır. Kurulun yapısı, çalışma usul ve esasları ile diğer hususlar Maliye Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
* Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerince uygulanacak çerçeve hesap planı ile düzenlenecek raporların şekil, süre ve türlerine ilişkin hususlar, Kurul tarafından belirlenen muhasebe ve raporlama standartları çerçevesinde, ilgili idarelerin de görü- şü alınarak Maliye Bakanlığınca belirlenir ve Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulacak yönetmelikle düzenlenir.
* Muhasebe işlemlerine, hesap planlarına ve işlemlerin muhasebeleştirilmesinde kul- lanılacak belgelerin şekil ve türlerine ilişkin düzenleme, yukarıda belirtilen yönetmeli- ğe uygun, ilgili idarelerin görüşü alınıp merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri için Maliye Bakanlığınca; sosyal güvenlik kurumları için ilgili idarelerce, mahalli idare- ler için ise İçişleri Bakanlığınca Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınıp hazırlanır.
* Bir ekonomik değer yaratıldığında,başka şekle dönüştürüldüğünde, mübadeleye konu edildiğinde, el değiştirdiğinde ve yok olduğunda muhasebeleştirilir. Bütün mali işlemlerin muhasebeleştirilmesi ve her muhasebe kaydının belgeye dayanması şarttır. Kamu gelir ve giderleri tahakkuk ettirildikleri mali yılın hesaplarında gösterilir. Bütçe gelirleri tahsil edildiği, bütçe giderleri ise ödendiği yılda muhasebeleştirilir.
* Kamu hesapları mali yıl esasına göre tutulur. Mali yılın bitimine kadar fiilen yapılmış olan ödemelerden mahsup edilememiş olanların, ödenekleri saklı tutulmak suretiyle, mahsup işlemleri mali yılın bitimini izleyen bir ay içinde yapılabilir. Zorunlu hallerde bu süre, Maliye Bakanlığı tarafından bütçe giderleri için bir ay, diğer işlemlerde iki ayı geçmemek üzere uzatılabilir.
Mali İstatistikler: Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin mali işlemlerini kap- sar. Uluslararası standartlara uygun;bütünlük, güvenilirlik, kullanışlılık, yöntemsel ge- çerlilik ve ulaşılabilirlik ilkeleri çerçevesinde; yeterli mesleki eğitimi almış personelce muhasebe kayıtlarındaki verilere dayanılıp istatistiksel yöntemler kullanılıp hazırlanır. Mali istatistiklerin hazırlanmasında kamu idarelerinin yöneticileri uygun kurumsal çevrenin oluşturulması için önlemleri alır.Kanunda yer alan genel yönetim kapsamın- daki kamu idareleri tanımına bağlı kalmaksızın; mali istatistiklerin derlenmesi için, uluslararası sınıflandırmalara uygun, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı, TC Merkez Bankası ve Türkiye İstatistik Kurumunun da görüşünü almak suretiyle, ayrıca genel yönetim sektörü adıyla bir kapsam belirlemeye ve bu kapsamdaki kamu idarelerinin mali verilerini almaya Maliye Bakanlığı yetkilidir.
* Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin mali istatistikleri, Maliye Bakanlığın- ca derlenir. Merkezi yönetim kapsamı dışındaki kamu idareleri mali istatistiklerini be- lirlenmiş ilkelere uygun olarak hazırlar ve belirlenen süreler içinde Maliye Bakanlığı- na gönderir. Sosyal güvenlik kurumları ve mahalli idarelere ait mali istatistiklerle mer- kezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerininki Maliye Bakanlığınca birleştirilip,genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerine ait mali istatistikler elde edilir ve 3er aylık dö- nemlerle yayımlanır.
* Kamu idarelerinden, mali istatistiklerine ilişkin esas verilerini süresinde gönderme- yenlere Maliye Bakanlığınca 1 ay ek süre verilir. Ek süre sonunda da verilerin gönde- rilmemesi halinde, Maliye Bakanlığının talebi üzerine, ilgili kamu idaresinin üst yöne- ticileri tarafından mali hizmetler birimi yöneticisi ile muhasebe yetkilisine, her türlü ay- lık, ödenek, zam ve tazminat dahil yapılan bir aylık net ödemeler toplamı tutarında idari para cezası verilir. İdari para cezası uygulanmış olması bilgi verme yükümlülü- ğünü ortadan kaldırmaz. İdari para cezaları, Kanunun ilgili hükümlerince tahsil edilir.
* Bir yıla ait mali istatistikler izleyen yılın Mart ayı içinde; hazırlanma, yayımlanma, doğruluk, güvenilirlik ve önceden belirlenmiş standartlara uygunluk bakımından Sa- yıştayca değerlendirilip raporu TBMMye ve Maliye Bakanlığına gönderilir. Bu rapor- da yer alan değerlendirmelere ilişkin Maliye Bakanı gerekli önlemleri alır.
İÇ KONTROL SİSTEMİ VE DIŞ DENETİM
İç Kontrol: Görev ve yetkileri çerçevesinde, mali yönetim ve iç kontrol süreçlerine iliş- kin standartlar ve yöntemler Maliye Bakanlığınca, iç denetime ilişkin standartlar ve yöntemler İç Denetim Koordinasyon Kurulunca belirlenir, geliştirilir ve uyumlaştırılır. Sistemlerin koordinasyonunu sağlar ve kamu idarelerine rehberlik hizmeti verir.
İç kontrolün amacı;
• Kamu gelir,gider,varlık ve yükümlülüklerinin etkili,ekonomik, verimli yönetilmesini,
• Kamu idarelerinin kanunlara ve diğer düzenlemelere uygun faaliyet göstermesini,
• Her türlü mali karar ve işlemlerde usulsüzlük ve yolsuzluğun önlenmesini,
• Karar oluşturup izlemek için düzenli,zamanında,güvenilir rapor ve bilgi edinilmesini,
• Varlıkların kötüye kullanımı ve israfını önleyip kayıplardan korunmasını sağlamak
* Kamu idarelerinin mali yönetim ve kontrol sistemleri; harcama birimleri, muhasebe ve mali hizmetler ile ön mali kontrol ve iç denetimden oluşur. Yeterli ve etkili kontrol sisteminin oluşturulabilmesi için; mesleki değerlere ve dürüst yönetim anlayışına sa- hip olunması, mali yetki ve sorumlulukların bilgili ve yeterli yöneticilerle personele ve- rilmesi, belirlenmiş standartlara uyulmasının sağlanması, mevzuata aykırı faaliyet- lerin önlenmesi ve kapsamlı bir yönetim anlayışı ile uygun bir çalışma ortamının ve saydamlığın sağlanması bakımından ilgili idarelerin üst yöneticileri ile diğer yönetici- lerince görev, yetki ve sorumluluklar gözönünde bulundurulup gerekli önlemler alınır.
Ön Mali Kontrol: Harcama birimlerinde işlemlerin gerçekleştirilmesi aşamasında ya- pılan kontrollerle mali hizmetler birimince yapılan kontrolleri kapsar. Ön mali kontrol süreci, mali karar ve işlemlerin hazırlanması, yüklenmeye girişilmesi, iş ve işlemlerin gerçekleştirilmesi ve belgelendirilmesinden oluşur.Kamu idarelerinde ön mali kontrol görevi,yönetim sorumluluğu çerçevesinde yürütülür. Harcama birimlerinde işlemlerin gerçekleştirilmesi aşamasında yapılacak asgari kontroller, mali hizmetler birimince ön mali kontrole tabi tutulacak mali karar ve işlemlerin usul ve esasları ile ön mali kontrole ilişkin standart ve yöntemler Maliye Bakanlığınca belirlenir. Kamu idareleri, bu standart ve yöntemlere aykırı olmamak şartıyla bu konuda düzenleme yapabilir.
Mali Hizmetler Birimi: Mali hizmetler birimi tarafından yürütülen işlemler;
• İdarenin stratejik plan ve performans programının hazırlanmasını koordine etmek ve sonuçlarının konsolide edilmesi çalışmalarını yürütmek.
• İzleyen 2 yılın bütçe tahminlerini de içeren idare bütçesini, stratejik plan ve yıllık performans programına uygun olarak hazırlamak ve idare faaliyetlerinin bunlara uygunluğunu izlemek ve değerlendirmek.
• Mevzuatı uyarınca belirlenecek bütçe ilke ve esasları çerçevesinde, ayrıntılı harca- ma programı hazırlamak ve hizmet gereksinimleri dikkate alınarak ödeneğin ilgili bi- rimlere gönderilmesini sağlamak.
• Bütçe kayıtlarını tutmak, bütçe uygulama sonuç verileri toplamak, değerlendirmek ve bütçe kesin hesabı ile mali istatistikleri hazırlamak.
• İlgili mevzuatı çerçevesinde idare gelirlerini tahakkuk ettirmek, gelir ve alacaklarının takip ve tahsil işlemlerini yürütmek.
• Genel bütçe kapsamı dışında kalan idarelerde muhasebe hizmetlerini yürütmek.
• Harcama birimleri tarafından hazırlanan birim faaliyet raporlarını da esas alarak idarenin faaliyet raporunu hazırlamak.
• İdarenin mülkiyetinde veya kullanımında bulunan taşınır ve taşınmazlara ilişkin icmal cetvellerini düzenlemek.
• İdarenin yatırım programının hazırlanmasını koordine etmek, uygulama sonuçlarını izlemek ve yıllık yatırım değerlendirme raporunu hazırlamak.
• İdarenin, diğer idareler nezdinde takibi gereken mali iş ve işlemlerini yürütmek ve sonuçlandırmak.
• Mali kanunlarla ilgili diğer mevzuatın uygulanması konusunda üst yöneticiye ve harcama yetkililerine gerekli bilgileri sağlamak ve danışmanlık yapmak.
• Ön mali kontrol faaliyetini yürütmek.
• İç kontrol sistemi kurulması, standartları uygulanması ve geliştirilmesi konularında çalışmalar yapmak.
• Mali konularda üst yönetici tarafından verilen diğer görevleri yapmak.
* Alım, satım, yapım, kiralama, kiraya verme, bakım-onarım ve benzeri mali işlemler- den; idarenin tamamını ilgilendirenler destek hizmetlerini yürüten birim, sadece har- cama birimlerini ilgilendirenler ise harcama birimleri tarafından gerçekleştirilir. Ancak, harcama yetkililiği görevi uhdesinde kalmak şartıyla, harcama birimlerinin talebi ve üst yöneticinin onayıyla bu işlemler destek hizmetlerini yürüten birimce yapılabilir.
* Mali hizm.birimi yapısı teşkilat kanunlarında gösterilir. Mali hizmetler birimlerinin ça- lışma usul ve esasları; idarelerin teşkilat yapısı dikkate alınmak ve stratejik planlama, bütçe ve performans programı, muhasebe-kesin hesap ve raporlamayla iç kontrol fonksiyonlarının ayrı alt birimlerce yürütülebilmesini sağlayacak şekilde Maliye Bakanlığınca hazırlanıp Bakanlar Kurulunca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
* Harcama yetkilisi ile muhasebe yetkilisi görevi aynı kişide birleşemez. Mali hizmet- ler biriminde ön mali kontrol görevini yürütenler mali işlem sürecinde görev alamaz. İdarelerin mali hizmetler birimlerinde mali hizmetler uzman yardımcısı ve mali hiz- metler uzmanı çalıştırılabilir.
Muhasebe Hizmeti ve Muhasebe Yetkilisi: Muhasebe hizmeti; gelirlerin ve alacak- ların tahsili, giderlerin hak sahiplerine ödenmesi, para ve parayla ifade edilebilen de- ğerler ile emanetlerin alınması, saklanması, ilgililere verilmesi, gönderilmesi ve diğer tüm mali işlemlerin kayıtlarının yapılması ve raporlanması işlemleridir. Bu işlemleri yürütenler muhasebe yetkilisidir. Memuriyet kadro ve unvanlarının muhasebe yetki- lisi niteliğine etkisi yoktur.
* Muhasebe yetkilisi; bu hizmetlerin yapılmasından ve muhasebe kayıtlarının usu- lüne uygun, saydam ve erişilebilir şekilde tutulmasından sorumludur. Muhasebe yet- kilileri gerekli bilgi ve raporları düzenli olarak kamu idarelerine verirler.
* Muhasebe yetkilileri ödeme aşamasında,ödeme emri belgesi ve ekli belgelerde;
• Yetkililerin imzasını,
• Ödemeye ilişkin ilgili mevzuatında sayılan belgelerin tamam olmasını,
• Maddi hata bulunup bulunmadığını,
• Hak sahibinin kimliğine ilişkin bilgileri, kontrol etmekle yükümlüdür.
* Muhasebe yetkilileri,ilgili mevzuatta düzenlenmiş belgeler dışında belge arayamaz. Yukarıdaki konulara ilişkin hata veya eksiklik bulunması halinde ödeme yapamaz. Belgesi eksik veya hatalı olan ödeme emri belgeleri, düzeltilmek veya tamamlanmak üzere en geç 1 iş günü içinde gerekçeleriyle harcama yetkilisine yazılı gönderilir. Ha- taların düzeltilmesi veya eksikliklerin giderilmesi halinde ödeme işlemi gerçekleştirilir. Muhasebe yetkilileri işlemlerine ilişkin defter, kayıt ve belgeleri muhafaza eder ve denetime hazır bulundurur.
* Muhasebe yetkililerinin Kanuna göre yapacakları kontrollere ilişkin sorumlulukları, görevleri gereği incelemeleri gereken belgelerle sınırlıdır.Muhasebe yetkilisi adına ve hesabına para ve parayla ifade edilebilen değerleri geçici olarak almaya, vermeye ve göndermeye yetkili olanlar muhasebe yetkilisi mutemedidir.Muhasebe yetkilisi mute- metleri doğrudan muhasebe yetkilisine karşı sorumludur. Muhasebe yetkilisi mute- metlerinin görevlendirilmeleri, yetkileri, denetimi, tutacakları defter ve belgeler ve di- ğer hususlara ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
İç Denetim: Kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için kaynak- ların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değer- lendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetidir. Bu faaliyetler,idarelerin yönetim ve kontrol yapıları ile ma- li işlemlerinin risk yönetimi, yönetim ve kontrol süreçlerinin etkinliğini değerlendirmek ve geliştirmek yönünde sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla ve genel kabul görmüş standartlara uygun olarak gerçekleştirilir.
* Kamu idarelerinin yapısı ve personel sayısı dikkate alınıp,İç Denetim Koordinasyon Kurulunun uygun görüşüyle, doğrudan üst yöneticiye bağlı iç denetim birimi başkan- lıkları kurulabilir. Kamu idarelerinin yıllık iç denetim programı üst yöneticinin önerileri de dikkate alınıp iç denetçilerce hazırlanır ve üst yönetici tarafından onaylanır.
* İç denetçi, aşağıda belirtilen görevleri yerine getirir:
• Nesnel risk analizlerine dayanarak kamu idarelerinin yönetim ve kontrol yapılarını değerlendirmek.
• Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması bakımından incelemeler yap- mak ve önerilerde bulunmak.
• Harcama sonrasında yasal uygunluk denetimi yapmak.
• İdarenin harcamalarının, mali işlemlere ilişkin karar ve tasarruflarının, amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara ve performans programlarına uygunluğunu denetlemek ve değerlendirmek.
• Mali yönetim ve kontrol süreçlerinin sistem denetimini yapıp önerilerde bulunmak.
• Denetim sonuçları çerçevesinde iyileştirmelere yönelik önerilerde bulunmak.
• Denetim sırasında veya denetim sonuçlarına göre soruşturma açılmasını gerektirecek bir duruma rastlandığında, ilgili idarenin en üst amirine bildirmek.
* İç denetim raporları ile bunlar üzerine yapılan işlemler, üst yönetici tarafından en geç 2 ay içinde İç Denetim Koordinasyon Kuruluna gönderilir.
* İç denetçiler, bakanlıklar ve bağlı idarelerde, üst yöneticilerin teklifi üzerine Bakan, diğer idarelerde üst yöneticiler tarafından sertifikalı adaylar arasından atanır ve aynı usulle görevden alınır. İç denetçilerin kamu idareleri itibarıyla sayıları, çalışma usul ve esasları ile diğer hususlar İç Denetim Koordinasyon Kurulunca hazırlanıp, Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
İç Denetim Koordinasyon Kurulu: Maliye Bakanlığına bağlı İç Denetim Koordinasyon Kurulu, 7 üyeden oluşur. Üyelerden biri Başbakanın, biri Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın, biri Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Ba- kanın, biri İçişleri Bakanının, başkanı dahil üçü Maliye Bakanının önerisiyle 5 yıl için Bakanlar Kurulunca atanır. Maliye Bakanınca önerilecek adaylardan birinin ekonomi, maliye, muhasebe, işletme alanlarından birinde doktoraya sahip öğretim üyeleri ara- sından olması şartı aranır. Üyeler, bu sürenin sonunda yeniden atanabilirler.
* Gerekli görülen hallerde İç Denetim Koordinasyon Kurulu, oy hakkı olmamak kay- dıyla teknik yardım almak ve danışmak amacıyla uzman kişileri de toplantılara davet edebilir. Kurulun çalışma usul ve esasları ile diğer hususlar İç Denetim Koordinasyon Kurulunun önerisi üzerine Maliye Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. İç Denetim Koordinasyon Kurulunda görevlendirilenlerin asli görevleri devam eder.
İç Denetim Koordinasyon Kurulunun Görevleri:
• İç denetime ilişkin denetim ve raporlama standartlarını belirlemek, denetim rehber- lerini hazırlamak ve geliştirmek.
• Uluslararası uygulamalar ve denetim standartlarıyla uyumlu risk değerlendirme yöntemlerini geliştirmek.
• Kamu idarelerinin denetim birimleri ile işbirliğini sağlamak.
• Yolsuzluk veya usulsüzlüklerin ortadan kaldırılması için gerekli önlemlerin alınması konusunda önerilerde bulunmak.
• Risk içeren alanlarda iç denetçilere program dışı özel denetim yaptırılması için kamu idarelerine önerilerde bulunmak.
• İç denetçilerin eğitim programlarını düzenlemek.
• İç denetçiler ile üst yöneticiler arasında görüş ayrılığı bulunması halinde anlaşmazlığın giderilmesine yardımcı olmak.
• İdarelerin iç denetim raporlarını değerlendirerek sonuçlarını konsolide etmek suretiyle yıllık rapor halinde Maliye Bakanına sunmak ve kamuoyuna açıklamak.
• İşlem hacimleri ve personel sayıları dikkate alınmak suretiyle idareler ile ilçe belde belediyeleri için iç denetçi atanıp atanmayacağına karar vermek.
• İç denetçilerin atanmasına ilişkin diğer usulleri belirlemek.
• İç denetçilerin uyacakları etik kuralları belirlemek.
• Kalite güvence ve geliştirme programını düzenlemek ve iç denetim birimlerini bu kapsamda değerlendirmek.
Dış Denetim: Sayıştayca yapılacak harcama sonrası dış denetim amacı, genel yöne- tim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap verme sorumluluğunda, yönetimin mali faaliyet, karar ve işlemlerinin; kanunlara, kurumsal amaç, hedef ve planlara uygunlu- ğunun incelenmesi, sonuçlarının TBMMye raporlanmasıdır.
* Genel kabul görmüş uluslararası denetim standartları dikkate alınarak;
• Kamu idaresi hesapları ve bunlara ilişkin belgeler esas alınarak, mali tabloların güvenilirliği ve doğruluğuna ilişkin mali denetimi ile kamu idarelerinin gelir, gider ve mallarına ilişkin mali işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığının tespiti,
• Kamu kaynaklarının etkili,ekonomik ve verimli kullanılıp kullanılmadığının belirlen- mesi, faaliyet sonuçlarının ölçülmesi ve performans bakımından değerlendirilmesi,
suretiyle gerçekleştirilir.
* Denetimler sonucunda; düzenlenen raporlar, idareler itibarıyla konsolide edilir ve bir örneği ilgili kamu idaresine verilerek üst yönetici tarafından cevaplandırılır. Sayış- tay, denetim raporları ve bunlara verilen cevapları dikkate alarak düzenleyeceği dış denetim genel değerlendirme raporunu TBMMye sunar. Sayıştayca hesapların hük- me bağlanması; genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir, gider ve mal hesapları ile bu hesaplarla ilgili işlemlerinin yasal düzenlemelere uygun olup olmadı- ğına karar verilmesidir. Dış denetim ve hesapların hükme bağlanmasına ilişkin diğer hususlar ilgili kanununda düzenlenir.
YAPTIRIMLAR VE YETKİLİ MERCİLER
Ödenek Üstü Harcama: Kamu zararı oluşturmamakla birlikte bütçelere, ayrıntılı harcama programlarına, serbest bırakma oranlarına aykırı olarak veya ödenek gönderme belgelerindeki ödenek miktarını aşan harcama talimatı veren harcama yetkililerine, her türlü aylık, ödenek, zam ve tazminat dahil yapılan bir aylık net ödemeler toplamının iki katı tutarına kadar para cezası verilir.
Kamu Zararı: Kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mev- zuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.
* Kamu zararının belirlenmesinde;
• İş, mal veya hizmet karşılığı olarak belirlenen tutardan fazla ödeme yapılması,
• Mal alınmadan, iş veya hizmet yaptırılmadan ödeme yapılması,
• Transfer niteliğindeki giderlerde, fazla veya yersiz ödemede bulunulması,
• İş, mal veya hizmetin rayiç bedelinden yüksek fiyatla alınması veya yaptırılması,
• İdare gelirlerinin tarh, tahakkuk veya tahsil işlemlerinin mevzuata uygun olmaması,
• Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması, esas alınır.
* Kontrol, denetim, inceleme, kesin hükme bağlama veya yargılama sonucu tespit edilen kamu zararı, zararın oluştuğu tarihten itibaren ilgili mevzuatına göre hesapla- nacak faiziyle birlikte ilgililerden tahsil edilir.
* Alınmamış para, mal ve değerleri alınmış; sağlanmamış hizmetleri sağlanmış; ya- pılmamış inşaat, onarım ve üretimi yapılmış veya bitmiş gibi gösteren gerçek dışı belge düzenlemek suretiyle kamu kaynağında bir artışa engel veya bir eksilmeye ne- den olanlar ile bu gibi kanıtlayıcı belgeleri bilerek düzenlemiş, imzalamış veya onay- lamış bulunanlar hakkında Türk Ceza Kanunu veya diğer kanunların bu fiillere ilişkin hükümleri uygulanır. Bu fiilleri işleyenlere her türlü aylık, ödenek, zam, tazminat dahil yapılan bir aylık net ödemelerin iki katı tutarına kadar para cezası verilir.
* Kamu zararının, bu zarara neden olan kamu görevlisinden veya diğer gerçek ve tüzel kişilerden tahsiline ilişkin usul ve esaslar, Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Kamu İdarelerinin Sorumluluğu: Mali yönetim ve kontrol sisteminin tümüyle zaafa uğ- radığı,belirgin yolsuzluk veya kamu zararına yönelik emarelerin ortaya çıktığı durum- larda;ilgili bakanın talep etmesi veya doğrudan Başbakanın onayı üzerine Maliye Ba- kanı, yetkili denetim elemanlarına, kamu idarelerinin tüm mali yönetim ve kontrol sis- temlerini, mali karar ve işlemlerini mevzuata uygunluk yönünden teftiş ettirir. Bu tef- tişler sonucunda düzenlenecek raporların bir örneği İç Denetim Koordinasyon Kuru- luna, bir örneği de gerekli işlemlerin yapılması için ilgili bakana gönderilir. Mali karar ve işlemlere ilişkin her türlü kayıt, bilgi ve belgeler, kamu idareleri tarafından düzenli olarak muhafaza edilir.
Kamu idareleri ve görevlileri; mali yönetim ve kontrol sistemleri ile bütçenin hazırlan- ması, uygulanması, sonuçlandırılması, muhasebeleştirilmesi, raporlanması işlemle- rine ait bilgi ve belgeleri denetimle görevlendirilmiş olanlara ibraz etmek, görevin sağ- lıklı yapılmasını sağlayacak önlemleri almak ve her türlü yardım ve kolaylığı göster- mek zorundadır.
* Mahalli idare bütçelerinin hazırlanması ve uygulanması ile diğer mali işlemleri, bu Kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, ilgili kanunlarındaki hükümlere tabidir. Ma- halli idarelerin ayrıntılı harcama programlarıyla finansman programları, bütçeleriyle birlikte hazırlanır,görüşülür ve onaylanır.Ödenekler de bu usul ve esaslarca kullanılır.
* Mali yönetim ve kontrol sisteminin tümüyle zaafa uğradığı, belirgin yolsuzluk veya kamu zararına yönelik emarelerin ortaya çıktığı durumlarda; il özel idareleri için ilgili vali, belediyeler için ilgili belediye başkanının talep etmesi veya doğrudan Başbaka- nın onayıyla İçişleri Bakanı, yetkili denetim elemanlarına, ilgili mahalli idarelerin tüm mali yönetim ve kontrol sistemlerini, mali karar ve işlemlerini mevzuata uygunluk yö- nünden teftiş ettirir,sonucunda düzenlenecek raporların bir örneği İç Denetim Koordi- nasyon Kuruluna, bir örneği de gerekli işlemlerin yapılması için ilgili vali veya beledi- ye başkanına gönderilir.
Yetkisiz Tahsil ve Ödeme: Kanunların öngördüğü şekilde yetkili kılınmamış hiçbir gerçek veya tüzel kişi, kamu adına tahsilat veya ödeme yapamaz. Yetkisiz tahsilat veya ödeme yapılması, kamu hizmeti karşılığında veya kamu hizmetleriyle ilişkilen- dirilerek bağış veya yardım toplanması veya başka adlarla tahsilat veya ödeme ya- pılması hallerinde; söz konusu tutarlar, yetkisiz tahsilat veya ödeme yapılanlardan alınarak, ilgilisine göre bütçeye gelir kaydedilir veya ilgililerine iade edilmek üzere emanet hesaplarına kaydedilir. Ayrıca, bunlar hakkında ilgili kanunları uyarınca adli ve idari yönden gerekli işlemler yapılır.
Para Cezaları ve Yetkili Merciler: Bu Kanunda belirtilen para cezaları, ilgili kamu ida- resinin üst yöneticisi tarafından verilir.Para cezaları,kararını izleyen ay başından baş- lamak üzere ve herhangi bir hüküm almaya gerek kalmaksızın; ilgililerine yapılan her türlü aylık, ödenek, zam, tazminat dahil bir aylık net ödemelerin dörtte biri oranında kesilerek tahsil olunur.
Zamanaşımı: Kamu zararının meydana geldiği ve Kanunda belirtilen para cezaları- nın verilmesini gerektiren fiilin işlendiği yılı izleyen mali yılın başından başlamak üze- re zamanaşımını kesen ve durduran genel hükümler saklı kalmak kaydıyla onuncu yılın sonuna kadar tespit ve tahsil edilemeyen kamu zararları ile para cezaları zama- naşımına uğrar.