Final YARGI ÖRGÜTÜ VE TEBLİGAT HUKUKU NOTLARI

SORULAR: 1. Kuvvetler ayrılığı ilkesi uyarınca yasama fonksiyonu aşağıdakilerden hangisine aittir? A. Cumhurbaşkanı B. Bakanlar kurulu C. TBMM D. Bağımsız mahkemeler YANIT C Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisince; yürütme fonksiyonu, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulunca; yargı fonksiyonu da Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce yerine getirilir. Yasama fonksiyonu Genel ve soyut norm koyma, değiştirme ve kaldırma faaliyetidir. Yürütme fonksiyonu Genel ve soyut normların belli kişi ve durumlara uygulanmasıdır. Yargı fonksiyonu Genel anlamda devletin hukuk düzeninin devam et-mesi ve kişilerin subjektif haklarının korunması amacını güden faaliyetidir. Bu faaliyetler, devlet için hem bir hak hem de yükümlülüktür. Yargı fonksiyonu Şeklî ve maddi olmak üzere iki ölçütten hareketle tanımlanabilir. Yargı fonksiyonunun Şeklî (organik) anlamdaki tanımlamanın ölçütü  Faaliyette bulunan makamdır. Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır. Yargı fonkisyonunun Şeklî (organik) ölçütü Yasama ve yürütme işlevlerinden ayırt etmek için elverişli bir ölçüttür. Yasama ve yürütme organlarının yaptığı bir işlem hiçbir zaman yargı fonksiyonuna dâhil olamaz. Bununla birlikte şeklî (organik) ölçüt, mahkemelerin her türlü faaliyetini yargı fonksiyonunun içine soktu-ğundan gereğinden fazla geniştir. Zira, mahkemelerin kalem işlerinin yürütülmesi ve personelin yönetimi gibi idari nitelikli faaliyetleri de vardır. Ayrıca, bazı istisnai durumlarda yargı organları, maddi niteliği itibarıyla düzenleyici idari işlemler de yapmaktadır. Örneğin ülkemizde Anayasa Mahkemesi İç Tüzüğü Anayasa Mahkemesinin kendisi tarafından yapılır. Bu İç tüzük, yargısal bir karar değil bir düzenleyici idari işlemdir. Maddi anlamdaki tanımlamanın ölçütü ise devletin fonksiyonlarının ifasında başvurulan işlemlerin içeriği, maddi niteliğidir. Bu ölçüte göre, yargı fonksiyonu, yargısal usuller uygulanarak hukuki uyuşmazlıkları ve hukuka aykırılık iddialarını kesin olarak çözümleyen ve karara bağlayan bir devlet fonksiyonudur. Bu anlamda, yargı fonksiyonu üç aşamadan geçerek gerçekleşir: 1. Yargı fonksiyonunun yerine getirilebil-mesi için her şeyden önce ortada hukuk düzeninin ihlal edildiği yolunda bir iddia bulun- malıdır. 2. Bu iddia üzerine, bunun gerçek olup olmadığı araştırılıp tespit edilir. 3. Hukuk düzenin gerçekten ihlal edildiğinin tespit edilmesinden sonra da bunun giderilmesi ve bozulan hukuk düzeninin yeniden kurulması için bir müeyyide (yaptırım) uygulanır. Maddi ölçüt yargı fonksiyonunu tanımlamak için gerekli ama bu fonksiyonu diğer devlet fonksiyonlarından ayırmak için her zaman yeterli değildir. Yasama ve yürütme organlarının maddi açıdan yargı fonksiyonuna benzer nitelikte işlemleri:  İdarenin disiplin soruşturması açarak disiplin cezası vermesi  Yasama dokunulmazlığının kaldırılması usulü Hukuka aykırılık iddiası, hukuka aykırılığın tespiti ve müeyyide uygulanması aşamaları mevcuttur. Yargı fonksiyonunun şeklî (organik) ölçüt ile maddi ölçüt birlikte kullanılarak tanımlandığında  Bağımsız mahkemelerin yargısal usuller uygulayarak hukuki uyuşmazlıkları ve hukuka aykırılık iddialarını kesin olarak çözme ve karara bağlama fonsiyonudur. YARGI FONKSİYONUNUN DEVLETİN DİĞER FONKSİYONLARI İLE İLİŞKİSİ : Yasama ve yürütme işlevlerinden tümüyle ayrı ve özel bir konumdadır. Yargının, yasama ve yürütme organı karşısındaki bağımsızlığını sağlamak amacıyla öngörülmüş tedbirler:  Mahkemelerin bağımsızlığı ilkesi  Hâkimlik teminatı Mahkemelerin Bağımsızlığı İlkesi : Anayasa’mıza göre, yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır. Hâkimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasa’ya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdanî kanaatlerine göre hüküm verirler. Hâkimlerin yürütme ve yasama organları karşısında bağımsızlığını koruyabilmek amacıyla maddi anlamda yargı yetkisinin kullanılması ile sınırlı olan anayasal ilkeler:  Hiçbir organ; makam, mercii veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere emir ve talimat veremez  Genelge gönderemez  Tavsiye ve telkinde bulunamaz. Personelin yönetimi ve yazı işlerinin yürütülmesi gibi idari işlem ve faaliyetlerinde, bu yasaklar ya da sınırlamalar geçerli değildir. AÖF. ADALET YÜK.OKUL. 3. YARIYIL KİTAP İNCELEME DOSYASI Nevin Su YAYINLARI - 5 - Yasama Meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz; görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz. Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir surette değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez. Hâkimlerin bağımsızlıklarını sağlayabilmek için Yasama ve yürütme organlarına karşı korunması Mahkemeler arasında bir altlık-üstlük ilişkisi yargılama usullerinin gerektirdiği ölçüde vardır. Çevre faktörlerine karşı da korunmaları için başka resmî ve özel hiçbir görev alamayacakları kabul edilmiştir. Günümüzde hâkimleri en çok etkileyebilecek çevre faktörü, dördüncü kuvvet olarak anılan  Basın Hâkimlik Teminatı: Mahkemelerin organ olarak bağımsızlığı ancak yargı fonksiyonunu ifa eden hâkimlerin hiçbir baskı veya tehditle karşılaşmaksızın görevlerini tam bir serbestlik ve tarafsızlıkla yerine getirebilmeleriyle gerçek bir anlam kazanır. hâkimlik teminatına ilişkin ilkeler: Hâkimler, azlonulamazlar Hâkimler ve Savcılar kendileri istemedikçe 65 yaşından önce emekliye sevk edilemezler. Hâkimler, bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa aylık ve ödeneklerden ve diğer özlük haklarından yoksun kılınamazlar. Hâkim ve savcıların, yürütme organına karşı bağımsızlıklarının sağlanabilmesi için;  Özlük haklarının teminatlı olması zorunludur. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu”na verilmiş olan yetkiler;  Adli ve idari yargı hâkim ve savcılarının mesleğe kabul edilme, atanma ve nakil, geçici yetki verilmesi, yükseltilme ve birinci sınıfa ayrılması, kadro dağıtılması, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verilmesi, disiplin cezası uygulanması, görevden uzaklaştırılması gibi bütün özlük işleri 2. Adli ve idari yargı hâkim ve savcıların özlük haklarına ilişkin olarak karar verme yetkisi kime aittir? A. Bakanlar kurulu B. Adalet bakanı C. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu D. TBMM E. Cumhurbaşkanı YANIT C Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu:  Mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kurulur ve görev yapar.  Görevlerini yerine getirirken ve yetkilerini kullanırken bağımsızdır.  Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, Kurula emir ve talimat veremez.  Kurul üyelerinin seçiminin, dairelerin oluşumunun ve iş bölümünün, Kurulun ve dairelerin görevlerinin, toplantı ve karar yeter sayılarının, çalışma usul ve esaslarının, dairelerin karar ve işlemlerine karşı yapılacak itirazların ve bunların incelenmesi usulü ile Genel Sekreterliğin kuruluş ve görevlerinin kanunla düzenleneceği öngörülmüştür. Bu düzenleme uyarınca 11. 12. 2010 günlü ve 6087 sayılı Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Kanunu (HSYK) çıkarılmıştır. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Yirmi iki asıl ve on iki yedek üyeden oluşur Üç daire hâlinde çalışır. 3. Hakimler ve savcılar yüksek kurulunun başkanı aşağıdakilerden hangisidir? A. Kurul başkanı B. Adalet bakanlığı müsteşarı C. Adalet bakanı D. Teftiş kurulu başkanı E. Daireler başkanı YANIT C Kurulun Başkanı Adalet Bakanı Kurulun yönetimi ve temsili Kurul Başkanı’na aittir Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabii üyesidir. 4. Hakimler ve savcılar yüksek kurulu avukat ve öğretim üyeleri aşağıdaki makamlardan hangisi tarafında seçilmektedir? A. Yargıtay genel kurulunca B. Cumhurbaşkanınca C. Türkiye Adalet Akademesi Genel Kurulunca D. Adli yargı hakim ve savcılarınca E. İdari yargı hakim ve savcılarınca Kurulun, dört asıl üyesi, nitelikleri kanunda belirtilen; yükseköğretim kurumlarının hukuk dalında görev yapan öğretim üyeleri ile avukatlar arasından Cumhurbaşkanınca seçilir. YANIT B  Üç asıl ve üç yedek üyesi Yargıtay üyeleri arasından Yargıtay Genel Kurulunca  İki asıl ve iki yedek üyesi Danıştay üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulunca  Bir asıl ve bir yedek üyesi Türkiye Adalet Akademisi Genel Kurulunca kendi üyeleri arasından  Yedi asıl ve dört yedek üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş adli yargı hâkim ve savcıları arasından adli yargı hâkim ve savcılarınca AÖF. ADALET YÜK.OKUL. 3. YARIYIL KİTAP İNCELEME DOSYASI Nevin Su YAYINLARI - 6 -  Üç asıl ve iki yedek üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş idari yargı hâkim ve savcıları arasından idari yargı hâkim ve savcılarınca Dört yıl için seçilir. Süresi biten üyeler yeniden seçilebilir. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Birimleri  Başkanlık  Genel Kurul  Daireler  Hizmet 5. Teftiş kurulu Hakimler ve savcılar yüksek kurulunun hangi birimi arasında yer alır? A. Başkanlık B. Genel Kurul C. Daireler D. Hizmet Kurulun hizmet birimleri  Genel Sekreterli  Teftiş Kurulu YANIT D 6. Adalet Bakanlığının, bir mahkemenin kaldırılması veya yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlayan birimi aşağıdakilerden hangisidir? A. Başkanlık B. Genel Kurul C. Daireler D. Genel sekreter E. Teftiş kurulu YANIT E 10. Aşağıdaki yargı alanlarının hangisinde tek derecelik esası geçerli değildir? A. Anayasa yargısı B. Askerî idari yargı C. Uyuşmazlık yargısı D. Adli yargı E. Hesap yargısı Adli yargı alanında üç dereceli bir yargı düzeni kurulmuş olacaktır. YANIT D A,B,C ve E şıklarında tek derecelilik esası geçerlidir. Bu alanlarda bir yüksek mahkeme, ilk ve son derece yargı yeri olarak görev yapar. Görmeyi üstlenmiş oldukları uyuşmazlıkların niteliklerine ya da tarafların staülerine göre mahkemeler  Genel görevli mahkemeler ve özel görevli mahkemeler (uzmanlık mahkemeleri) Bakacakları işler, belirli kişi ve konulara göre sınırlandırılmamış bulunan, aksi belirtilmiş olmadıkça aynı yargılama hukuku disiplininin uğraş alanına giren her türlü işe bakan mahkemelere  Genel görevli mahkemeler denir.  Sulh hukuk ve asliye hukuk mahkemeleri  Sulh ceza ve asliye ceza mahkemeleri Özel görevli mahkemeler (uzmanlık mahkemeleri)  Belirli kişiler ya da meslek mensupları arasında çıkan uyuşmazlıklara veya belirli türdeki uyuşmazlıklara bakmak üzere kurulmuş olan mahkemelerdir.  Özel mahkemeler, birer uzmanlık yargı yeri durumundadırlar.  İş  Kadastro  Çocuk mahkemeleri 11. Aşağıdakilerden hangisi tek hakimli mahkemeler arasında yer almaz? A. Sulh hukuk mahkmesi B. Ağır ceza mahkemesi C. Asliye hukuk D. Sulh ceza mahkmesi E. Asliye ceza mahkemesi YANIT B 12. Aşağıdakilerden hangisi çok hakimli mahkemeler arasında yer almaz? A. Yargıtay B. Danıştay C. Anayasa mahkemesi D. Sulh ceza mahkemesi E. Ağır ceza mahkemesi YANIT D 13. Aşağıdakilerden hangisi mahkemelerin görmeyi üstlendikleri uyuşmazlıkların niteliklerine yada statülerine göre tasnifi arasında yer alır? A. Tek hakimli- Çok hakimli mahkemeler B. İlk derece- Üst derece mahkemeleri C. İdare- Vergi mahkemeleri D. İstinaf – Temyiz mahkemeleri E. Genel- Özel görevli mahkemeler YANIT E Anayasa Mahkemesinin kuruluşu, görev ve yetkileri ve yargılama usulü konuları hangileri ile düzenlenmiştir?  1982 Anayasası’nın 146-153. Maddeleri  1982 Anayasası’nda 07.05.2010 tarihinde gerçekleştirilen değişikliklere paralel olarak hazırlanmış bulunan 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun  Anayasa Mahkemesi iç tüzüğü Türk Anayasa Mahkemesi:  Yurt düzeyine yayılmış ve kendisine bağlı olarak çalışan bir alt mahkemeler ağı bulunmamaktadır.  Merkezîleşmiş anayasa yargısı modelinin tipik bir örneğini teşkil eder.  Çoğunlukla ülkelerin başkentlerinde yer alan tek bir merkezî organ tarafından yerine getirilir. 23. Anayasa Mahkemesi üye sayısı kaçtır? A. 11 B. 12 AÖF. ADALET YÜK.OKUL. 3. YARIYIL KİTAP İNCELEME DOSYASI Nevin Su YAYINLARI - 7 - C. 15 D. 17 E. 27 YANIT D 24.Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Anayasa mahkemesine seçilen üye sayısı kaçtır? A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 E. 5 TBMMİ’sinin seçeceği bu iki üyeden birini Sayıştay Genel Kurulunun kendi başkan ve üyeleri arasından diğer üyeyi ise baro başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri adaylar arasından gizli oyla seçilir. YANIT B 25. Aşağıdaki üyelerden hangisi Anayasa mahkeme’sine Cumhurbaşkanınca seçilenler arasında yer almaz? A. Yargıtay B. Danıştay C. Askeri yüksek idare mahkemesi D. Sayıştay E. Öğretim görevlileri Anayasa Mahkemesine Cumhurbaşkanı tarafından, kimler arasından üye seçilebilir? Cumhurbaşkanı; üç üyeyi Yargıtay, iki üyeyi Danıştay, bir üyeyi Askerî Yargıtay, bir üyeyi Askerî Yüksek İdare Mahkemesi genel kurullarınca kendi başkan ve üyeleri arasından, üç üyeyi Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri arasından, dört üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hâkim ve savcılar ile en az beş yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçer. YANIT D 26. Aşağıdakilerden hangisi Anayasa Mahkemesine üye seçilebilmek için gerekli şartlardan biri değildir? A. Kırk yaşını doldurulmuş olması B. Yükseköğretim kurumları öğretim üyelerinin profesör veya doçent unvanını kazanmış olması C. Avukatların en az yirmi yıl fiilen avukatlık yapmış olması D. Üst kademe yöneticilerinin yükseköğrenim görmüş ve en az yirmi yıl kamu hizmetinde fiilen çalışmış olması E. Birinci sınıf hâkim ve savcıların adaylık dâhil en az yirmi yıl çalışmış olması Kırk beş yaşın doldurulmuş olması gereklidir. YANIT A 27. Anayasa Mahkemesi başkanının görev süresi kaç yıldır? A. 3 B. 4 C. 5 D. 10 E. 12 4 yıl Süresi bitenler yeniden seçilebilir . YANIT B Anayasa Mahkemesi üyelerinin hukuki statüsü ile özlük haklarına ilişkin güvenceler hangisi ile düzenlenir?  Anayasa’da, 2949 sayılı Kanun  Anayasa Mahkemesi İç Tüzüğü Anayasa Mahkemesi üyeleri: Asli görevleri dışında resmî veya özel hiçbir görev alamazlar. Altmış beş yaşını doldurunca emekliye ayrılır. Zorunlu emeklilik yaşından önce görev süresi dolan üyelerin başka bir görevde çalışmaları ve özlük işleri kanunla düzenlenir. 28. Anayasa Mahkemesi üyeleri kaç yıl için seçilir? A. 3 B. 4 C. 5 D. 10 E. 12 Bir kimse iki defa Anayasa Mahkemesi üyesi seçilemez Anayasa Mahkemesi üyeliği, bir üyenin hâkimlik mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymesi hâlinde hangisinin kararı ile görevi sona erer?  Kendiliğinden Anayasa mahkemesi üyesinin görevini sağlık bakımından yerine getiremeyeceğinin kesin olarak anlaşılması hâlinde aşağıdakilerden hangisinin kararı ile görevi sona erer?  Anayasa Mahkemesi üye tam-sayısının salt çoğunluğunun kararı Anayasa Mahkemesine, çalışmalarında yardımcı olmak üzere Yeteri kadar raportör ve raportör yardımcısı verilir Anayasa Mahkemesi Başkanlığına bağlı olarak genel sekreterlik birimi kurulur. Anayasa Mahkemesinin temel görevi Anayasaya uygunluk denetimi yapmak- norm denetimi Anayasa değişikliklerini sadece şekil bakımından inceler ve denetler. Anayasa Mahkemesi norm denetimi görevini yerine getirme şekilleri  Soyut norm denetimi- iptal davası yolu  Somut norm denetimi- itiraz yolu 29. Soyut norm denetimi (iptal davası yolu) ile ilgili verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? A. Bazı organların bir kanun aleyhine doğrudan doğruya Anayasa Mahkemesinde iptal davası açmaları ile gerçekleşen denetimdir. B. Kanunun uygulandığı somut bir olay veya dava yoktur. AÖF. ADALET YÜK.OKUL. 3. YARIYIL KİTAP İNCELEME DOSYASI Nevin S