ULUSLAR ARASI İŞLETMECİLİĞE GİRİŞ
Uluslararası İşletmecilik: İşletmeler tarafından düzenlenen ve ulusal sınırların dışında yürütülen her türlü işletme faaliyetidir. Uluslararası işletmecilik faaliyetleri iki ana kategoriye ayrılmaktadır.
1-Uluslararası Ticaret (Dış Ticaret): Bir işletmenin ürün ve hizmet¬lerinin ithalat ve ihracata konu olmasıdır.
2-Uluslararası Yatırım: Bir işletmenin, ana ülkesinin dışında işletmeci¬lik faaliyetleri yürütmek amacıyla kaynak transfer etmesini ifade eder. Uluslararası yatırım faaliyetleri, doğrudan yabancı yatırım, li¬sans anlaşması, joint venture, franchising, anahtar teslim projeler şek¬linde yürütülebilir.
Uluslar arası işletmecilik konusunda farklı terimlerde kullanılmıştır. Bunlar arasında; uluslar arası işletmeler ( Internationel firms), global işletmeler (global firms), transnasyonel işletmeler (transnational firms), dünya işletleri (word business) sayılabilir.
ULUSAL ve ULUSLAR ARASI İŞLETMECİLİĞİN KARŞILAŞTIRILMASI
Uluslar arası işletme yönetiminde, ulusal işletmecilik anlayışına göre daha büyük güçlükler, daha büyük belirsizlikler ve en önemlisi daha büyük riskler ortaya çıkmaktadır. Bu güçler, belirsizlikler ve riskler politik, ekonomik, hukuki, kültürel çevredeki değişiklik yabancı para piyasaları ve döviz kuru sistemindeki farklılıklardan kaynaklanır. Uluslararası işletmeciliğin ulusal işletmecilikten farklılıkları; Kültür, Finansal ortam, Hukuki Çevre Tüketici tercihleridir.
1-KÜLTÜR: İşletmenin faaliyet gösterdiği her ülke kültürel açıdan farklıdır. Başarılı olmak için ev sahibi ülke kültürünce belirlenen görgü, gelenek, değer ve normlar çerçevesinde faaliyet gösterilmelidir. Uluslar arası işletme yöneticisi, karşı durmak ya da kendi kültürü içinde faaliyet gösteriyormuş gibi davranmak yerine, iş yaşamının, sosyal yaşamın bütün yönlerindeki kültürel farklılıklara saygı gösterilmeli ve uymaya çalışmalıdır. 2-FİNANSAL ORTAM: Uluslararası işletmecilik, farklı para birimlerini kullanmayı ve işletmenin faaliyet özgürlüğünü sınırlayan farklı devlet yasala¬rını dikkate almayı gerektirir. Örneğin; Ana ülkeye transfer edilecek kar miktarına ilişkin sınırlamalar gibi. 3-HUKUKİ ÇEVRE: İşletmelerin faaliyetlerini ve başarısını etkileyebilecek kanun, tüzük ve yönetmeliklere işletmelerin özel duyarlılık göstermesi gerektiren hukuki çevre, ülkeden ülkeye farklılık gösterir. Ev sahibi ülkenin kanunlarına saygısızlık ve itaatsizlik, işletmenin mali durumuna ve imajına büyük ölçüde zarar verebilir.
4-TÜKETİCİ TERCİHLERİ: Tüketici zevk ve tercihlerindeki farklılıklar ve kültürel farklılıklardan kaynaklanan talep modelleri, işletmenin maliyetleri en aza indirecek ve işletmenin değerini koruyacak uygun üretim tedarik ve pazarlama ve lojistik sistemleri içinde gerçekleşir. Örneğin; ev sahibi ülke dilinde ürünün adı çirkin ya da ambalajı yakışıksız olabilir.
ULUSLAR ARASI İŞLETMECİLİĞİ GEREKLİ KILAN GELİŞMELER
Ulusal ve uluslar arası işletmecilik arasındaki farklılıklar, uluslar arası işletmeciliğin incelenmesi için geçerli nedenlerdir. Bu nedenleri şöyle sıralayabiliriz;
1- Teknoloji
2- Rekabet
3- Standardizasyon: Dünya pazarlarında geçerli olan normların ve uygulamaların benimsenmesini ifade eder.
4- İş Çevresi: İşletmeler, iç ve dış çevre içinde faaliyet gösterir.
İç çevre: İşletmenin, üzerinde önemli ölçüde kontrol sahibi olduğu çevredir. Misyonları, örgüt yapıları, işe alma politikaları, tedarikçi firmalarla ilişkilerini belirleyerek iç çevresini oluşturur.
Dış Çevre: İşletmenin, üzerinde çok az kontrol sahibi olduğu ya da hiçbir kontrole sahip bulunmadığı çevredir. İşletmenin ne ölçüde kontrol sahibi olabileceği, genellikle pazar gücünün sonucudur. Bu yüzden işletme, ister ulusal ister uluslar arası ister global olsun dış çevre faktörlerine i sağlamalıdır; yoksa başarısızlığın sonuçlarına katlanır. Örn; sağlık ve güvenlik yasalarındaki ticaret politikaları ve hukuki çevrede değişmeler, dünyanın en büyük spor giyim imalatçılarından biri olan Nike, çok işgücü istihdam ettiği kuşkusuyla Asyalı ortaklarından biriyle lisans anlaşmasını iptal etmeye zorlamıştır.
5- Politik Etki: Uluslar arası işletmecilik faaliyetlerinin gelişmesinde ve özendirilmesinde hükümetler önemli rol oynar. Hükümetler yabancı yatırımları (doğrudan) ülkelerine çekebilmek için komşuları ile rekabet ederek, çok çeşitli finansal ve finansal olmayan teşvikler sağlarlar. Ticaretin ve yatırımların artan ölçüde liberalleşmesi, yerli endüstrilerin düzensizliği, devlet işletmelerinin özelleştirilmesi, yabancı işletmeye çekici gelmektedir. ÖRN: Dünya Ticaret Örgütü (WTO) üyeliğine hak kazanmak için Çin hükümeti, kapitalizme karşı tutumunu yumuşatmakta, insan hakları sicilini düzeltmeyi taahhüt etmekte, ticaret ve yatırım politikalarını liberalleştirmekte, çok düşük bir oranda da olsa devlet işlerini özelleştirmektedir.
6-Ekonomik Entegrasyon ve Globalleşme: İkinci Dünya Savaşının sonundan beri uluslararasılaşma sürecinin en temel etkilerinden biri ulusal ekonomilerin tek başına bırakılmalarının sona ermesi olmuştur. Uluslararası ticaret ve yatırımın yerini kademeli ulus devletlerarasındaki işbirliği ve koordinasyonu artırmak için tasarlanan ölçüler yer almaktadır. Geniş bir coğrafik alan üzerindeki işbirliği ve koordinasyon ihtiyacı bölgesel gruplaşmaya yol açmıştır. Uluslararası işletmecilik faaliyetlerinin büyümesindeki hızla artışdaki sebep ayrı ayrı ekonomiler büyük ekonomik bölgeye karışıp bütünleşmesi Ekonomik Entegrasyon yaratmış.Ulusal ekonomilerin ayrı ayrı ya da bölgesel gruplar halinde global ekonomiye katılıp bütünleşmesi yeni bir dünya ekonomisini GLOBALLEŞME’yi ortaya çıkarmıştır.
GLOBALLEŞME: mal ve hizmet üretiminin birbirine bağlı olarak (entegre) olduğu dinamik bir süreçtir.Ulusal hükümetin başka ekonomilerle entegre olmasındaki en zorlayıcı neden; globalleşmenin farkına varmak yararları maksimize edip zararları minimize etmek için ortak önlem alabilmektir.Uluslar arası kuruluşların rol ve etkinliklerini yeniden gözden geçirmesi gerekli kılınmıştır.Bu kuruluşlar IMF ve Birleşmiş Milletleri kapsar.
ULUSLAR ARASI İŞLETMECİLİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Uluslar arası işletmeciliğin tarihsel süreç içindeki gelişimini 4 ayrı dönem halinde incelenmektedir.
1- 1500-1850 yılları arasındaki süreç TİCARET DÖNEMİ
2- 1850-1914 yılları arasındaki süreç SÖMÜRGECİLİK DÖNEMİ
3- 1914-1945 yılları arasındaki süreç AYRICALIKLAR DÖNEMİ
4- 1945…… yılları arasındaki süreç ULUSLAR ARASI DÖNEM’DİR.
TİCARET DÖNEMİ (1500-1850)
• Çeşitli bireylerin ülke dışında şanslarını denemek ve dış ülkelerden satın aldıkları malları Avrupa’ya göndermek yoluyla büyük karlar sağladığı dönemdir.
• Ticarete konu olan mallar, sayısı az olan kıymetli madenler, baharatlar ve ipekler olmuştur.
• İpek Yolu ve Baharat Yolu İngiliz, Hollanda ve Fransız ticaret işletmelerinin gelişimine büyük ölçüde katkı yapmıştır.
• Osmanlı döneminde Fransızlara imtiyazlar verilmeye başlamıştır. Bununla birlikte ülke dışı yatırıma ağırlık verilmesi bankacılık faaliyetini zorunlu kılmıştır.
• Asya, Afrika ve Latin Amerika’da kolonilerin oluşturulmasıyla ve batı işletmelerine Japonya ve Çin’de bazı ayrıcalıklar tanınmasıyla sona ermiştir.
• Ticaret dönemi Asya, Afrika ve Latin Amerika’da kolonilerin oluşturulmasıyla batı işletmelerine Japonya ve Çin’de bazı ayrıcalıklar tanınmasıyla sona ermiştir.
SÖMÜRGECİLİK DÖNEMİ (1850-1914)
Sanayi devriminden I.dünya savaşının başlangıcına kadar devam etmiştir.
• Dönemin en belirgin özelliği, sanayi devriminin sonucunda üyük işletmelerin kurulmuş olmasıdır.
• Özellikle tarım ve madencilik faaliyetlerine önem verilmiştir.
• Başta İngiltere olmak üzere Almanya, Hollanda ve Fransa’nın yatırımlarının arttığı görülmektedir. Dönem içinde ABD işletmeleri oldukça pasif durumdaydı. Tek istisna ABD silah işletmesi olan Du Pont,’un mevcut iki Kanada fabrikasını satın almak suretiyle uluslararası alana girmesidir.
AYRICALIKLAR DÖNEMİ (1914-1945)
Bu dönem I.Dünya Savaşının başlangıcından II. Dünya Savaşının bitimine kadar devam etmiştir.
• Ayrıcalıklar döneminde otomobil sektöründe dış ülkelere yapılan yatırımlar önem kazanmıştır.
•İlk modern uluslararası işletme örneği olarak kabul edilen “Unilever”, 1929 yılında Lever Brothers’ın Hollanda’nın “Dutch Margarine Union” isimli işletmesi ile birleşmesi sonucu meydana gelmiştir.
• Bu dönemde Uluslararası işletmelerin faaliyetlerini etkileyen iki önemli olay meydana gelmiştir.
-- 1929 yılında patlak veren büyük dünya buhranı
-- Avrupa’da Dünya Savaşının sonucu olarak çeşitli bölgelerin istila edilmesi
ULUSLAR ARASI DÖNEM (1945-…)
• II. Dünya Savaşı’nın sona ermesinden 1970 yılına kadar geçen dönemde, işletmeler dünya çapında yeni pazarlar ve üretici güçler aramaya başladıkları için yıllara (19451970) Global Genişleme Yılları adı verilir.
• 1950’li yıllara kadar Avrupa işletmeleri, bu yıllardan sonra ABD işletmeleri ön plana çıkmıştır. (50— 60’lı yıllar)
• 1970’li yıllarda kaynak ve enerji konusunda daha etkili ve tedbirli davranan Avrupa ve Japon işletmeleri, ABD işletmelerine üstünlük sağlamıştır. ABD işletmelerinin egemenliğini sona erdiren nedenlerden biri de kaynak kıtlığı olmuştur.
• Uluslararası işletmelerin ekonomik, siyasal ve sosyal etkilerinden rahatsızlık duymaya başlayan ev sahibi ülkeler, bazı sınırlamalar geliştirmeye başlamışlardır. Örneğin ve vergiler, ithalat kotaları, fiyat ve miktar sınırlamaları, yöneticilerin uyruğu ile ilgili sınırlamalar, yerel kaynak kullanımı ve sermayenin yatırımcı ülkeye dönmesi ile ilgili sınırlamalar.
1980’li yıllara gelindiğinde ise uluslar arası işletme yöneticileri kültürel farklılıkları daha fazla dikkate alarak işletmecilik faaliyetlerini yürütmeye başlamıştır.
Uluslararası İşletmecilik: İşletmeler tarafından düzenlenen ve ulusal sınırların dışında yürütülen her türlü işletme faaliyetidir. Uluslararası işletmecilik faaliyetleri iki ana kategoriye ayrılmaktadır.
1-Uluslararası Ticaret (Dış Ticaret): Bir işletmenin ürün ve hizmet¬lerinin ithalat ve ihracata konu olmasıdır.
2-Uluslararası Yatırım: Bir işletmenin, ana ülkesinin dışında işletmeci¬lik faaliyetleri yürütmek amacıyla kaynak transfer etmesini ifade eder. Uluslararası yatırım faaliyetleri, doğrudan yabancı yatırım, li¬sans anlaşması, joint venture, franchising, anahtar teslim projeler şek¬linde yürütülebilir.
Uluslar arası işletmecilik konusunda farklı terimlerde kullanılmıştır. Bunlar arasında; uluslar arası işletmeler ( Internationel firms), global işletmeler (global firms), transnasyonel işletmeler (transnational firms), dünya işletleri (word business) sayılabilir.
ULUSAL ve ULUSLAR ARASI İŞLETMECİLİĞİN KARŞILAŞTIRILMASI
Uluslar arası işletme yönetiminde, ulusal işletmecilik anlayışına göre daha büyük güçlükler, daha büyük belirsizlikler ve en önemlisi daha büyük riskler ortaya çıkmaktadır. Bu güçler, belirsizlikler ve riskler politik, ekonomik, hukuki, kültürel çevredeki değişiklik yabancı para piyasaları ve döviz kuru sistemindeki farklılıklardan kaynaklanır. Uluslararası işletmeciliğin ulusal işletmecilikten farklılıkları; Kültür, Finansal ortam, Hukuki Çevre Tüketici tercihleridir.
1-KÜLTÜR: İşletmenin faaliyet gösterdiği her ülke kültürel açıdan farklıdır. Başarılı olmak için ev sahibi ülke kültürünce belirlenen görgü, gelenek, değer ve normlar çerçevesinde faaliyet gösterilmelidir. Uluslar arası işletme yöneticisi, karşı durmak ya da kendi kültürü içinde faaliyet gösteriyormuş gibi davranmak yerine, iş yaşamının, sosyal yaşamın bütün yönlerindeki kültürel farklılıklara saygı gösterilmeli ve uymaya çalışmalıdır. 2-FİNANSAL ORTAM: Uluslararası işletmecilik, farklı para birimlerini kullanmayı ve işletmenin faaliyet özgürlüğünü sınırlayan farklı devlet yasala¬rını dikkate almayı gerektirir. Örneğin; Ana ülkeye transfer edilecek kar miktarına ilişkin sınırlamalar gibi. 3-HUKUKİ ÇEVRE: İşletmelerin faaliyetlerini ve başarısını etkileyebilecek kanun, tüzük ve yönetmeliklere işletmelerin özel duyarlılık göstermesi gerektiren hukuki çevre, ülkeden ülkeye farklılık gösterir. Ev sahibi ülkenin kanunlarına saygısızlık ve itaatsizlik, işletmenin mali durumuna ve imajına büyük ölçüde zarar verebilir.
4-TÜKETİCİ TERCİHLERİ: Tüketici zevk ve tercihlerindeki farklılıklar ve kültürel farklılıklardan kaynaklanan talep modelleri, işletmenin maliyetleri en aza indirecek ve işletmenin değerini koruyacak uygun üretim tedarik ve pazarlama ve lojistik sistemleri içinde gerçekleşir. Örneğin; ev sahibi ülke dilinde ürünün adı çirkin ya da ambalajı yakışıksız olabilir.
ULUSLAR ARASI İŞLETMECİLİĞİ GEREKLİ KILAN GELİŞMELER
Ulusal ve uluslar arası işletmecilik arasındaki farklılıklar, uluslar arası işletmeciliğin incelenmesi için geçerli nedenlerdir. Bu nedenleri şöyle sıralayabiliriz;
1- Teknoloji
2- Rekabet
3- Standardizasyon: Dünya pazarlarında geçerli olan normların ve uygulamaların benimsenmesini ifade eder.
4- İş Çevresi: İşletmeler, iç ve dış çevre içinde faaliyet gösterir.
İç çevre: İşletmenin, üzerinde önemli ölçüde kontrol sahibi olduğu çevredir. Misyonları, örgüt yapıları, işe alma politikaları, tedarikçi firmalarla ilişkilerini belirleyerek iç çevresini oluşturur.
Dış Çevre: İşletmenin, üzerinde çok az kontrol sahibi olduğu ya da hiçbir kontrole sahip bulunmadığı çevredir. İşletmenin ne ölçüde kontrol sahibi olabileceği, genellikle pazar gücünün sonucudur. Bu yüzden işletme, ister ulusal ister uluslar arası ister global olsun dış çevre faktörlerine i sağlamalıdır; yoksa başarısızlığın sonuçlarına katlanır. Örn; sağlık ve güvenlik yasalarındaki ticaret politikaları ve hukuki çevrede değişmeler, dünyanın en büyük spor giyim imalatçılarından biri olan Nike, çok işgücü istihdam ettiği kuşkusuyla Asyalı ortaklarından biriyle lisans anlaşmasını iptal etmeye zorlamıştır.
5- Politik Etki: Uluslar arası işletmecilik faaliyetlerinin gelişmesinde ve özendirilmesinde hükümetler önemli rol oynar. Hükümetler yabancı yatırımları (doğrudan) ülkelerine çekebilmek için komşuları ile rekabet ederek, çok çeşitli finansal ve finansal olmayan teşvikler sağlarlar. Ticaretin ve yatırımların artan ölçüde liberalleşmesi, yerli endüstrilerin düzensizliği, devlet işletmelerinin özelleştirilmesi, yabancı işletmeye çekici gelmektedir. ÖRN: Dünya Ticaret Örgütü (WTO) üyeliğine hak kazanmak için Çin hükümeti, kapitalizme karşı tutumunu yumuşatmakta, insan hakları sicilini düzeltmeyi taahhüt etmekte, ticaret ve yatırım politikalarını liberalleştirmekte, çok düşük bir oranda da olsa devlet işlerini özelleştirmektedir.
6-Ekonomik Entegrasyon ve Globalleşme: İkinci Dünya Savaşının sonundan beri uluslararasılaşma sürecinin en temel etkilerinden biri ulusal ekonomilerin tek başına bırakılmalarının sona ermesi olmuştur. Uluslararası ticaret ve yatırımın yerini kademeli ulus devletlerarasındaki işbirliği ve koordinasyonu artırmak için tasarlanan ölçüler yer almaktadır. Geniş bir coğrafik alan üzerindeki işbirliği ve koordinasyon ihtiyacı bölgesel gruplaşmaya yol açmıştır. Uluslararası işletmecilik faaliyetlerinin büyümesindeki hızla artışdaki sebep ayrı ayrı ekonomiler büyük ekonomik bölgeye karışıp bütünleşmesi Ekonomik Entegrasyon yaratmış.Ulusal ekonomilerin ayrı ayrı ya da bölgesel gruplar halinde global ekonomiye katılıp bütünleşmesi yeni bir dünya ekonomisini GLOBALLEŞME’yi ortaya çıkarmıştır.
GLOBALLEŞME: mal ve hizmet üretiminin birbirine bağlı olarak (entegre) olduğu dinamik bir süreçtir.Ulusal hükümetin başka ekonomilerle entegre olmasındaki en zorlayıcı neden; globalleşmenin farkına varmak yararları maksimize edip zararları minimize etmek için ortak önlem alabilmektir.Uluslar arası kuruluşların rol ve etkinliklerini yeniden gözden geçirmesi gerekli kılınmıştır.Bu kuruluşlar IMF ve Birleşmiş Milletleri kapsar.
ULUSLAR ARASI İŞLETMECİLİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Uluslar arası işletmeciliğin tarihsel süreç içindeki gelişimini 4 ayrı dönem halinde incelenmektedir.
1- 1500-1850 yılları arasındaki süreç TİCARET DÖNEMİ
2- 1850-1914 yılları arasındaki süreç SÖMÜRGECİLİK DÖNEMİ
3- 1914-1945 yılları arasındaki süreç AYRICALIKLAR DÖNEMİ
4- 1945…… yılları arasındaki süreç ULUSLAR ARASI DÖNEM’DİR.
TİCARET DÖNEMİ (1500-1850)
• Çeşitli bireylerin ülke dışında şanslarını denemek ve dış ülkelerden satın aldıkları malları Avrupa’ya göndermek yoluyla büyük karlar sağladığı dönemdir.
• Ticarete konu olan mallar, sayısı az olan kıymetli madenler, baharatlar ve ipekler olmuştur.
• İpek Yolu ve Baharat Yolu İngiliz, Hollanda ve Fransız ticaret işletmelerinin gelişimine büyük ölçüde katkı yapmıştır.
• Osmanlı döneminde Fransızlara imtiyazlar verilmeye başlamıştır. Bununla birlikte ülke dışı yatırıma ağırlık verilmesi bankacılık faaliyetini zorunlu kılmıştır.
• Asya, Afrika ve Latin Amerika’da kolonilerin oluşturulmasıyla ve batı işletmelerine Japonya ve Çin’de bazı ayrıcalıklar tanınmasıyla sona ermiştir.
• Ticaret dönemi Asya, Afrika ve Latin Amerika’da kolonilerin oluşturulmasıyla batı işletmelerine Japonya ve Çin’de bazı ayrıcalıklar tanınmasıyla sona ermiştir.
SÖMÜRGECİLİK DÖNEMİ (1850-1914)
Sanayi devriminden I.dünya savaşının başlangıcına kadar devam etmiştir.
• Dönemin en belirgin özelliği, sanayi devriminin sonucunda üyük işletmelerin kurulmuş olmasıdır.
• Özellikle tarım ve madencilik faaliyetlerine önem verilmiştir.
• Başta İngiltere olmak üzere Almanya, Hollanda ve Fransa’nın yatırımlarının arttığı görülmektedir. Dönem içinde ABD işletmeleri oldukça pasif durumdaydı. Tek istisna ABD silah işletmesi olan Du Pont,’un mevcut iki Kanada fabrikasını satın almak suretiyle uluslararası alana girmesidir.
AYRICALIKLAR DÖNEMİ (1914-1945)
Bu dönem I.Dünya Savaşının başlangıcından II. Dünya Savaşının bitimine kadar devam etmiştir.
• Ayrıcalıklar döneminde otomobil sektöründe dış ülkelere yapılan yatırımlar önem kazanmıştır.
•İlk modern uluslararası işletme örneği olarak kabul edilen “Unilever”, 1929 yılında Lever Brothers’ın Hollanda’nın “Dutch Margarine Union” isimli işletmesi ile birleşmesi sonucu meydana gelmiştir.
• Bu dönemde Uluslararası işletmelerin faaliyetlerini etkileyen iki önemli olay meydana gelmiştir.
-- 1929 yılında patlak veren büyük dünya buhranı
-- Avrupa’da Dünya Savaşının sonucu olarak çeşitli bölgelerin istila edilmesi
ULUSLAR ARASI DÖNEM (1945-…)
• II. Dünya Savaşı’nın sona ermesinden 1970 yılına kadar geçen dönemde, işletmeler dünya çapında yeni pazarlar ve üretici güçler aramaya başladıkları için yıllara (19451970) Global Genişleme Yılları adı verilir.
• 1950’li yıllara kadar Avrupa işletmeleri, bu yıllardan sonra ABD işletmeleri ön plana çıkmıştır. (50— 60’lı yıllar)
• 1970’li yıllarda kaynak ve enerji konusunda daha etkili ve tedbirli davranan Avrupa ve Japon işletmeleri, ABD işletmelerine üstünlük sağlamıştır. ABD işletmelerinin egemenliğini sona erdiren nedenlerden biri de kaynak kıtlığı olmuştur.
• Uluslararası işletmelerin ekonomik, siyasal ve sosyal etkilerinden rahatsızlık duymaya başlayan ev sahibi ülkeler, bazı sınırlamalar geliştirmeye başlamışlardır. Örneğin ve vergiler, ithalat kotaları, fiyat ve miktar sınırlamaları, yöneticilerin uyruğu ile ilgili sınırlamalar, yerel kaynak kullanımı ve sermayenin yatırımcı ülkeye dönmesi ile ilgili sınırlamalar.
1980’li yıllara gelindiğinde ise uluslar arası işletme yöneticileri kültürel farklılıkları daha fazla dikkate alarak işletmecilik faaliyetlerini yürütmeye başlamıştır.