Stratejik Yönetim
İşletme yönetiminde strateji, işletmenin çeşitli fonksiyonları arasında meydana gelen karışıklıkları açıklığa kavuşturan ve genel amaçları belirleyen özellikleri düzenleyen, ekonomik bir ortamda işletmenin optimuma geçmesiyle ilgili seçimsel kararlar bütünüdür.
Strateji, amaçlara ulaşmak için oluşturulan araçtır. Amaçlar, işletmenin strateji ya da planlarına yol gösteren birer unsur oldukları gibi, hedeflerin oluşmasına da temel teşkil ederler.
Vizyon, bir kişinin kendine özgü görüş açısı ve derinliğini ifade eder.
Misyon, stratejilerin temelidir. Stratejinin daha somut hale gelmesine katkıda bulunarak uygulamayı kolaylaştırır.
Strateji, ileride meydana gelebilecek bütün durumların önceden tahmin edilemediği kısmi belirsizlik koşullarında alınan ve şirketin bütününü ilgilendiren karar türüdür. Politikaysa, işletmenin bir fonksiyonu ile ilgili (kısmi) ve devamlı kararlardan oluşmaktadır.
Strateji, politikayı da içeren daha genel bir kavramdır.
Taktik, daha özel ve daha kısa fikirlerden ve uygulama sanatından oluşur. Strateji bir nizam, düzen ve tasarı ile ilgili düşünsel bir işlem, taktikse harekete geçme ve uygulamanın ayrıntılı bir düzeniyle ilgilidir.
Plan, daha ziyede hesabedilmiş rakamlandırılmış ve daha açıkçası yazılmış bir öngörü türüdür.
İyi bir strateji, riskleri asgariye indirecek kararların alınmasını sağlar.
Belli başlı karşı stratejiler veya stratejik güçler olarak işletmenin karşısına rakipler, devlet, diğer kamu kuruluşları, sendikalar ve hatta bazen halk çıkmaktadır.
İşletmenin bütününü ilgilendiren genel amaçlar, kendilerine bağlı olarak daha özel amaçların vücuda getirilmesine yardımcı ve hatta neden olan unsurlardır.
Toplumdaki sosyal, politik ve ekonomik değişme ve gelişmeler, yani; nüfus miktarı ve dağılımında , gelirlerde, hayat standardında, satın alma davranışlarında, toplumun ihtiyaç ve değer sistemlerindeki değişmeler işletmenin yaşamasını ve gelişmesini etkileyen en önemli etmenlerdir.
İşletmelerin iki temel amacı vardır: Temel ekonomik amaçlar, Sosyal amaçlar. Temel ekonomik amaçlar,faaliyetlerden optimal kar elde edebilmeye dayanırlar. Sosyal amaçlarsa, işletme faaliyetlerini etkileyen çıkar gruplarının amaçlarına bağlı bulunmaktadır ve bu bağlılık nedeniyle ortaya çıkmaktadır.
İkincil amaçlar, genel amaçların elde edilmesiyle ilgili planlama süresi içinde belli faaliyetler olarak bölünen ve sabit kesin tarihler içinde erişilecek olan rakamlandırılmış hedeflerin dizisini teşkil ederler. Bunlar işletmenin ana amaçlarına erişmek için işletmece seçilmiş yol boyunca sıralanan aşamalardır. Yani bunlar taktik ya da eylemsel olaylarla ilgilidirler.
Uzun süredeki amaçların her biri işletmenin kar beklentilerinin bir kısmını oluşturmakla birlikte, büyüme, güvenlik ve otonomi gibi işletmenin yaşama ve gelişmesini sağlama amaçlarına da hizmet ederler.
Kar, işletme sahiplerinin ve işletmeden daha fazla çıkar bekleyen yöneticilerin ve işçilerin temel güdüleme unsurunu ya da harekete geçirme güdüsünü oluşturmaktadır.
Otonomiden söz edildiği zaman işletmenin yönetim özgürlüğü anımsanmalıdır.
Sosyal sorumluluk alanları:
1-İşletmenin ve onun yöneticilerinin hissedarlara yada sermaye sahiplerine karşı olan yükümlülükler
2-Yakın çevreye istihdam olanaklarının sağlanması
3-Tüketicinin korunması
4-İş ahlakı
5-Çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevrenin yaşanabilecek bir ortam olarak korunması
6-İnsanlığa karşı duyulması gereken ihtiyari sorumluluklar.
Teknolojik değişimler, ekonominin her sektörünü aynı oranda etkilememektedir. Bazı sektörler diğerlerinden daha az etkilenmektedir. Bazı işletmeler, kendi öz kaynaklarından ayırdıkları fonlarla araştırma ve geliştirme çabalarına girişirlerken, bazı işletmeler de endüstrideki ve dış ülkelerdeki gelişmeleri yakından izleyip, teknoloji transferlerine yönelmektedirler.
Ekolojik değişimler, tüm canlıların ve insanlığın geleceği için, işletme faaliyetlerini stratejik planlama açısından sınırlayıcı önemli bir etmeni oluşturmaktadır.
İşletmenin borç aldığı fonların maliyetini etkileyen önemli bir nokta, devletin para ve kredi politikasıdır. Eğer Merkez Bankası bankaların atıl ankes oranlarını arttırıyor, reeskont hadlerini yükseltiyorsa, yabancı sermaye maliyeti yükselmekte, borç verilebilir kaynakların miktarda azalmaktadır.
Rekabet analizi tablosu, işletmenin rekabet analizine genel biçimde hizmet eder. Bu tablonun daha anlamlı olabilmesi için, rakiplerinin her birinin güçlü ve zayıf yönlerini belirlemek, onların üretim kapasiteleri, maliyetleri ve büyüme oranları hakkında da bilgiler edinmek zorunluluğu vardır.
Güçlü olma; işletmenin bir faaliyeti, o sektördeki mevcut potansiyel rakiplerine göre daha iyi yapabilecek kuvvette olmasıdır. Zayıf olmaysa işletmenin bir şeyi, mevcut ve potansiyel rakiplerinden daha yetersiz biçimde yapabilme niteliğinde bulunmasıdır.
Değer, müşterilerin işletmenin ürün ve hizmetlerine ödemeyi kabul ettikleri fiyatlarla ölçülür. O halde değer, ürün yada hizmetin fiyatından elde edilmekte ve rakiplerin işletmeye nazaran içsel ve ayrıcalıklı üstünlüğü nerede belirleyeceği önem taşımaktadır.
Uzmanlaşmanın en büyük sakıncası, çevrenin aleyte gelişmeler göstermesi sonucunda talebin azalmasıdır. Talep azalması halinde, işletme maliyetlerini karşılamayacak duruma düşerek faaliyetlerini durdurabilir ya da yaşama gücünü değilse bile gelişme gücünü kaybeder. Uzmanlaşma stratejisinin diğer bir sakıncası, faaliyette bulunulan pazarın ileride doyum noktasına ulaşarak işletmeyi gelişme olanaklarından mahrum duruma düşürmesinde görülür.
Tek yönlü farklılaşma stratejisi çeşitli pazarlara veya ürünlere riskleri dağıtmak suretiyle işletmeye belirli bir güvenlik sağlayacaktır.
Üretim faktörlerinin verimli biçimde kullanılacakları yerlere dağıtılmasını kıt, pahalı ve telafisi güç olan zamanın iyi değerlendirilmesi gereğini ifade eden askeri stateji ilkesi: Güçlerin ekonomisi veya etkin bir şekilde kullanılması ilkesi
Amaçların oluşturulmasında dikkate alınması gerekli ilkeler: Ölçülebilir olması, Gerçekçi olması, Motive edici olması, Uyumlu olması
Tam belirlilik hallerini ve çok kısmi riskleri içeren bir olayın en ince ayrıntılarını yer, zaman, şahıs ve usul göstererek belirlemeyi sağlayan kavrama Program adı verilir.
İşletme kaynaklarından azami sonuç elde etmek için en iyi organizasyon yapısının kurulması, işletme kaynaklarının edinilmesi ve geliştirilmesi ile ilgili kararlara Yönetsel kararlar denir.
Stratejik kararların özellikleri: Kısmi belirsizliğe sahip olması, Tekrarsız olması, Yeniden vücuda gelmemesi, Programlanamaması
Yatırımlarda optimal karı işletmeye verecek şansa sahip olan pazarların ve ürün tiplerinin seçilmesi Stratejik kararlar kapsamında yer alır.
Planların içerdiği her kararın bütün olayların ve mümkün olan tüm faktörlerin incelenmesinde, işletmenin amaçlarını en iyi gerçekleştirelebilecek alternatiflerin seçimini kapsayan planlama ilkesi “Alternatifler ilkesi” dir.
Stratejik planlamayı diğer planlama türlerinden ayıran özellikler: Zaman süreci ve ufku, Verilerin yapısı, Verilerin sayısı, Organizasyon düzeyi
Bölüm ya da bağlı kuruluşlarla ilgili olan ve yapısal olarak uzun süreli planlarda öngörülen yönetici kurallara uygun olarak hazırlanan planlara Eylemsel planlar denir.
Genel amaçların elde edilmesi ile ilgili planlama süresi içinde belli faaliyetler olarak bölünen ve sabit kesin tarihler içinde erişilecek olan rakamlandırılmış hedefler dizisine İkincil amaçlar denir.
Çalışılan pazarın belirlenmesi Temel ekonomik amaçlar içinde yer alır.
Bir işletmede belirlenecek normlar: Bir satıcı için zorunlu kılınan asgari satış miktarı, Çalışılacak azami ve asgari ek mesai saatleri, Kabul edilebilir maksimum kayıp veya bozulmaların miktarı
Mevcut üretim süreci içinde katma değer oranını yükseltmek, satın alınan girdilerin daha iyi kullanımını araştırmak için yapılan çalışmalar Verimlilik amacının kapsamında yer alır.
Yeni faaliyetleri ve girişimleri finanse edebilmek için işletmenin öz ve yabancı sermaye tedarik edebilme gücü Ofansif güvenlik kapsamında değerlendirilir.
Bir işletmenin coğrafi sektör olarak ürünlerini sattığı pazar bölümlerinin sayısını arttırmayı hedeflemesi Denkleştirmeye örnektir.
İşletmenin geleceğine hakim olmayı gerektiren amaç Otonomidir.
Kişilerin ekonomik amaçları: Kazançları artırma, Tasarruf etme, Geleceği garanti altına alma, Çalışma emniyeti
Kadın ve çocuklara düşük ücret politikası uygulamak sosyal sorumluluk alanlarından İş ahlakı ihlaline örnektir.
Bayan personelin çocukları için gündüzlü bakım evleri ve kreşlerin açılmasına ilişkin sosyal sorumluluk Personele sağlanan ihtiyari sorumluluktur.
İşletmelerin analiz etmek zorunda olduğu özel ekonomik faktörler: Ürün ve hizmetlerin fiyatlarındaki enflasyonist ve deflasyonist eğilimler, Devletin vergi politikaları, Devletin ödemeler dengesi, Devletin para politikası
Ormansızlaşma, toprak ve bitki örtüsünün ortadan kalkması gibi olaylar genel çevre analizinin Ekolojik faktörler unsuru içinde ele alınır.
Pazar koşulları ve müşterilerin özelliklerine ilişkin faktörlerin analizinde göz önünde bulundurulanlar: Nüfus piramidinin değişmesi, Gelir dağılımı, Ürün veya hizmetlerinhayat eğrisinin bulunduğu dönem, Müşterilerin özellikleri
Rekabeti etkileyen faktörler: Giriş hakkı, Yararlanılabilir pazar kısmı, Dış koruma, Sektördeki karların gelişme durumu
Simülasyonlar, tarihsel benzetme modelleri, gecikme zamanlarına ilişkin hesaplamalar ve dinamik programlama Dinamik modeller kapsamında yer alır.
Üretim ve dağıtım faktörlerinin analizinde kullanılacak en uygun teknik Yapılandırılmamış uzman görüşüdür.
7-S Analizinde yer alan örgüt değişkenleri: Strateji, Sistem ve süreçler, Paylaşılan değerler, Yönetim stili
PİMS programına göre yatırım karlılığı yüksek olan işletmelerin ortak özellikleri: Rakiplerine kıyasla birim başına düşük direkt maliyetler, Yüksek işletme verimliliği, Yüksek ürün kalitesi, Yüksek kapasite kullanımı
Bir işletmenin değer zincirini oluşturan temel faaliyetler arasında yer alanlar: Pazarlama ve satış, İç lojistik, Dış lojistik, Servis
İşletmenin örgütsel ve kumanda sorunlarında sahip olduğu eski tecrübelerinin faaliyetlerine katılacak yeni işlere kolayca uyabilmesini sağlayan etkiye Yatırım sinerjisi denir.
Amaçlarda bulunması gereken özellikler: Açık ve seçik olması, Birbirleriyle uyumlu olması, Motive edici olması, Esnek olması
Eylemsel kararların özellikleri: Programlanabilmesi, Tekrarlı olması, Optimizasyonun sınırlı olması, Risk ve belirsizlikler taşıması
Rekabet şartları altında pazarlarda rakiplerin ne yaptığını ve ne yapabileceğini değerlendirerek iyi belirlenmiş bir faaliyet yönünün seçimini gerektiren planlama ilkesi Strateji seçimi ilkesidir.
Stoklama esnasında ortaya çıkabilecek kayıplar için kabul edilmiş azami miktar Normlar’a örnektir.
İşletmenin uzun süre karlılığını koruması için benimseyeceği hedefler arasında yer alanlar: Ürün farklılaştırma, Nakit akışı, Verimlilik, Net kar
İşletmelerin talep fazlalığından ve arz azlığından faydalanarak zaman zaman fiyatları anormal ölçüde yükselterek fırsatçı politika gütmeleri İş ahlakı kapsamında değerlendirilir.
Sosyokültürel değişimlerin başlıca nedenleri: Demografik değişimler, Felsefi gelişmeler ve değişmeler, İletişim araç ve tekniğindeki gelişmeler, Öğretim ve eğitim sisteminde ve yöntemlerindeki yenilikler
Rekabeti etkileyen faktörlerin analizinde göz önünde bulundurulanlar: Yararlanılabilir pazar kısmı, Giriş hakkı, Dış koruma, Sektörlerdeki karların gelişme durumu
7-S analizinde yer alan değişkenler: Beceriler, Sistem ve süreçler, Yönetim stili, Strateji, Yapı, Paylaşılan değerler, Kurmay personel
Portföy matrisi:
Köpekler, pazar payları düşük olduğu gibi pazar büyümeleri de düşük olan ürünleri temsil eder.
Yıldızlar, yüksek büyüme ve yüksek pazar payına sahip ürünlerdir.
Nakit inekleri bol nakit sağlayan, yüksek pazar payına ve düşük pazar büyümesi özelliğine sahip ürünleri temsil eder.
Çocuk gibi bakıma muhtaç ürünler hem pazar hissesini korumak hem de yeni pazar hisseleri kazanmak için çok miktarda nakde ihtiyaç gösteren ürünleri temsil eder.
Yönlendirici politika matrisine göre işletmenin rekabet yeteneğinin zayıf ve faaliyet alanının geleceğinin cazip olduğu durumda yöneticilerin yapması gereken : Faaliyetleri iki misli büyütmek veya duruma göre yatırımlara son vermek.
Üretilen mamulleri yönünden birbirlerinden ayrılmış bir çok faaliyetin bir arada yapıldığı çok geniş olarak farklılaştırılmış gruplar şeklindeki gelişme planlarına Yığışım denir.
Etrafına bakma stratejileri arasında yer alanlar: İşletmenin faaliyet alanını daraltma, Maliyetleri azaltma yoluna gitme, Pazarlama harcamalarını azaltma, Varlıkları azaltma tedbirleri alma
Belli bir konudaki üretim faaliyetlerini üretim faktörleri kaynaklarına doğru ya da nihai ürünlere doğru genişletme şeklindeki büyüme stratejisine Dikey farklılaştırma (Bütünleştirme) denir.
Hızlı cevap verme stratejilerinin ortaya çıkış biçimleri: Müşteri isteklerine ve sorularına cevap verilmesi, Mevcut ürünlerin iyileştirilmesi, Firmaya sipariş verme zamanının kısaltılması, Yeni ürünlerin geliştirilmesi
Endüstri sektörü büyüme evresinde ve işletmenin rekabetçi durumu zayıf ise seçilecek stratejik alternatif Pazara odaklanmadır.(Yoğunlaşma)
Büyük işletme birimleri için izlenecek jenerik stratejiler arasında yer alanlar: Düşük maliyet-farklılaştırma stratejisi, Düşük maliyet stratejisi, Karma stratejiler, Farklılaştırma stratejisi
Pazarlama işlevine ilişkin politikalar: İşletmenin ürettiği ürünler ve pazarlara ilişkin politikalar, Fiyat politikaları, Tutundurma politikaları, Dağıtım politikaları, Satış sonrası servis(hizmet) politikaları, Tüketici koruma politikaları
Üretim tesislerinin kuruluş yerlerinin seçimine ilişkin politikalar Üretim ve satın alma işlevine ilişkin politikalar kapsamında değerlendirilir.
Matriks yapı: Üst kademe yöneticiliği ve geçiş bakımından gerek proje yöneticilerinin ve gerekse fonksiyonel yöneticilerin eğitimi için değişik proje planlama ve uygulamaları ideal bir eğitim aracıdır.
Değişik projelerde çalışan personel için iş tatmini ve motivasyon yüksektir.
Hem fonksiyonel hem de ürün proje kıstasları bileşiminin yararını sağlar.
Esnek bir yapı biçimidir, yani çalışanlar kolayca başka projelere geçebilirler.
İşletmelerin, yapılacak işi piyasada konusunda tecrübeli çok daha ekonomik biçimde yapacak bazı uzman kuruluşlara ihale etmesiyle ortaya çıkan örgüt tipi Şebeke tipi yapı’dır.
Kullanılma sebebiyle fiziki ömrünü doldurmuş üretim araçlarının yenilenmesi ya da teknik gelişmeler nedeniyle verimsiz kalmış üretim araçlarının değiştirilmesi amacıyla yapılan yatırımlara Yenileme yatırımları denir.
Daha önce hazırlanmış bütçelerde bazı değişiklikler ya da ilaveler yapılarak hazırlanması yerine, yöneticilerin daha önce bu konuda hiç bir şey yapılmamış varsayımını kullanarak hazırlanan bütçeye Sıfır tabanlı bütçe denir.
Havacılık sektörü “şirketinin üzerine iddiaya gir” kültürüne örnektir.
Prosedürlerin, politikaların uygulanması ve faaliyetlerin yürütülmesindeki sistemler üzerine yoğunlaşan kültür Sistematik kültür’dür.
Yöneticilerin yüksek risklere girmekten hoşlandığı kültür tipi Geliştirici kültür tipidir.
Büyüme ve belli endüstri alanında konsantrasyon için uygun olan lider tipi Dinamik endüstri uzmanıdır.
Durgun büyüme alternatifindeki yönetici tipinin özellikleri: Riske girmekten hoşlanmaz., İyi bir verimlilik uzmanı olması,, Yeni yatırımlara girmeden mevcut durumu yönetmesini bilmesi, Gereksiz masraflarla mücadele etmesi, Karlılık artırımı konusunda tahminler yapması
Stratejik değerlemede kullanılan niceliksel ölçüler: Hisse senedi fiyatı, Pazar payında artış, Karlılık oranları, Verimlilik oranları
İşlevsel düzeydeki kontrol unsurlarından Yeni mamul tasarımı araştırma geliştirme departmanına ilişkindir.
İşletmenin amaçlarının oluşturulmasında dikkate alınması gereken ilkeler: Açık seçik olması, Ölçülebilir olması, Birbiriyle uyumlu olması, Motive edici olması
Yatırımlarda işletmeyi optimal kara ulaştırabilecek olan pazarların ve ürün tiplerinin seçimi Stratejik karara örnektir.
Bölüm planlarına yol gösteren, mümkün olan en karlı faaliyet tiplerini bularak işletme kapasitesini ve faaliyetlerini artırmayı amaçlayan plan türüne Gelişme denir.
Bir takım faaliyetleri gerçekleştirerek ulaşılmak istenen durumları ifade eden ve bu nedenle mevcut hareketleri ve tepkileri yönlendiren kişisel ya da sosyal olarak saptanmış değerlere Amaç denir.
Yeni ve mevcut pazarlar için ürün çeşitlendirmesini artırmaya Ürün farklılaştırma denir.
Ekonomik incelemede dikkate alınması gerekli değişkenler: Tasarrufların yatırıma dönüşme eğilimi, Kamu ve özel sektör harcamalarının milli gelir içindeki payları ve yıllık artış oranları, Devletin para ve maliye politikaları, Enflasyonun seyri
Sosyokültürel değişimlerin başlıca nedenleri: Demografik değişimler, Felsefi gelişmeler ve değişmeler, İletişim araç ve tekniğindeki gelişmeler, Öğretim ve eğitim sisteminde ve yöntemlerindeki yenilikler
İhtimali hesaplara dayanan çizgisel modellerle ifade edilen planlama tekniğine Karar ağaçları ve morfoloji analizleri denir.
Üretim ve dağıtım faktörlerinin analizinde kullanılacak en uygun teknik Yapılandırılmamış uzman görüşüdür.
Değer zincirini oluşturan destek faaliyetleri: teknoloji geliştirme, İnsan kaynakları yönetimi, Firmanın alt yapısı, Tedarik
7-S analizinde yer alan örgüt değişkenleri: Paylaşılan değerler, Yönetim stili, Sistem ve süreçler, Strateji
Yönlendirici politika matrisine göre yapılacak rekabet yeteneğinin analizinde dikkate alınan ölçüler: İşletmenin araştırma geliştirme gücü, İşletmenin yenilik yapabilme gücü, İşletmenin üretim imkan ve yetenekleri, İşletmenin pazardaki durumu
Farklı rekabet koşulları altında, farklı konularda faaliyet gösteren işletmelerin bekledikleri karlılıkla amaçlarına ilişkin bilgi sağlamayı ve bu bilgileri işletmedeki ilgili kişilerin istifadesine sunmayı amaçlayan portföy analizi PİMS analizidir.
Belli bir konudaki çabalarını üretim faktörleri kaynaklarına doğru ya da nihai ürünlere doğru genişletme amacını güden stratejiye Dikey farklılaştırma denir.
İç büyüme yolları: Dikey farklılaştırma, Uzmanlaşma, Türdeşlik, Yatay farklılaştırma
Büyük işletme birimleri için izlenecek jenerik stratejiler : Karma strateji, Farklılaştırma stratejisi, Düşük maliyet stratejisi, Düşük maliyet- farklılaştırma stratejisi
Hızlı cevap verme stratejilerinin ortaya çıkış biçimleri: Yeni ürün geliştirilmesi, Firmaya sipariş verme zamanının kısaltılması, Müşteri isteklerine ve sorularına cevap verilmesi, Mevcut ürünlerin iyileştirilmesi
Pazarlama işlevine ilişkin politikalar: Ürün ve pazarlara ilişkin politikalar, Dağıtım politikaları, Satış sonrası servis politikaları, Tüketici koruma politikaları
Çevrede imaj ve prestiji korumak ve arttırmak çabalarına ilişkin politikalar Halkla ilişkiler fonksiyonuna ilişkin politikalar kapsamında yer alır.
Coğrafi bölüme göre yapılanmanın sağladığı yararlar: Faaliyette bulunulan her bölgenin sosyo kültürel, teknolojik ihtiyaçlarına uyum sağlaması
Bölgesel ihtiyaçlara uygun yönetici geliştirme programlarının uygulanması
Bölgesel kar merkezi sorumluluklarının ortaya çıkması ve dolayısıyla etkinlik bakımından bölgeler arası yarışın oluşması
Değişik ulusların tüketici ihtiyaçları için araştırma geliştirme yapılıp yeni ürünlerin üretilmesi
Geliştirici kültür tipi, sürekli değişim ve belirsizliğin sağladığı risk ve fırsatları yakalamayı hedef alır.
Büyüme/Çeşitlendirme alternatifi için söz konusu olacak lider Analitik portföy yöneticisidir.
Durgun büyüme alternatifindeki yönetici tipinin özellikleri: İyi bir verimlilik uzmanı olması, Yeni yatırımlara girmeden mevcut durumu yönetmesini bilmesi, Gereksiz masraflarla mücadele etmesi, Karlılık artırımı konusunda tahminler yapması
Yatırım merkezlerinin başarılarının ölçümünde Toplam varlık karlılığı kullanılır.
Önceden farkına varılmamış kritik olayların kaçırılmış fırsatların ya da ciddi tehditler oluşturabilecek gelişmelerin belirlenmesi çağdaş kontrol yaklaşımlarından Stratejik gözetim kapsamında değerlendirilir.
İşletme yönetiminde strateji, işletmenin çeşitli fonksiyonları arasında meydana gelen karışıklıkları açıklığa kavuşturan ve genel amaçları belirleyen özellikleri düzenleyen, ekonomik bir ortamda işletmenin optimuma geçmesiyle ilgili seçimsel kararlar bütünüdür.
Strateji, amaçlara ulaşmak için oluşturulan araçtır. Amaçlar, işletmenin strateji ya da planlarına yol gösteren birer unsur oldukları gibi, hedeflerin oluşmasına da temel teşkil ederler.
Vizyon, bir kişinin kendine özgü görüş açısı ve derinliğini ifade eder.
Misyon, stratejilerin temelidir. Stratejinin daha somut hale gelmesine katkıda bulunarak uygulamayı kolaylaştırır.
Strateji, ileride meydana gelebilecek bütün durumların önceden tahmin edilemediği kısmi belirsizlik koşullarında alınan ve şirketin bütününü ilgilendiren karar türüdür. Politikaysa, işletmenin bir fonksiyonu ile ilgili (kısmi) ve devamlı kararlardan oluşmaktadır.
Strateji, politikayı da içeren daha genel bir kavramdır.
Taktik, daha özel ve daha kısa fikirlerden ve uygulama sanatından oluşur. Strateji bir nizam, düzen ve tasarı ile ilgili düşünsel bir işlem, taktikse harekete geçme ve uygulamanın ayrıntılı bir düzeniyle ilgilidir.
Plan, daha ziyede hesabedilmiş rakamlandırılmış ve daha açıkçası yazılmış bir öngörü türüdür.
İyi bir strateji, riskleri asgariye indirecek kararların alınmasını sağlar.
Belli başlı karşı stratejiler veya stratejik güçler olarak işletmenin karşısına rakipler, devlet, diğer kamu kuruluşları, sendikalar ve hatta bazen halk çıkmaktadır.
İşletmenin bütününü ilgilendiren genel amaçlar, kendilerine bağlı olarak daha özel amaçların vücuda getirilmesine yardımcı ve hatta neden olan unsurlardır.
Toplumdaki sosyal, politik ve ekonomik değişme ve gelişmeler, yani; nüfus miktarı ve dağılımında , gelirlerde, hayat standardında, satın alma davranışlarında, toplumun ihtiyaç ve değer sistemlerindeki değişmeler işletmenin yaşamasını ve gelişmesini etkileyen en önemli etmenlerdir.
İşletmelerin iki temel amacı vardır: Temel ekonomik amaçlar, Sosyal amaçlar. Temel ekonomik amaçlar,faaliyetlerden optimal kar elde edebilmeye dayanırlar. Sosyal amaçlarsa, işletme faaliyetlerini etkileyen çıkar gruplarının amaçlarına bağlı bulunmaktadır ve bu bağlılık nedeniyle ortaya çıkmaktadır.
İkincil amaçlar, genel amaçların elde edilmesiyle ilgili planlama süresi içinde belli faaliyetler olarak bölünen ve sabit kesin tarihler içinde erişilecek olan rakamlandırılmış hedeflerin dizisini teşkil ederler. Bunlar işletmenin ana amaçlarına erişmek için işletmece seçilmiş yol boyunca sıralanan aşamalardır. Yani bunlar taktik ya da eylemsel olaylarla ilgilidirler.
Uzun süredeki amaçların her biri işletmenin kar beklentilerinin bir kısmını oluşturmakla birlikte, büyüme, güvenlik ve otonomi gibi işletmenin yaşama ve gelişmesini sağlama amaçlarına da hizmet ederler.
Kar, işletme sahiplerinin ve işletmeden daha fazla çıkar bekleyen yöneticilerin ve işçilerin temel güdüleme unsurunu ya da harekete geçirme güdüsünü oluşturmaktadır.
Otonomiden söz edildiği zaman işletmenin yönetim özgürlüğü anımsanmalıdır.
Sosyal sorumluluk alanları:
1-İşletmenin ve onun yöneticilerinin hissedarlara yada sermaye sahiplerine karşı olan yükümlülükler
2-Yakın çevreye istihdam olanaklarının sağlanması
3-Tüketicinin korunması
4-İş ahlakı
5-Çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevrenin yaşanabilecek bir ortam olarak korunması
6-İnsanlığa karşı duyulması gereken ihtiyari sorumluluklar.
Teknolojik değişimler, ekonominin her sektörünü aynı oranda etkilememektedir. Bazı sektörler diğerlerinden daha az etkilenmektedir. Bazı işletmeler, kendi öz kaynaklarından ayırdıkları fonlarla araştırma ve geliştirme çabalarına girişirlerken, bazı işletmeler de endüstrideki ve dış ülkelerdeki gelişmeleri yakından izleyip, teknoloji transferlerine yönelmektedirler.
Ekolojik değişimler, tüm canlıların ve insanlığın geleceği için, işletme faaliyetlerini stratejik planlama açısından sınırlayıcı önemli bir etmeni oluşturmaktadır.
İşletmenin borç aldığı fonların maliyetini etkileyen önemli bir nokta, devletin para ve kredi politikasıdır. Eğer Merkez Bankası bankaların atıl ankes oranlarını arttırıyor, reeskont hadlerini yükseltiyorsa, yabancı sermaye maliyeti yükselmekte, borç verilebilir kaynakların miktarda azalmaktadır.
Rekabet analizi tablosu, işletmenin rekabet analizine genel biçimde hizmet eder. Bu tablonun daha anlamlı olabilmesi için, rakiplerinin her birinin güçlü ve zayıf yönlerini belirlemek, onların üretim kapasiteleri, maliyetleri ve büyüme oranları hakkında da bilgiler edinmek zorunluluğu vardır.
Güçlü olma; işletmenin bir faaliyeti, o sektördeki mevcut potansiyel rakiplerine göre daha iyi yapabilecek kuvvette olmasıdır. Zayıf olmaysa işletmenin bir şeyi, mevcut ve potansiyel rakiplerinden daha yetersiz biçimde yapabilme niteliğinde bulunmasıdır.
Değer, müşterilerin işletmenin ürün ve hizmetlerine ödemeyi kabul ettikleri fiyatlarla ölçülür. O halde değer, ürün yada hizmetin fiyatından elde edilmekte ve rakiplerin işletmeye nazaran içsel ve ayrıcalıklı üstünlüğü nerede belirleyeceği önem taşımaktadır.
Uzmanlaşmanın en büyük sakıncası, çevrenin aleyte gelişmeler göstermesi sonucunda talebin azalmasıdır. Talep azalması halinde, işletme maliyetlerini karşılamayacak duruma düşerek faaliyetlerini durdurabilir ya da yaşama gücünü değilse bile gelişme gücünü kaybeder. Uzmanlaşma stratejisinin diğer bir sakıncası, faaliyette bulunulan pazarın ileride doyum noktasına ulaşarak işletmeyi gelişme olanaklarından mahrum duruma düşürmesinde görülür.
Tek yönlü farklılaşma stratejisi çeşitli pazarlara veya ürünlere riskleri dağıtmak suretiyle işletmeye belirli bir güvenlik sağlayacaktır.
Üretim faktörlerinin verimli biçimde kullanılacakları yerlere dağıtılmasını kıt, pahalı ve telafisi güç olan zamanın iyi değerlendirilmesi gereğini ifade eden askeri stateji ilkesi: Güçlerin ekonomisi veya etkin bir şekilde kullanılması ilkesi
Amaçların oluşturulmasında dikkate alınması gerekli ilkeler: Ölçülebilir olması, Gerçekçi olması, Motive edici olması, Uyumlu olması
Tam belirlilik hallerini ve çok kısmi riskleri içeren bir olayın en ince ayrıntılarını yer, zaman, şahıs ve usul göstererek belirlemeyi sağlayan kavrama Program adı verilir.
İşletme kaynaklarından azami sonuç elde etmek için en iyi organizasyon yapısının kurulması, işletme kaynaklarının edinilmesi ve geliştirilmesi ile ilgili kararlara Yönetsel kararlar denir.
Stratejik kararların özellikleri: Kısmi belirsizliğe sahip olması, Tekrarsız olması, Yeniden vücuda gelmemesi, Programlanamaması
Yatırımlarda optimal karı işletmeye verecek şansa sahip olan pazarların ve ürün tiplerinin seçilmesi Stratejik kararlar kapsamında yer alır.
Planların içerdiği her kararın bütün olayların ve mümkün olan tüm faktörlerin incelenmesinde, işletmenin amaçlarını en iyi gerçekleştirelebilecek alternatiflerin seçimini kapsayan planlama ilkesi “Alternatifler ilkesi” dir.
Stratejik planlamayı diğer planlama türlerinden ayıran özellikler: Zaman süreci ve ufku, Verilerin yapısı, Verilerin sayısı, Organizasyon düzeyi
Bölüm ya da bağlı kuruluşlarla ilgili olan ve yapısal olarak uzun süreli planlarda öngörülen yönetici kurallara uygun olarak hazırlanan planlara Eylemsel planlar denir.
Genel amaçların elde edilmesi ile ilgili planlama süresi içinde belli faaliyetler olarak bölünen ve sabit kesin tarihler içinde erişilecek olan rakamlandırılmış hedefler dizisine İkincil amaçlar denir.
Çalışılan pazarın belirlenmesi Temel ekonomik amaçlar içinde yer alır.
Bir işletmede belirlenecek normlar: Bir satıcı için zorunlu kılınan asgari satış miktarı, Çalışılacak azami ve asgari ek mesai saatleri, Kabul edilebilir maksimum kayıp veya bozulmaların miktarı
Mevcut üretim süreci içinde katma değer oranını yükseltmek, satın alınan girdilerin daha iyi kullanımını araştırmak için yapılan çalışmalar Verimlilik amacının kapsamında yer alır.
Yeni faaliyetleri ve girişimleri finanse edebilmek için işletmenin öz ve yabancı sermaye tedarik edebilme gücü Ofansif güvenlik kapsamında değerlendirilir.
Bir işletmenin coğrafi sektör olarak ürünlerini sattığı pazar bölümlerinin sayısını arttırmayı hedeflemesi Denkleştirmeye örnektir.
İşletmenin geleceğine hakim olmayı gerektiren amaç Otonomidir.
Kişilerin ekonomik amaçları: Kazançları artırma, Tasarruf etme, Geleceği garanti altına alma, Çalışma emniyeti
Kadın ve çocuklara düşük ücret politikası uygulamak sosyal sorumluluk alanlarından İş ahlakı ihlaline örnektir.
Bayan personelin çocukları için gündüzlü bakım evleri ve kreşlerin açılmasına ilişkin sosyal sorumluluk Personele sağlanan ihtiyari sorumluluktur.
İşletmelerin analiz etmek zorunda olduğu özel ekonomik faktörler: Ürün ve hizmetlerin fiyatlarındaki enflasyonist ve deflasyonist eğilimler, Devletin vergi politikaları, Devletin ödemeler dengesi, Devletin para politikası
Ormansızlaşma, toprak ve bitki örtüsünün ortadan kalkması gibi olaylar genel çevre analizinin Ekolojik faktörler unsuru içinde ele alınır.
Pazar koşulları ve müşterilerin özelliklerine ilişkin faktörlerin analizinde göz önünde bulundurulanlar: Nüfus piramidinin değişmesi, Gelir dağılımı, Ürün veya hizmetlerinhayat eğrisinin bulunduğu dönem, Müşterilerin özellikleri
Rekabeti etkileyen faktörler: Giriş hakkı, Yararlanılabilir pazar kısmı, Dış koruma, Sektördeki karların gelişme durumu
Simülasyonlar, tarihsel benzetme modelleri, gecikme zamanlarına ilişkin hesaplamalar ve dinamik programlama Dinamik modeller kapsamında yer alır.
Üretim ve dağıtım faktörlerinin analizinde kullanılacak en uygun teknik Yapılandırılmamış uzman görüşüdür.
7-S Analizinde yer alan örgüt değişkenleri: Strateji, Sistem ve süreçler, Paylaşılan değerler, Yönetim stili
PİMS programına göre yatırım karlılığı yüksek olan işletmelerin ortak özellikleri: Rakiplerine kıyasla birim başına düşük direkt maliyetler, Yüksek işletme verimliliği, Yüksek ürün kalitesi, Yüksek kapasite kullanımı
Bir işletmenin değer zincirini oluşturan temel faaliyetler arasında yer alanlar: Pazarlama ve satış, İç lojistik, Dış lojistik, Servis
İşletmenin örgütsel ve kumanda sorunlarında sahip olduğu eski tecrübelerinin faaliyetlerine katılacak yeni işlere kolayca uyabilmesini sağlayan etkiye Yatırım sinerjisi denir.
Amaçlarda bulunması gereken özellikler: Açık ve seçik olması, Birbirleriyle uyumlu olması, Motive edici olması, Esnek olması
Eylemsel kararların özellikleri: Programlanabilmesi, Tekrarlı olması, Optimizasyonun sınırlı olması, Risk ve belirsizlikler taşıması
Rekabet şartları altında pazarlarda rakiplerin ne yaptığını ve ne yapabileceğini değerlendirerek iyi belirlenmiş bir faaliyet yönünün seçimini gerektiren planlama ilkesi Strateji seçimi ilkesidir.
Stoklama esnasında ortaya çıkabilecek kayıplar için kabul edilmiş azami miktar Normlar’a örnektir.
İşletmenin uzun süre karlılığını koruması için benimseyeceği hedefler arasında yer alanlar: Ürün farklılaştırma, Nakit akışı, Verimlilik, Net kar
İşletmelerin talep fazlalığından ve arz azlığından faydalanarak zaman zaman fiyatları anormal ölçüde yükselterek fırsatçı politika gütmeleri İş ahlakı kapsamında değerlendirilir.
Sosyokültürel değişimlerin başlıca nedenleri: Demografik değişimler, Felsefi gelişmeler ve değişmeler, İletişim araç ve tekniğindeki gelişmeler, Öğretim ve eğitim sisteminde ve yöntemlerindeki yenilikler
Rekabeti etkileyen faktörlerin analizinde göz önünde bulundurulanlar: Yararlanılabilir pazar kısmı, Giriş hakkı, Dış koruma, Sektörlerdeki karların gelişme durumu
7-S analizinde yer alan değişkenler: Beceriler, Sistem ve süreçler, Yönetim stili, Strateji, Yapı, Paylaşılan değerler, Kurmay personel
Portföy matrisi:
Köpekler, pazar payları düşük olduğu gibi pazar büyümeleri de düşük olan ürünleri temsil eder.
Yıldızlar, yüksek büyüme ve yüksek pazar payına sahip ürünlerdir.
Nakit inekleri bol nakit sağlayan, yüksek pazar payına ve düşük pazar büyümesi özelliğine sahip ürünleri temsil eder.
Çocuk gibi bakıma muhtaç ürünler hem pazar hissesini korumak hem de yeni pazar hisseleri kazanmak için çok miktarda nakde ihtiyaç gösteren ürünleri temsil eder.
Yönlendirici politika matrisine göre işletmenin rekabet yeteneğinin zayıf ve faaliyet alanının geleceğinin cazip olduğu durumda yöneticilerin yapması gereken : Faaliyetleri iki misli büyütmek veya duruma göre yatırımlara son vermek.
Üretilen mamulleri yönünden birbirlerinden ayrılmış bir çok faaliyetin bir arada yapıldığı çok geniş olarak farklılaştırılmış gruplar şeklindeki gelişme planlarına Yığışım denir.
Etrafına bakma stratejileri arasında yer alanlar: İşletmenin faaliyet alanını daraltma, Maliyetleri azaltma yoluna gitme, Pazarlama harcamalarını azaltma, Varlıkları azaltma tedbirleri alma
Belli bir konudaki üretim faaliyetlerini üretim faktörleri kaynaklarına doğru ya da nihai ürünlere doğru genişletme şeklindeki büyüme stratejisine Dikey farklılaştırma (Bütünleştirme) denir.
Hızlı cevap verme stratejilerinin ortaya çıkış biçimleri: Müşteri isteklerine ve sorularına cevap verilmesi, Mevcut ürünlerin iyileştirilmesi, Firmaya sipariş verme zamanının kısaltılması, Yeni ürünlerin geliştirilmesi
Endüstri sektörü büyüme evresinde ve işletmenin rekabetçi durumu zayıf ise seçilecek stratejik alternatif Pazara odaklanmadır.(Yoğunlaşma)
Büyük işletme birimleri için izlenecek jenerik stratejiler arasında yer alanlar: Düşük maliyet-farklılaştırma stratejisi, Düşük maliyet stratejisi, Karma stratejiler, Farklılaştırma stratejisi
Pazarlama işlevine ilişkin politikalar: İşletmenin ürettiği ürünler ve pazarlara ilişkin politikalar, Fiyat politikaları, Tutundurma politikaları, Dağıtım politikaları, Satış sonrası servis(hizmet) politikaları, Tüketici koruma politikaları
Üretim tesislerinin kuruluş yerlerinin seçimine ilişkin politikalar Üretim ve satın alma işlevine ilişkin politikalar kapsamında değerlendirilir.
Matriks yapı: Üst kademe yöneticiliği ve geçiş bakımından gerek proje yöneticilerinin ve gerekse fonksiyonel yöneticilerin eğitimi için değişik proje planlama ve uygulamaları ideal bir eğitim aracıdır.
Değişik projelerde çalışan personel için iş tatmini ve motivasyon yüksektir.
Hem fonksiyonel hem de ürün proje kıstasları bileşiminin yararını sağlar.
Esnek bir yapı biçimidir, yani çalışanlar kolayca başka projelere geçebilirler.
İşletmelerin, yapılacak işi piyasada konusunda tecrübeli çok daha ekonomik biçimde yapacak bazı uzman kuruluşlara ihale etmesiyle ortaya çıkan örgüt tipi Şebeke tipi yapı’dır.
Kullanılma sebebiyle fiziki ömrünü doldurmuş üretim araçlarının yenilenmesi ya da teknik gelişmeler nedeniyle verimsiz kalmış üretim araçlarının değiştirilmesi amacıyla yapılan yatırımlara Yenileme yatırımları denir.
Daha önce hazırlanmış bütçelerde bazı değişiklikler ya da ilaveler yapılarak hazırlanması yerine, yöneticilerin daha önce bu konuda hiç bir şey yapılmamış varsayımını kullanarak hazırlanan bütçeye Sıfır tabanlı bütçe denir.
Havacılık sektörü “şirketinin üzerine iddiaya gir” kültürüne örnektir.
Prosedürlerin, politikaların uygulanması ve faaliyetlerin yürütülmesindeki sistemler üzerine yoğunlaşan kültür Sistematik kültür’dür.
Yöneticilerin yüksek risklere girmekten hoşlandığı kültür tipi Geliştirici kültür tipidir.
Büyüme ve belli endüstri alanında konsantrasyon için uygun olan lider tipi Dinamik endüstri uzmanıdır.
Durgun büyüme alternatifindeki yönetici tipinin özellikleri: Riske girmekten hoşlanmaz., İyi bir verimlilik uzmanı olması,, Yeni yatırımlara girmeden mevcut durumu yönetmesini bilmesi, Gereksiz masraflarla mücadele etmesi, Karlılık artırımı konusunda tahminler yapması
Stratejik değerlemede kullanılan niceliksel ölçüler: Hisse senedi fiyatı, Pazar payında artış, Karlılık oranları, Verimlilik oranları
İşlevsel düzeydeki kontrol unsurlarından Yeni mamul tasarımı araştırma geliştirme departmanına ilişkindir.
İşletmenin amaçlarının oluşturulmasında dikkate alınması gereken ilkeler: Açık seçik olması, Ölçülebilir olması, Birbiriyle uyumlu olması, Motive edici olması
Yatırımlarda işletmeyi optimal kara ulaştırabilecek olan pazarların ve ürün tiplerinin seçimi Stratejik karara örnektir.
Bölüm planlarına yol gösteren, mümkün olan en karlı faaliyet tiplerini bularak işletme kapasitesini ve faaliyetlerini artırmayı amaçlayan plan türüne Gelişme denir.
Bir takım faaliyetleri gerçekleştirerek ulaşılmak istenen durumları ifade eden ve bu nedenle mevcut hareketleri ve tepkileri yönlendiren kişisel ya da sosyal olarak saptanmış değerlere Amaç denir.
Yeni ve mevcut pazarlar için ürün çeşitlendirmesini artırmaya Ürün farklılaştırma denir.
Ekonomik incelemede dikkate alınması gerekli değişkenler: Tasarrufların yatırıma dönüşme eğilimi, Kamu ve özel sektör harcamalarının milli gelir içindeki payları ve yıllık artış oranları, Devletin para ve maliye politikaları, Enflasyonun seyri
Sosyokültürel değişimlerin başlıca nedenleri: Demografik değişimler, Felsefi gelişmeler ve değişmeler, İletişim araç ve tekniğindeki gelişmeler, Öğretim ve eğitim sisteminde ve yöntemlerindeki yenilikler
İhtimali hesaplara dayanan çizgisel modellerle ifade edilen planlama tekniğine Karar ağaçları ve morfoloji analizleri denir.
Üretim ve dağıtım faktörlerinin analizinde kullanılacak en uygun teknik Yapılandırılmamış uzman görüşüdür.
Değer zincirini oluşturan destek faaliyetleri: teknoloji geliştirme, İnsan kaynakları yönetimi, Firmanın alt yapısı, Tedarik
7-S analizinde yer alan örgüt değişkenleri: Paylaşılan değerler, Yönetim stili, Sistem ve süreçler, Strateji
Yönlendirici politika matrisine göre yapılacak rekabet yeteneğinin analizinde dikkate alınan ölçüler: İşletmenin araştırma geliştirme gücü, İşletmenin yenilik yapabilme gücü, İşletmenin üretim imkan ve yetenekleri, İşletmenin pazardaki durumu
Farklı rekabet koşulları altında, farklı konularda faaliyet gösteren işletmelerin bekledikleri karlılıkla amaçlarına ilişkin bilgi sağlamayı ve bu bilgileri işletmedeki ilgili kişilerin istifadesine sunmayı amaçlayan portföy analizi PİMS analizidir.
Belli bir konudaki çabalarını üretim faktörleri kaynaklarına doğru ya da nihai ürünlere doğru genişletme amacını güden stratejiye Dikey farklılaştırma denir.
İç büyüme yolları: Dikey farklılaştırma, Uzmanlaşma, Türdeşlik, Yatay farklılaştırma
Büyük işletme birimleri için izlenecek jenerik stratejiler : Karma strateji, Farklılaştırma stratejisi, Düşük maliyet stratejisi, Düşük maliyet- farklılaştırma stratejisi
Hızlı cevap verme stratejilerinin ortaya çıkış biçimleri: Yeni ürün geliştirilmesi, Firmaya sipariş verme zamanının kısaltılması, Müşteri isteklerine ve sorularına cevap verilmesi, Mevcut ürünlerin iyileştirilmesi
Pazarlama işlevine ilişkin politikalar: Ürün ve pazarlara ilişkin politikalar, Dağıtım politikaları, Satış sonrası servis politikaları, Tüketici koruma politikaları
Çevrede imaj ve prestiji korumak ve arttırmak çabalarına ilişkin politikalar Halkla ilişkiler fonksiyonuna ilişkin politikalar kapsamında yer alır.
Coğrafi bölüme göre yapılanmanın sağladığı yararlar: Faaliyette bulunulan her bölgenin sosyo kültürel, teknolojik ihtiyaçlarına uyum sağlaması
Bölgesel ihtiyaçlara uygun yönetici geliştirme programlarının uygulanması
Bölgesel kar merkezi sorumluluklarının ortaya çıkması ve dolayısıyla etkinlik bakımından bölgeler arası yarışın oluşması
Değişik ulusların tüketici ihtiyaçları için araştırma geliştirme yapılıp yeni ürünlerin üretilmesi
Geliştirici kültür tipi, sürekli değişim ve belirsizliğin sağladığı risk ve fırsatları yakalamayı hedef alır.
Büyüme/Çeşitlendirme alternatifi için söz konusu olacak lider Analitik portföy yöneticisidir.
Durgun büyüme alternatifindeki yönetici tipinin özellikleri: İyi bir verimlilik uzmanı olması, Yeni yatırımlara girmeden mevcut durumu yönetmesini bilmesi, Gereksiz masraflarla mücadele etmesi, Karlılık artırımı konusunda tahminler yapması
Yatırım merkezlerinin başarılarının ölçümünde Toplam varlık karlılığı kullanılır.
Önceden farkına varılmamış kritik olayların kaçırılmış fırsatların ya da ciddi tehditler oluşturabilecek gelişmelerin belirlenmesi çağdaş kontrol yaklaşımlarından Stratejik gözetim kapsamında değerlendirilir.