ÜNİTE 1
Gelişmiş ülkelerde sosyal hizmet uzmanlarının hastanelerde tedavi ekibinin bir üyesi olarak çalışmaya başlaması Yirminci yüzyılın başlarına rastlar.
Sağlık hizmetinin ev ziyaretleri yoluyla yapılması yerine hastanelere kayması hekimin görüş alanının daralması olarak adlandırılır.
Sosyal hizmet uzmanlarının hastanelerde tıbbi sosyal hizmet uzmanı olarak çalışmasının temel nedeni hasta ve hekim arasındaki bağlantıyı güçlendirme gereksinimidir.
Sosyal hizmet sağlık alanında yüz yılı aşkın süredir etkindir. 224 sayılı Kanun sağlık hizmetlerinin toplumla bütünleşmesine, tedavi edici, koruyucu ve önleyici sağlık hizmetlerinin gelişmesine katkı vermiştir.
Sosyal hizmet uzmanının hasta hakkında elde ettiği psikolojik ve sosyal veriler, hekimin hastasını iyileştirme potansiyelini artırır
Geleneksel sağlık hizmeti, hastalığın bedensel olarak tedavi edilmesi ve tıbbi patolojinin ortadan kaldırılmaya çalışılmasına dayalıdır.
Hastanın ve ailesinin, hastalığa, tedaviye ve hastalık sonrası yaşama psikososyal yönden yeniden uyumunun sağlanması ve sürdürülmesi için sosyal hizmet uzmanlarının aile ve toplum odaklı müdahalelerine gereksinim duyulmaktadır.
Tıbbi sosyal hizmet hastalığı ve tedavisi sırasında hastayı etkileyen sosyal ve duygusal sorunların çözümüyle uğraşmak amacıyla sosyal vaka çalışması ve grup çalışması yöntemlerinin kullanıldığı sosyal hizmet mesleğinin bir uygulama alanıdır.
1983’de yürürlüğe giren Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği’nde ve 2011’de yürürlüğe giren Tıbbi Sosyal Hizmet Yönergesi’nde sosyal hizmet uzmanlarının rol ve sorumlulukları tanımlanmıştır.
Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliğinde hastanelerde sosyal hizmet birimlerinin ve sosyal hizmet uzmanlarının mesleki rol ve sorumlulukları tanımlanmıştır.
İnsanları en doğru şekilde anlamak ve onlara yardım etmek, ancak onları yaşadıkları sosyal çevre koşulları ve kaynakları bağlamında değerlendirmekle olanaklıdır.
Sosyal hizmet uzmanları sağlık alanında çalışabilmek için hastalıkların etiyolojisi, epidemiyolojisi, psikolojik, duygusal, ailesel ve sosyal yönleri ile tedavi sistemleri ve toplumsal kaynaklar konularında bütüncül bir eğitim alırlar.
Sağlık bakım hizmetinin temelini ekip çalışması oluşturur.
•Gelişmiş ülkelerde, sosyal hizmet uzmanlarının hastanelerde tedavi ekibinin bir üyesi olarak çalışmaya başlaması, yirminci yüzyılın başlarına rastlar.
•Sağlık hizmetinin ev ziyaretleri yoluyla yapılması yerine hastanelere kayması hekimin görüş alanının daralması olarak adlandırılır.
•Sosyal hizmet uzmanlarının hastanelerde tıbbi sosyal hizmet uzmanı olarak çalışmasının temel nedeni , hasta ve hekim arasındaki bağlantıyı güçlendirme gereksinimidir.
•Sosyal hizmet sağlık alanında yüz yılı aşkın süredir etkindir.
•Sosyal hizmet, uzmanının hasta hakkında elde ettiği psikolojik ve sosyal veriler, hekimin hastasını iyileştirme potansiyelini artırır.
•224 sayılı Kanun; sağlık hizmetlerinin toplumla bütünleşmesine, tedavi edici, koruyucu ve önleyici sağlık hizmetlerinin gelişmesine katkı vermiştir.
•Geleneksel sağlık hizmeti, hastalığın bedensel olarak tedavi edilmesi ve tıbbi patolojinin ortadan kaldırılmaya çalışılmasına dayalıdır.
•Hastanın ve ailesinin; hastalığa, tedaviye ve hastalık sonrası yaşama psikososyal yönden yeniden uyumunun sağlanması ve sürdürülmesi için sosyal hizmet uzmanlarının aile ve toplum odaklı müdahalelerine gereksinim duyulmaktadır.
•Tıbbi sosyal hizmet, hastalığı ve tedavisi sırasında hastayı etkileyen sosyal ve duygusal sorunların çözümüyle uğraşmak amacıyla sosyal vaka çalışması ve grup çalışması yöntemlerinin kullanıldığı sosyal hizmet mesleğinin bir uygulama alanıdır.
•1983’te yürürlüğe giren Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği’nde ve 2011’de yürürlüğe giren Tıbbi Sosyal Hizmet Yönergesi’nde sosyal hizmet uzmanlarının rol ve sorumlulukları tanımlanmıştır.
•Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliğinde hastanelerde sosyal hizmet birimlerinin ve sosyal hizmet uzmanlarının mesleki rol ve sorumlulukları tanımlanmıştır.
•İnsanları en doğru şekilde anlamak ve onlara yardım etmek, ancak onları yaşadıkları sosyal çevre koşulları ve kaynakları bağlamında değerlendirmekle olanaklıdır.
•Sosyal hizmet uzmanları; sağlık alanında çalışabilmek için hastalıkların etiyolojisi, epidemiyolojisi, psikolojik, duygusal, ailesel ve sosyal yönleri ile tedavi sistemleri ve toplumsal kaynaklar konularında bütüncül bir eğitim alırlar.
•Sağlık bakım hizmetinin temelini, ekip çalışması oluşturur.
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Aşağıdakilerden hangisinde sağlık bakımı alanında sosyal hizmet
mesleğine duyulan gereksinimin nedenleri arasında yer almaz?
a) Psikologların destek gereksinimi
b) Kronik hastaların artışı
c) Hasta haklarının gelişmesi
d) Evde bakım hizmetlerinin gelişmesi
e) Ekip çalışmasının öneminin artması
2. Aşağıdakilerden hangisi 1900’lerin öncesinde sağlık hizmetinin odağını en
doğru şekilde özetlemektedir?
a) Sağlık hizmetinin, toplumun belirli kesimlerinin yararlanabildiği özel bir
hizmet niteliği taşıması
b) Sağlık hizmetinin, geleneksel yöntem ve tekniklerle sunulması
c) Hekimlerin modern tıp tekniklerini benimsemesi
d) Sağlık hizmetinin, daha çok koruyucu ve önleyici hizmetlerle sınırlı
olması
e) Sağlık hizmetlerinde ekip çalışmasının etkin olması
3. Aşağıdakilerden hangisi “hekimin görüş alanının daralması” ifadesinin
doğru açıklamasıdır?
a) Hekimin modern tıp yöntemlerini sınırlı düzeyde kullanması
b) Sağlık hizmetinin sosyal devletin sorumluluğu altına girmesi
c) Sağlık hizmetinin ev ziyaretleri yoluyla yapılması yerine hastanelere
kayması
d) Sağlık hizmetinde hekimin yerine alternatif tıp yaklaşımlarına
başvurulması
e) Hekimin hasta ziyaretlerinde hastaların sosyal koşullarını
değerlendirmesi
4. Aşağıdakilerden hangisi tarihsel süreçte, sosyal hizmet uzmanlarının
hastanelerde tıbbi sosyal hizmet uzmanı olarak çalışmasının temel
motivasyonu olmuştur?
a) Hastaların ruhsal sorunlarını iyileştirme
b) Hastaların ekonomik yoksunluklarını giderme
c) Evde sağlık hizmetlerini geliştirme
d) Hasta ve hekim arasındaki bağlantıyı güçlendirme gereksinimi
e) Hastaların hastalık ve tedaviyle ilgili bilgi gereksinimini karşılama
5. Aşağıdakilerden hangisi hastanelerde çalışan ilk sosyal hizmet
uzmanlarının görevleri arasında yer almaz?
a) Hasta ve ailesini; hastalığın etkileri, hastane bakımı konularında
bilgilendirme
b) Hastaların, hastalıkla bağlantılı olan psikolojik ve sosyal koşullarını
belirleme
c) Hastalara uygun beslenme ve diyet programı hazırlama
d) Hekimin tedavi planına uymasında hastalara yardımcı olma
e) Hastane ile toplum ve çeşitli kurumlar arasında bağlantı kurma
6. Aşağıdaki yasal düzenlemelerin hangisinde sosyal hizmet uzmanlarının
hastanelerdeki yetki ve sorumluluklarına ilk kez yer verilmiştir?
a) Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun
b) Tıbbi Sosyal Hizmet Yönergesi
c) Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri Yönetmeliği
d) Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği
e) Tıbbi Sosyal Hizmetler Kanunu
7. Aşağıdakilerden hangisinde bütüncül (holistik) bakış doğru biçimde
açıklanmaktadır?
a) Hastalara ve hastalık sürecinin çok boyutlu olarak değerlendirilmesi
b) Hastaların tamamlayıcı tıp uygulamalarından yararlanması
c) Bedensel bütünlüğün göz önünde bulundurulması
d) Hastanın ruhsal yapısının öncelikli olarak dikkate alınması
e) Hastanın ve yakınlarının sağaltım sürecine dâhil edilmesi
8. Aşağıdakilerden hangisi disiplinlerarası sağlık bakım ekibinin ortak
işlevleri arasında yer almaz?
a) İlgili uzmanın kullanacağı bilgileri ona iletme
b) Ekip içi dinamikleri geliştirmek için eğitim ve bilgilendirme çalışmaları
yürütme
c) Görev ve sorumlulukların dağıtımını yapma
d) Müdahale planları geliştirme
e) Hastalık tanısı koyma
9. Tıbbi Sosyal Hizmet Yönergesi hangi yılda yürürlüğe girmiştir?
a) 1961
b) 1973
c) 1983
d) 2001
e) 2011
10. Aşağıdaki sosyal hizmet uygulama aşamalarının hangisinde hastaların
sorunlarının ayrıntılı analizi yapılmaktadır?
a) Başlangıç
b) Planlama
c) Hizmeti verme
d) Değerlendirme - sonlandırma
e) İzleme
1a-2a-3c-4d-5c-6d-7a-8e-9e-10
ÜNİTE 2
•Tıbbi sosyal hizme,; hastalığı ve tedavisi sırasında hastayı etkileyen sosyal ve duygusal sorunların çözümüyle uğraşmak amacı ile sosyal kişisel çalışma ve bazen de grup çalışması yöntemi kullanılan sosyal hizmet mesleğinin bir uygulama alanıdır. Tıbbi sosyal hizmet, genellikle fiziksel hastalık sahiplerinin sosyal ve duygusal sorunları ile tıbbi bir kurum çerçevesinde ilgilenen bir daldır. Bu alana ilişkin bir başka tanıma göre tıbbi sosyal hizmet; “sosyal hizmet metod ve felsefesinin sağlık ve tedavi hizmetlerine adapte edilmesi, tıp ve halk sağlığı programları çerçevesinde uygulanmasıdır.
•Tıbbi sosyal hizmet ;“odak noktası hastalık ve onun tıbbi tedavisi ile ilgili sosyal ve duygusal problemlere, hastaların ve ailelerinin uyumlarına yönelik bir hizmettir.” ve “sosyal problemi olan hastalar için her hastanede mevcut olması gereken bir programdır.” şeklinde tanımlanmaktadır. •Tıbbi sosyal hizmetin gelişmesinde başlıca dört faktör rol oynamıştır. Bunlardan ilki, on dokuzuncu yüzyılın sonlarında (1880) İngiltere'de akıl hastanelerinden taburcu olan hastaların hastalığının tekrarlamasına engel olmak için evlerinde takıp edilmesi görüşününün benimsenmesidir. İkinci faktör ise, muhtaç aileleri saptayarak yardımda bulunmak üzere "Lady Almoner" adı verilen ve yoksulların evine giden gönüllü kadınların hastanelerde görev almasıdır. Daha sonraki yıllarda hastalığa yol açan ve hastalığın neden olduğu psikososyal ve ekonomik faktörlerin önemi anlaşılmış ve kabul edilmiştir. Ayrıca hastalığın sadece tıbbi tedavisinin yeterli olmadığı bunun yanında psikososyal etmenlerin de ele alınması ve önleyici, takip edici yaklaşıma da yer verilmesi gerektiği görülmüştür. 1898 yılında, sosyal hizmetlerde ilk uygulama kursları başlatılmıştır.1911 yılında New York Akıl Hastaneleri tarafından bakım sonrası hizmet için sosyal hizmet uzmanları istihdam edilmiştir.1917 yılında Mary Richmond tarafından Sosyal Teşhis (Social Diagnosis) adlı eser yazılmıştır. 1918 yılında Amerikan Tıbbi Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği kurulmuştur.
•Tıbbi sosyal hizmetin Türkiye'deki gelişimine bakıldığında Umumi Hıfzısıhha Kununu (Yasa No. 1593, Kabul Tarihi: 1930, Resmî Gazetede Yayımı: 6.5.1930 tarih ve 1489 sayı), hâlen yürürlükte olup halk sağlığı ile ilgili düzenlemeleri (çocuk ölümlerinin azaltılması, doğum öncesi ve sonrası ana sağlığının korunması, zührevi hastalıklar, genel kadınlar ve verem gibi sosyal hastalıklar dâhil bulaşıcı hastalıklardan korunma, çocuk ve gencin sağlığının korunması ve geliştirilmesi, ruhsal ve fiziksel özürlülerin korunması ve onları barındıracak kurum ve kuruluşların kurulması ve yönetimi, göçmenlerin sağlık işleri, cezaevlerinde sağlığa uygun koşulların sağlanması, sağlık istatistiklerinin tutulması, sağlıkla ilgili yayın ve propagandanın yapılması gibi) kapsamaktadır.Sosyal hizmetlerin ilk resmî örgütleniş biçimi, Sağlık Bakanlığı kuruluş yapısı içinde yer almıştır. Sosyal hizmetler ve doğal olarak tıbbi sosyal hizmet alanında da çalışacak elemanları yetiştirmek üzere, 1961 yılında "Sosyal Hizmetler Akademisi" kurulmuştur. 1963 yılında 225 sayılı Kanunla Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı bünyesinde Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü faaliyete geçmiştir.1967 yılında sosyal hizmet alanına yeni elemanlar yetiştirmek amacıyla Hacettepe Üniversitesi bünyesinde H.Ü.Sosyal ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Hizmetler ve Sosyal Çalışma Bölümü kurulmuştur.
•Temmuz-Ekim 2010 aylarında, tıbbi sosyal hizmet çalışmalarını yürütecek sosyal hizmet uzmanlarının Bakanlığa görevlendirilmeleri sağlanmıştır.
•2010 yılı Temmuz ayında, Sağlık Bakanlığının tümünde, 484 olan sosyal hizmet uzmanı sayısı; 2010 yılı sonunda 534'e, 2011 yılı Mart ayında 594'e, 2011 yılı Aralık ayında ise 749'a yükselmiştir. 2011 yılı Aralık ayında ve 2012 yılı Ocak ayında ataması yapılan, ancak henüz göreve başlamayan sosyal hizmet uzmanlarının görevlerine başlaması ile sosyal hizmet uzmanı sayısı 840'ı geçmiştir.
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. I. 19. yüzyıl sonlarında İngiltere’de akıl hastanelerinden taburcu olan
hastaların hastalığının tekrarlamasına engel olmak için evlerinde takip
edilmesi görüşünün benimsenmesidir.
II. “Lady Almaner” adı verilen ve yoksulların evine giden gönüllü
kadınlar hastanelerde görev almıştır.
III. 1989 yılında, sosyal hizmetlerde ilk uygulama kursları başlatılmıştır.
IV. 1918 yılında, Amerikan Tıbbi Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği
kurulmuştur.
Tıbbi Sosyal Hizmetin tarihçesi ile ilgili olarak yukarıdakilerden hangisi ve
hangileri yanlıştır?
a) Yalnız I
b) I ve III
c) III ve IV
d) II ve IV
e) Yalnız III
2. Tıbbi Sosyal Hizmetin tarihçesi ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden
hangisi yanlıştır?
a) 1912 yılında, Dr. Cabot sosyal hizmet uzmanı ve doktorun
hastanın tedavisinde tedavi ekibinin birer üyesi olduğu prensibini ortaya
atmıştır.
b) 1909 yılında, New York Akıl Hastaneleri tarafından bakım sonrası
hizmet için sosyal hizmet uzmanı istihdam edilmiştir.
c) 1898 yılında, sosyal hizmetlerde ilk uygulama kursları
başlatılmıştır.
d) 1917 yıllında, Mery Richmend tarafından “Sosyal Teşhis” adlı eser
yazılmıştır.
e) 1931 yılında, ünlü sosyal hizmet uzmanı Jane Addams’a NobelBarış ödülü verilmiştir.
3. “Sağlıklı Hizmetlerin Sosyalleştirilmesi” hakkındaki yasada (1961 tarihli)
toplumu tanıma, toplumla çalışma hizmeti, ilk basamakta çalışan
…………………….. görev olarak verilmiştir.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdaki sözcüklerden hangisi
getirilmelidir?
a) Sosyal hizmet uzmanına
b) Hemşireye
c) Ebeye
d) Doktora
e) Sosyoloğa
4. Aşağıdakilerden hangisi tıbbi sosyal hizmet alanında 1959 – 1983 yılları
arasındaki gelişmelerden birisi değilidir?
a) Sosyal hizmetlerin ilk resmî örgütleniş biçimi, Sağlık Bakanlığı kuruluş
yapısı içinde yer almıştır.
b) 1959 tarihli ve 7355 sayılı Kanun olan Sosyal Hizmetler Enstitüsünün
kurulmasına dair kanun kabul edilmiştir.
c) Sağlık alanında sosyal hizmetlerin ilk uygulamalarına, 1964 yılında
Sosyal Hizmetler Akademisi öğrencilerinin stajları ile başlanmıştır.
d) 1967 yılında, Ankara Üniversitesi Hastanesine bir sosyal hizmet uzmanı
atanmıştır.
e) 1959 yılında Hacettepe Üniversitesi bünyesinde Sosyal Hizmetler ve
Sosyal Çalışma Birimi kurulmuştur.
5. Hacettepe Üniversitesi bünyesinde, Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve İdari
Bilimler Fakültesi Sosyal Hizmetler ve Sosyal Çalışma Bölümü hangi
tarihte kurulmuştur?
a) 1958
b) 1959
c) 1960
d) 1966 e) 1967
6. I. Hastalığı ve tedavisi ile ilgili olabilecek sosyal, ekonomik ve duygusal
faktörlerin önemini sağlık ekibine iletmek
II. Hastanın ve ailesinin moralini artırmak
III. Hastanın ve ailesinin yararına toplum kaynaklarını harekete geçirmek
IV. Hastanın hastalığına teşhis koymak
Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri tıbbi sosyal hizmet alanında çalışan
sosyal hizmet uzmanlarının görevlerinden değilidir?
a) Yalnız II
b) Yalnız IV
c) II ve IV
d) I ve III
e) II ve III
7. Hıfzısıhha Okulunun ………………… yılında uygulamalarının durdurulması
sonucunda diğer tıp ve sağlık elemanları ile sosyal hizmet uzmanlarının
değişik kuruluşlara atamaları yapılmıştır. Bu durum, halk sağlığı alanındaki
sosyal hizmet uygulamalarının da sonlanmasına neden olmuştur.
Yukarıda boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
a) 1983
b) 1982
c) 1981
d) 1980
e) 1979
8. 27 Mayıs 1983 tarihinde ……………………. sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk
Esirgeme Kurumu Kanunu gerçekleşmiştir.
Yukarıdaki boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
a) 5320
b) 3413
c) 2828
d) 4320 e) 6284
9. Aşağıdakilerden hangisi 2010 yılı sonrasında sosyal hizmetlerde görülen
gelişmelerden biri değildir?
a) 2010 yılında Hastane Forumu Dergisinin organizasyonu ile “ Tıbbi
Sosyal Hizmet Paneli 2010” gerçekleştirilmiştir.
b) 2010 yılında Tıbbi Sosyal Hizmetler Şube Müdürlüğü 44666 sayılı
makam oluru ile kurulmuştur.
c) 2011 yılında “Tıbbi Sosyal Hizmet Uygulama Yönergesi” yürürlüğe
girmiştir.
d) 2011 yılı sonuna kadar 300 hastanede, tıbbi sosyal hizmet
birimlerinin kurulması sağlanmıştır.
e) 2010 yılında Sağlık Bakanlığı hastanelerinde “hasta hakları
birimleri”nin kurulması çalışmaları başlamıştır.
10. I. Kanun hükmünde kararnamede taşra teşkilatı da Bakanlık ve bağlı
kuruluşlarına göre yeniden yapılandırılmıştır.
II. Yeni yapılanma ile şube müdürlükleri tamamen kaldırılarak en
küçük idari birimler olarak daire başkanlıkları belirlenmiştir.
III. Müdürlüklerde görev yapan sosyal hizmet uzmanları ise ağırlıkla
ruh sağlığı hizmetlerinin yürütüldüğü birimlerde görevlendirilerek toplum
ruh sağlığı merkezleri, çocuk ve kadın izlem merkezleri ile benzer
çalışmaları yürütme sorumluluğu verilmiştir.
IV. Bakanlığın taşra teşkilatı olarak il ve ilçe sağlık müdürlükleri
belirlenmiştir.
Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri Sağlık Bakanlığının 663 sayılı khk ile
yapılanmasının tıbbi sosyal hizmet kapsamında getirdikleri
değişikliklerdendir?
a) Yalnız III
b) II,III,IV
c) I,II,III
d) III,IV
e) I,II,III,IV 1e-2b-3c-4e-5e-6b-7a-8c-9e-10e
ÜNİTE 3
Davranışa yönelik tutum (DYT): Kişisel bir faktör olarak tanımlanan ve bireylerin her hangi bir davranışı gerçekleştirmeleri hususundaki olumlu ya da olumsuz değerlendirmelerini ifade eden davranışa yönelik tutumdur.
Subjektif norm (SN): Sosyal bir faktör olan ve bireyin herhangi bir davranışı sergileme/sergilememe hususunda algıladığı sosyal baskı ya da teşvik/destektir
ADK, bir bireyin herhangi bir davranışın gerçekleştirmesinin kendi kontrolünde olup olmadığı yönünde yetenekleri ve imkanlarıyla ilgili algılamalarını ifade etmektedir ve birey ne kadar fazla kaynak ve fırsata sahipse ve ne kadar az engel ile karşılaşıyorsa, o bireyin davranış üzerindeki algılanan kontrolü o kadar büyük olacaktır.
•Kişilerin davranışlarını anlayabilmek ve onların sağlık davranışlarını geliştirmek amacıyla bazı modeller geliştirilmiştir. Bu modellerden: “Sosyal Bilişsel Modeli”, “Sağlık İnanç Modeli”, “Nedenli Davranış ve Planlı Davranış Kuramı”, “Korunma Motivasyonu Teorisi”, “Transteoretik Model”, “Yeniliklerin Yayılması”, Pender(1987) tarafından geliştirilen “Sağlığı Geliştirme Modeli”nın davranış değişimini motive ettiğine ilişkin sağlık psikologları arasında büyük oranda görüş birliği vardır. •Sağlık davranışı, bireyin sağlıklı olmak ya da sağlıklı olduğu zaman hastalıktan korunmak için gerçekleştirdiği davranıştır.
•Sağlıkla ilgili davranış değişimini açıklamak için birçok teorik model ileri sürülmüştür. •Sağlık davranışı ve ona rehberlik eden fikirler, son derece karmaşık olduğu için tek bir model ile açıklanamaz. Modeller; bir ya da birden fazla kurama dayanarak davranışın belirli bir sistematik içinde anlaşılmasını sağlamakta, sağlığı geliştirme ve sağlık eğitimi çalışmalarının planlanmasında kullanılmaktadır.
•Sağlık davranışları; egzersiz ve sağlıklı beslenme gibi sağlığı geliştiren davranışlardan başlayarak asılama, kondom kullanımı, tarama programlarına kat ılınması gibi sağlığı koruyan davranışlardan tedaviye uyum gibi hasta rolü davranışlarına kadar geniş bir alana yayılmıştır.
•Sağlığın korunması ve geliştirilmesi çalışmalarının başarısı; kuşkusuz, insanların bilgi, düşünce ve değer yargılarının değiştirilmesiyle mümkündür. Bu değişimi sağlamanın en kolay yolu, sağlık eğitimidir.
DEĞERLENDİRME SORULARI
I. Bireyin sağlığa ilişkin olarak var olan eylemleridir.
II. Bireyin yaşı, cinsiyeti, ırkı sağlık davranışları üzerinde etkili değildir.
III. Bireyin öznel standartlarına, toplumsal ve çevresel etmenlere bağlı
olarak değişir.
1. Yukarıdaki ifadelerden hangisi sağlık davranışı tanımına ait değildir?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) Yalnız III
d) I ve II
e) I ve III
2. Aşağıdakilerden hangisi Pender tarafından geliştirilen bir modeldir?
a) Sosyal Bilişsel Kuram
b) Planlı Davranış Kuramı
c) Sağlığı Geliştirme Modeli
d) Sağlık İnanç Modeli
e) Yeniliklerin Yayılması Teorisi
3. Sosyal Bilişsel Model, aşağıdaki hangi araştırmacı tarafından geliştirilmiştir?
a) Rosenstock
b) Hochbaum
c) Ajzen
d) Prochaska
e) Bandura
4. “Model, kişinin inanç ve davranışları arasındaki ilişkiyi ve bireysel karar verme
düzeyinde sağlık davranışlarına bireysel motivasyonun etkisini açıklar.” Açıklama
aşağıdaki modellerden hangisine aittir?
a) Nedenli Davranış ve Planlı Davranış Kuramı
b) Korunma Motivasyonu Teorisi
c) Sosyal Bilişsel Kuram
d) Sağlık İnanç Modeli
e) Transteoretik Model
5. Tasarlama öncesi, tasarlama dönemi, hazırlık, eylem ve sürdürme aşamaları
hangi kurama aittir?
a) Yeniliklerin Yayılması Teorisi
b) Transteoretik Model
c) Sağlığı Geliştirme Modeli
d) Korunma Motivasyonu Teorisi
e) Sosyal Bilişsel Kuram
6. Sağlık İnanç Modeli’ne göre, sağlığı koruma kavramının eklenmesiyle
oluşturan model aşağıdakilerden hangisidir?
a) Sosyal Bilişsel Kuram
b) Korunma Motivasyonu Teorisi
c) Yeniliklerin Yayılması Teorisi
d) Kuramlarüstü model
e) Sağlığı Geliştirme Modeli
7. Aşağıdaki ifadelerden hangisi Yeniliklerin Yayılması Teorisine aittir?
a) Yayılma her zaman bir sosyal değişim ortaya çıkarır.
b) Yeniliklerin yayılmasında yedi ana unsur söz konusudur.
c) Fishbein ve Ajzen tarafından geliştirilmiştir.
d) Davranışla ilgili inanç, tutum ve niyet ile davranış arasındaki ilişkiyi inceler.
e) Kurama göre korku, çeşitli bilişsel süreçleri başlatır.
8. Aşağıdaki ifadelerden hangisi Transteoretik Model için söylenmez?
a) Davranış değişiminin aşamalar halinde gerçekleştiğini öne sürer.
b) Sigara içenlerin tedavileri sürecindeki özgüven değişimini inceleme
çalışmasıyla ortaya çıkmıştır.
c) Ana fikri, sağlığı geliştirmek için sağlıklı yaşam biçimi oluşturulmasıdır.
d) Prochaska ve arkadaşları tarafından geliştirilmiştir.
e) Model,hem araştırma hem de müdahale gelişimi için önemli araçlar sağlar.
9. Aşağıdaki gruplamalardan hangisi Sağlığı Geliştirme Modelinde en önemli üç
bilişsel etmendir?
a) Sağlık kontrolünün algılanması- Öz yeterlilik- Sağlığın bireysel tanımı
b) Sağlık kontrolünün algılanması- Öz yeterlilik- Sağlık durumunun algılanması
c) Öz yeterlilik- - Sağlık durumunun algılanması -Sağlığın bireysel tanımı
d) Sağlık durumunun algılanması- Sağlığı geliştiren davranışların algılanan
yararı-Sağlığı geliştiren davranışlar
e) Sağlık kontrolünün algılanması-- Sağlık durumunun algılanması- Sağlığı
geliştiren davranışlar
10. Sağlığın korunması ve geliştirilmesini sağlamanın en kolay
yolu,……………………………. ‘dir.
a) Sağlık modelleri
b) Sağlık politikaları
c) Sağlık kanunu
d) Sağlık eğitimi
ÜNİTE 4
Sosyal hizmet uzmanının uygulamalarda öncelikli olarak yapacağı
· İlk adım; hizmet sunulan hastanın profili ile sağlık ve psiko-sosyal ihtiyaçlarını belirlemek
· İkinci adım; hastaların ihtiyaçlarına ilişkin belirlenen problemlerin ışığında yöneticilerle tanışmak ve amaçlarını belirlemek
Tıbbi sosyal hizmet uzmanı,
· sağlık bakım programları geliştirmeli,
· sağlık kurumlarının ve çalışanlarının kültürel yeterliliklerini arttırmak için mikro ve makro düzeyde stratejiler kullanmalı,
· sağlık bakımı alanında değişen istekleri karşılamaya yönelik yönetim ve değerlendirme stratejileri uygulamalıdır.
Genelci model, sosyal hizmet uzmanına geniş bir bakış açısıyla sorunu incelemesi ve çeşitli durumlarda çeşitli düzeylerde müdahale etmesi için uygun bir ortam yaratır.
Somatizasyon bozukluğu, tıbbi olarak açıklanamayan fiziksel/bedensel semptomların bulunduğu psikiyatrik bir durumdur. Bir kişinin somatizasyon bozukluğu tanısı alabilmesi için bu rahatsızlıklarının iş, sosyal ortam, aile ortamı, okul gibi yaşamındaki önemli aktiviteleri ciddi anlamda etkilemesi gerekmektedir
Sosyal hizmet uygulama süreci giriş ve bağlantı kurma, değerlendirme, planlama ve müdahaleyi gerçekleştirme, izleme ve değerlendirme ile sonlandırmayı içermektedir
Delphi yöntemi; geleceğe ilişkin tahminlerde bulunmak, uzman görüşlerini ortaya çıkarmak ve uzlaşma sağlamaktır.
Uzmanlar, yüksek risk grubunu oluşturan bireyleri belirlemek ve önleyici müdahaleleri planlamak ve uygulamak amacıyla veri toplama sistemini kullanabilir.
•Birinci basamak sağlık hizmetlerinin toplumun katılımını sağlayacak şekilde bireylerin yaşadıkları ve çalıştıkları yerlerde koruyucu, tanı koyucu, tedavi ve rehabilite edici yönleriyle sunabilmek temel hedeflerdir.
•Sağlık Bakanlığına bağlı yataklı sağlık kuruluşlarında sunulan sosyal hizmet uygulamalarının yeniden yapılandırılmasına ilişkin 16.02.2011 tarih ve 465 sayılı onayla yönerge çıkartılmıştır. Yönerge, Sağlık Bakanlığına bağlı ikinci ve üçüncü basamak sağlık kuruluşlarını kapsamaktadır. Ancak birinci basamak sağlık kuruluşlarının sosyal hizmet uygulamaları açısından durumu belirsizdir.
•Birinci basamak sağlık bakımı alanında çalışan tıbbi sosyal hizmet uzmanı, kurumsal yapının ve temel uygulamaların, tekrarlayan tıbbi psikososyal ve sosyal sorunların, toplumun mevcut sağlık ve sosyal gelişmeleri ile düzenlemelerin ve bunların kendi alanlarındaki sınırlılıklarının farkında olmalıdır. •Birinci basamak bakım; kapsamlıdır, ulaşılabilir, eşgüdümlüdür, süreklidir ve sorumluluk gerektirir. Yaşam döngüsü boyunca her bir gelişimsel aşamada hizmetlerin devamlılığını sağlar. Birinci basamak bakım; ciddi sorunları teşhis etmekle kalmaz, aynı zamanda bütüncül yaklaşımla bireyin ve ailenin sağlığını korumaya yönelik kapsamlı bir bakım modeli oluşturur.
•Sosyal hizmet uygulamalarına yönelik genelci yaklaşım; çalışmanın eklektik teori temeline sahip olduğunu, bireye ve sosyal adalet konularına çift yönlü odaklandığını, değerlendirme için sistematik bir çerçeve kullandığını, çok yöntemli ve çok düzeyli müdahale eğilimli olduğunu, planlı değişim ya da problem çözme sürecine yön verme sorumluluğunu aldığını gösterir. Süreç giriş ve bağlantı kurma, değerlendirme, planlama ve müdahaleyi gerçekleştirme, izleme ve değerlendirme ile sonlandırmayı içermektedir.
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Aşağıdakilerden hangisi birinci basamak bakım uygulamalarının temel
hedeflerinden biri değildir?
a. Sağlık hizmetlerini coğrafi açıdan dengeli şekilde ulaştırmak
b. İnsanın hayat kalitesini iyileştirmek
c. Hastanın güvenini sağlamak
d. Hastalıklara tanı koymak
e. Tedavi ve rehabilite edici yönler sunabilmek
2. Birinci basamak sağlık hizmetlerinin bu alanda uzmanlaşmış hekimler
tarafından verilmesi gerektiği görüşü ilk defa nerede benimsenmiştir?
a. Michigan Üniversitesi Sosyal Hizmet Yüksekokulu’nda
b. Birleşik Amerika Sağlık ve İnsani Hizmetler Birimi 1998 Raporu’nda
c. UNICEF Dünya Çocuklarının Durumu Raporu’nda
d. DSÖ Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri 2008 Dünya Raporu’da
e. Alma Ata Uluslararası Temel Sağlık Hizmetleri Konferansı’nda
3. Aşağıdakilerden hangisi birinci basamak bakımda çalışan sosyal hizmet
uzmanının yeterliliklerinden biri değildir?
a. Birey, aile, grup, kurumsal, programlı ve toplum temelli
müdahaleleri planlamak
b. Sadece kendi disiplinine ilişkin çalışma gruplarına katılmak
c. Program ve kuruluşlardaki kültürel yeterlilikleri değerlendirmek
d. İdari ve kurumsal teori ve uygulama bilgisini edinmek
e. Sağlığın teşviği ve hastalıkları önlenmesi için savunuculuk yapmak
4. I. Hastalar, sıklıkla kriz durumundadır.
II. Sosyal hizmet, uygulamalarda temel fonksiyon olarak görülmektedir.
III. Çalışanların çoğunun çeşitli zihinsel ve fiziksel sorunlara alışkın olması
beklenir.
Yukarıdaki ifadelerden hangisi/hangileri herhangi bir sağlık bakım
uygulamasında sosyal hizmet uygulamalarının temel özelliklerinden biridir?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) I ve III
e) II ve III
5. Aşağıdakilerden hangisi birinci basamak bakıma ilişkin bir özellik
değildir?
a) Süreksizdir.
b) Kapsamlıdır.
c) Ulaşılabilir.
d) Eşgüdümlüdür.
e) Sorumluluk gerektirir.
6. Aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
a. Sosyal ve duygusal sorunlu hastalar, öncelikle ruh sağlığı ve
hastalıkları uzmanına başvururlar.
b. Depresyon, birinci basamak bakım uygulamalarında tedavi edilen
bir ruh sağlığı sorunudur.
c. Fiziksel hastalıkların, ruh sağlığı sorunlarına yol açtığına ilişkin bir
bulgu yoktur.
d. Değerlendirme ve müdahale yöntemleri sadece biyolojik
faktörlerle ele alınmalıdır.
e. Tedarikçi yeterli bakımı sağlamada başarısız olduğunda
dezavantajlı gruplar engellerle karşılaşır.
7. Aşağıdakilerden hangisi sosyal hizmet uygulamalarına yönelik genelci
yaklaşım için yanlış bir ifadedir?
a) Değerlendirme için sistematik bir çerçeve kullanır.
b) Birey ve sosyal adalet konularına tek yönlü odaklanır.
c) Çok yöntemli ve çok düzeyli müdahale eğilimlidir.
d) Planlı değişim ya da problem çözme sürecine yön verir.
e) Uygulama eklektik teori temeline sahiptir.
8. Aşağıdakilerden hangisi gebelikte üreme risk faktörlerinden biri değildir?
a) Böbrek hastalığı
b) Kronik hipertansiyon
c) Anemi
d) Tiroid bozukluğu
e) Alerji
9. Sosyal hizmet uygulama süreci aşağıdakilerden hangisinde doğru
verilmiştir?
a) Bağlantı kurma-değerlendirme-planlama-müdahale-izlemedeğerlendirme-sonlandırma
b) Bağlantı kurma-izleme-müdahale-değerlendirme-sonlandırma
c) Planlama-bağlantı kurma-müdahale-izleme-sonlandırma
d) Planlama-izleme-müdahale-değerlendirme-sonlandırma
e) Değerlendirme-bağlantı kurma-planlama-müdahale-izlemesonlandırma
10. I. Soruna odaklı bilgiler üretme
II. Politik ya da yönetici gücünü kullanma
III. Değişim stratejilerini uygulama
IV. Kısa ve uzun dönemli amaçlar belirleme
Yukarıdaki ifadelerden hangisi/hangileri birinci basamak bakımda çalışan
tıbbi sosyal hizmet uzmanının genel stratejileri anlama yollarından biridir?
ÜNİTE 5
Kardiyovasküler (kalp ve damar) hastalıklar, küresel ölçekte başta gelen ölüm sebebidir.
Kardiyovasküler hastalıkların en kritik sonuçlarından biri kalp krizidir.
Hasta açısından incelendiğinde kalp krizi deneyimi kriz aşaması ve iyileşme aşaması olmak üzere iki aşamada gerçekleşir.
Kalp hastalarının psikososyal boyuttaki temel bir sorunu hastalık sürecinde kontrol hislerini kaybetmeleridir.
İyileşme aşamasında, yeni bir kalp krizi riskini azaltmak için hastaların yaşam tarzlarını önemli ölçüde değiştirmeleri gerekmektedir.
Kalp hastalıkları ailenin bütünlüğünü tehdit ederek ekonomik gücünü ve aile içi rol dağılımını olumsuz etkileyebilmektedir.
Sosyal destek, hastanın sosyal çevreyle bağ kurmasında temel bir faktördür. Hastanın kendisine bakıldığı ve hastalığın risklerinden korunduğu hissini artırmakta, iyi olmasını sağlayan motive edici bir güç işlevi görmektedir.
Bünyesinde uzman hekim, hemşire, psikolog, fizyoterapist gibi profesyonellerin yer aldığı kardiyovasküler tedavi ekibinin temel bir diğer üyesi sosyal hizmet uzmanıdır.
Kardiyovasküler hastalıkların tedavisinde sosyal hizmet uzmanının müdahâle odağı hem hastanın kendisi hem de hastayla yakın ilişkileri bulunan aile üyeleridir.
Kalp hastalarına yönelik sosyal hizmet müdahâleleri, kalp dostu beslenme alışkanlıklarının kazandırılmasını ve bireysel başetme stratejilerinin değiştirilmesini içerir
Sosyal hizmet müdahâlesinin temel bir yönü danışmanlık hizmeti sunulmasıdır.
Hasta ile çalışırken öncelikli olarak ilgilenilmesi gereken konu hastanın ekonomik koşullarıdır.
Kalp hastalarına ve yakınlarına yönelik önemli bir diğer rol sosyal hizmet uzmanı tarafından hasta yakını destek gruplarının kurulması ve yönetilmesidir.
Sosyal hizmetin ruh sağlığı sorunlu olarak tanımlanan bireyler, aileler ve gruplarla ilişkisi aslında psikiyatrik sağaltım alanının içinde olduğu kadar, bu alanın dışındaki birçok kurumsal yapı ve hizmet içinde kuruludur.
Ruhsal bozuklukların tanısında, tedavisinde ve toplumun ruh sağlığının korunmasında sorumluluğu birincil düzeyde psikiyatri uzmanı hekim taşır.
Sosyal hizmet ruh sağlığı alanında, hastalıkların psikososyal özelliklerinin yanı sıra toplumsal bağlamı ve sonuçlarına odaklanmaktadır.
Sosyal hizmet, ruh hastalığı olan kişilerin, ailelerinin ve bakımverenlerin özel ihtiyaçlarına duyarlı olup hizmetlerin daha erişilebilir hâle gelmesinde rol oynamaktadır.
Ruh sağlığının tamamlayıcı öğeleri kuşkusuz bedensel ve sosyal sağlıktır.
Medikal modelde doktor hastadaki kusur veya işlevsizlik üzerinde durarak sorun çözme yaklaşımı kullanmaktadır. Sosyal modele göre ruh hastalığı farklılıktır.
Sosyal model biyopsikososyal yaklaşıma dayalı bir modeldir.
Ruh sağlığı ve hastalıklarına sosyal hizmetin temel yaklaşımı medikal değil, sosyal modele dayalıdır.
Sosyal hizmet mesleğinin misyonuna uygun olarak sosyal hizmet uzmanları, hizmet verdikleri kişilerin birçok alandaki işlevsellik düzeyini arttırmakta yardımcı olmaktadır
Sosyal hizmet uzmanı, psikiyatrik sağaltım sürecinin tüm aşamalarında rol alır.
Hastanın aile ve sosyal çevresinde yapılan sosyal inceleme, doğru tanının konulması ve uygun sağaltım planının yapılmasına somut katkılar yapar.
Hasta ve ailelerine, hastalığın temel özellikleri ile sosyal ilişkileri, eğitim/iş performansını ve aile hayatını nasıl etkilediği konularında eğitim verilebilir.
Hekimin sorumluluğunda hastalar için taburculuk planı geliştirilir ve uygulanır.
Hasta ve aile üyeleriyle terapötik bireyle çalışma uygulamaları yapılır.
Hastanın gereksinim duyduğu toplumsal ve ekonomik kaynakları elde etmesi için savunuculuk yapılır.
Yüksek risk gruplarının nitelik, sıklık, yoğunluk ve bölgesel düzeylerde saptanmasına yönelik tarama çalışmaları yürütülür.
Toplumun ruh hastalıkları olan bireyleri dışlayan tutum ve davranışlarını engellemeye yönelik kampanyalar geliştirilir.
Toplumun risk altındaki kesimlerinin ruh sağlığının korunması, ruhsal bozuklukların önlenmesi ve rehabilitasyon hizmetlerinin planlanması ve sunumunda çalışılır.
•Kardiyovasküler (kalp ve damar) hastalıklar, küresel ölçekte başta gelen ölüm sebebidir.
•Hasta açısından incelendiğinde kalp krizi deneyimi, kriz aşaması ve iyileşme aşaması olmak üzere iki aşamada gerçekleşir.
•Kalp hastalarının psikososyal boyuttaki temel bir sorunu, hastalık sürecinde kontrol hislerini kaybetmeleridir.
•İyileşme aşamasında, yeni bir kalp krizi riskini azaltmak için hastaların yaşam tarzlarını önemli ölçüde değiştirmeleri gerekmektedir.
•Kalp hastalıkları, ailenin bütünlüğünü tehdit ederek ekonomik gücünü ve aile içi rol dağılımını olumsuz etkileyebilmektedir.
•Sosyal destek, hastanın sosyal çevreyle bağ kurmasında temel bir faktördür. Hastanın kendisine bakıldığı ve hastalığın risklerinden korunduğu hissini artırmakta, iyi olmasını sağlayan motive edici bir güç işlevi görmektedir.
•Bünyesinde uzman hekim, hemşire, psikolog, fizyoterapist gibi profesyonellerin yer aldığı kardiyovasküler tedavi ekibinin temel bir diğer üyesi, sosyal hizmet uzmanıdır.
•Kardiyovasküler hastalıkların tedavisinde sosyal hizmet uzmanının müdahale odağı, hem hastanın kendisi hem de hastayla yakın ilişkileri bulunan aile üyeleridir.
•Kalp hastalarına yönelik sosyal hizmet müdahaleleri, kalp dostu beslenme alışkanlıklarının kazandırılmasını ve bireysel baş etme stratejilerinin değiştirilmesini içerir.
•Hasta ile çalışırken öncelikli olarak ilgilenilmesi gereken konu hastanın ekonomik koşullarıdır.
•Kalp hastalarına ve yakınlarına yönelik önemli bir diğer rol, sosyal hizmet uzmanı tarafından hasta yakını destek gruplarının kurulması ve yönetilmesidir.
•Sosyal hizmetin ruh sağlığı sorunlu olarak tanımlanan bireyler, aileler ve gruplarla ilişkisi aslında psikiyatrik sağaltım alanının içinde olduğu kadar bu alanın dışındaki birçok kurumsal yapı ve hizmet içinde kuruludur.
•Ruhsal bozuklukların tanısında, tedavisinde ve toplumun ruh sağlığının korunmasında sorumluluğu birincil düzeyde psikiyatri uzmanı hekim taşır.
•Sosyal hizmet ruh sağlığı alanında, hastalıkların psikososyal özelliklerinin yanı sıra toplumsal bağlamı ve sonuçlarına odaklanmaktadır.
•Sosyal hizmet; ruh hastalığı olan kişilerin, ailelerinin ve bakım verenlerin özel ihtiyaçlarına duyarlı olup hizmetlerin daha erişilebilir hâle gelmesinde rol oynamaktadır.
•Ruh sağlığının tamamlayıcı öğeleri, kuşkusuz bedensel ve sosyal sağlıktır.
•Medikal modelde doktor hastadaki kusur veya işlevsizlik üzerinde durarak sorun çözme yaklaşımı kullanmaktadır.
•Sosyal model, biyopsikososyal yaklaşıma dayalı bir modeldir.
•Sosyal modele göre ruh hastalığı, farklılıktır.
•Ruh sağlığı ve hastalıklarına sosyal hizmetin temel yaklaşımı medikal değil, sosyal modele dayalıdır. •Sosyal hizmet mesleğinin misyonuna uygun olarak sosyal hizmet uzmanları hizmet verdikleri kişilerin birçok alandaki işlevsellik düzeyini arttırmakta yardımcı olmaktadır.
•Sosyal hizmet uzmanı, psikiyatrik sağaltım sürecinin tüm aşamalarında rol alır.
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Aşağıdaki hastalıklardan hangisi küresel ölçekte bakıldığında başta gelen
ölüm sebebidir?
a) İntihar
b) Ruhsal bozukluklar
c) Endokrinolojik hastalıklar
d) Nörolojik hastalıklar
e) Kalp ve damar hastalıkları
2. Aşağıdakilerden hangisinde kalp krizinin akut aşaması doğru biçimde
açıklanmaktadır?
a) İyileşme aşaması olup hastanede geçen süreyi içerir.
b) İyileşme aşaması olup krizin başladığı süreyi içerir.
c) İyileşme aşaması olup hastaneden sonraki aşamadır.
d) Kriz aşaması olup hastanede geçen süredir.
e) Kriz aşaması olup krizin gerçekleşmesi öncesini içerir.
3. Aşağıdakilerden hangisi kardivasküler hastalıklarda, hastaların kalp krizi
sonrası yaşadığı anksiyetenin etkileri arasında yer almaz?
a) Korku
b) Hissizlik
c) Kaygı
d) Huzursuzluk
e) Gerginlik
4. Sosyal hizmet uzmanları, kardiyovasküler hastalıkları olan kişilere
aşağıdaki sorunların hangisinde birincil düzeyde profesyonel yardım
sağlayamazlar?
a) Anksiyete
b) Depresyon
c) Şizofreni
d) Aile işlevselliği
e) Benlik saygısı
5. Kardiyovasküler hastalar ve yakınlarıyla yapılan psikososyal
araştırmaların sonuçlarına göre aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?
a) Uzun vadede duygusal destek alan hastalarda, duygusal desteği daha az
alan hastalara göre daha düşük düzeyde anksiyete görülmektedir.
b) Erkeğin kadına sağladığı duygusal destek, kadından aldığından çok daha az
düzeydedir.
c) Hasta eğitimi, tedavi sonrası yaşama uyum sağlanmasında etkilidir.
d) Bekâr hastaların iyileşme hızı, evli olanlara göre daha yüksektir.
e) Eşler arasındaki yakınlığın ve bakımın düzeyi ile iyileşme süresi arasında
pozitif korelasyon vardır.
6. Aşağıdakilerden hangisi sosyal hizmet uzmanlarının ruh sağlığı alanındaki
makro düzey uygulamaları arasında yer almaz?
a) Duygusal güçlükleri ortadan kaldırma
b) Ayrımcılık önleme
c) Toplumsal damgalamayla mücadele
d) Hasta haklarını geliştirme
e) Ekonomik güvenliği koruma
7. Aşağıdakilerden hangisi medikal modelin temel varsayımları arasında yer
almaz?
a) Hastalıkların biyolojik, ruhsal ve sosyal yönleri üzerine odaklanılır.
b) Tıbbi öykü, fizik muayene ve tanı amaçlı testler hastalığın tanımlanması ve
tedavisi için temeldir.
c) Ruh hastalığı, bir eksiklik ya da anormalliktir.
d) Hastadaki kusur veya işlevsizlik üzerinde durularak sorun çözme yaklaşımı
kullanılır.
e) Sağlık sorunlarına nesnel bakılır.
8. Aşağıdakilerden hangisi psikiyatrik sosyal hizmet uzmanının klinik
düzeydeki etkinlikleri arasında yer almaz?
a) Taburculuk sonrası izleme
b) Ev görüşmesi
c) Gündüz hastanesi uygulaması
d) Sosyal işlevsellik etkinlikleri
e) Sosyal damgalamayı önleme
9. Aşağıdaki mesleki rollerden hangisi psikiyatrik sosyal hizmet uzmanını
tıbbi sosyal hizmet uzmanından ayırmaktadır?
a) Hastanın hastalığa uyumunu sağlama
b) Hastanın aile işlevselliğini artırma
c) Tanı sonrası uygun sağlık davranışlarının geliştirilmesini sağlama
d) Hasta ve yakınlarında görülen duygusal sorunları ortadan kaldırma
e) Tanıya destek veren sosyal hizmet değerlendirmesi yapma
10. Aşağıdakilerden hangisi psikiyatrik sosyal hizmet uzmanlarının toplumsal
düzeydeki rolleri arasında yer alan “hizmet geliştirme” kapsamında çalışmalar
arasında yer almaktadır?
a) Toplumu ruh sağlığı ve hastalıkları konusunda bilinçlendirmeye yönelik
kapsamlı eğitim çalışmaları planlanır.
b) Toplumun ruh hastalıkları olan bireyleri dışlayan tutum ve davranışlarını
engellemeye yönelik kampanyalar geliştirilir.
c) Toplumun risk altındaki kesimlerinin ruh sağlığının korunması, ruhsal
bozuklukların önlenmesi ve rehabilitasyonu hizmetlerinin planlanması ve
sunumunda çalışılır.
d) Yüksek risk gruplarının nitelik, sıklık, yoğunluk ve bölgesel düzeylerde
saptanmasına yönelik tarama çalışmaları yürütülür.
e) Hastanın gereksinim duyduğu toplumsal ve ekonomik kaynakları elde
etmesi için savunuculuk yapılır.
1e-2e-3b-4c-5d-6a-7a-8e-9e-10c
ÜNİTE 6
Diyaliz; böbrek yetmezliği olan kişilerde, vücutta biriken fazla sıvı ve atık addelerin yarı geçirgen bir membran (zar) aracılığıyla temizlenmesi işlemidir.
İki tür diyaliz yöntemi bulunmaktadır: Periton diyalizi ve hemodiyaliz. Bütün dünyada yaygın bir şekilde uygulanmakta olan hemodiyaliz yöntemidir
Premorbid kişilik:Hastanın, mevcut semptomlar başlamadan önceki durumu
Hemodiyaliz hastalarının başlıca sosyal destek kaynaklarını; aile üyeleri, sağlık profesyonelleri, arkadaşları ve komşuları oluşturmaktadır
Organ nakli, günümüzde birçok kronik organ hastalıklarında uygulanan rutin, geçerli ve ileri bir tedavi yöntemi olarak kabul edilmektedir.
Sosyal hizmet uzmanının sağlık hizmetlerinde sosyal, örgütsel ve vaka düzeyinde çeşitli rolleri vardır.
•Ekonomik, sosyal ve psikolojik olmak üzere çeşitli sorunlar yaşayan hastalarına profesyonel bir desteğin verilmesi, büyük bir önem arz etmektedir. Sosyal hizmet uzmanı; kaynak yaratma, kaynakları etkin kullanma, akılcı ve yaratıcı düşünme ve ekip çalışması gerçekleştirme gibi aktivitelere önem verir.
•Hemodiyaliz programına alınan hastalarda, organik rahatsızlıklara birçok ruhsal ve sosyal sorunun da eşlik ettiği görülmektedir.
•Hemodiyaliz hastaları; kronik böbrek yetmezliği hastalığına bağlı olarak uyum sorunu, anksiyete bozukluğu, depresyon ve intihar, cinsel işlev bozukluğu, ekonomik ve sosyal sorunlar gibi yaşamlarını ve hastalıklarının seyrini etkileyen pek çok sorunla karşı karşıyadırlar. Bunun dışında aşılama, gastrointestinal problemler, kardiyovasküler hastalıklar, üremik kemik hastalığı, anemi, hepatit, malnütrisyon görülmektedir.
•Sosyal destek; stresin oluşturduğu negatif etkilere karşı koruma, sağlığı yükseltme, iyileşmeyi hızlandırma ve yaşam güçlükleri ile başa çıkmada kişinin en önemli yardımcısıdır.
•Organ nakli, en basit tanımıyla vücutta görevini yapamayan bir organın yerine canlı bir vericiden veya ölüden alınan sağlam ve aynı görevi üslenecek bir organın nakledilmesi işlemidir.
•Hizmet alanlarından biri olan organ nakli konusunda çalışan sosyal hizmet uzmanları; organ naklinin ticarileştirilmesine karşı savunucu rolünü üstlenirler, organ bağışı hakkında toplumun eğitilmesine yardım ederler, sosyal değerleri dikkate alan donör tahsisi yaklaşımlarını destekler ve teşvik ederler, karar verilme öncesinde, karar boyunca ve karar sonrasında organ bağışı yapan ailelerin desteklenmesini sağlarlar ve ailelere sevdiklerinin ölümünü tamamıyla kabullenmeleri için yardım ederler.
DEĞERLENDİRME SORULARI
I. Böbrek yetmezliği, kronik ve akut böbrek yetmezliği olmak üzere iki
şekildedir.
II. Akut böbrek yetmezliği, böbrek dokusundaki yıkımların hastalığın
üzerinden uzun zaman geçmesine bağlı olarak ilerlemesidir.
III. Kronik böbrek yetmezliğinde organik ve inorganik maddeler, bütün
nörolojik sistemi etkiler
1.Yukarıdaki ifadelerden hangisi veya hangileri yanlıştır?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) Yalnız III
d) I ve II
e) I ve III
2. Hipertansiyon ve sekonder hiperparatiroidizim görüldüğü aşama
aşağıdakilerden hangisidir?
a) Son donem böbrek yetmezliği
b) Ciddi böbrek yetmezliği
c) Orta derecede böbrek yetmezliği
d) Hafif derecede böbrek yetmezliği
e) Böbrek fonksiyonlarında azalma
3. Aşağıdakilerden hangisi kronik böbrek yetersizliğine sahip hastalarda görülen
psikososyal sorunlardan biri değildir?
a) Bozulmuş beden imgesi
b) Geleceğe yönelik planlarının önemini kaybetmesi
c) Artan bağımlılık
d) Sosyal etkinliklere azalmış katılım
e) Ölüm tehlikesinin artması
4. Aşağıdakilerden hangisi hemodiyalizin avantajlarına aittir?
a) Hipertriglisidemi
b) Daha serbest diyet ve sıvı alımı
c) Haftada iki veya üç kez uygulanması
d) Tedavi sırasında iğnelerin kullanılması
e) Aneminin görülme sıklığının daha az olması
5. Aşağıdakilerden hangisi kronik böbrek hastalarında anksiyetenin artma
nedenlerinden biri değildir?
a) Hastalarının makineye bağımlı olmaları
b) Aile düzenindeki bozulmalar
c) Geleceğe ilişkin belirsizlik duygusu yaşamaları
d) Beden imajlarındaki bozulmalar
e) Uyku bozuklukları
6. Hemodiyaliz hastalarının acınma ve reddedilme durumu ile karşılaşmaları
hangi soruna aittir?
a) Ruhsal Sorunlar
b) Sosyal Etkileşimsel Sorunlar
c) Rehabilitasyon Sorunları
d) Transplantasyona İlişkin Sorunlar
e) Cinsel Sorunlar
7. Aşağıdakilerden hangisi hemodiyaliz hastalarıyla çalışan sosyal hizmet
uzmanının rol ve fonksiyonlarına ait değildir?
a) Duygusal ve sosyal stresleri azaltmaya çalışır.
b) Hastalarla grup çalışması yapabilir.
c) Hastaları organ nakli merkezlerine yönlendirir.
d) Mümkün olduğunca hastalığa uyum düzeyini azaltır.
e) Hastaların tedavi ekibiyle ilişkilerini düzenler.
8. Aşağıdaki illerden hangisinde Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel
Müdürlüğü'ne bağlı Bölge Koordinasyon Merkezi kurulmamıştır?
a) Eskişehir
b) Adana
c) İzmir
d) Kayseri
e) Antalya
9.Aşağıdaki seçeneklerden hangisi kişilerin organ bağışlama kararını etkilemez?
a) Bilgi
b) Dinî İnançlar
c) Çevreci Değeri
d) Deneyim
e) Korku
10. “Organ azlığı nedeniyle karaborsaların ortaya çıkması” organ naklinin hangi
boyutuna aittir?
a) Ekonomik Boyutu
b) Dinî Boyutu
c) Yasal Boyutu
d) Psikolojik Boyutu
e) Etik Boyutu
CEVAP ANAHTARI
1b-2d-3a-4c-5e-6b-7d-8a-9c-10e
ÜNİTE 7
•Alkol, madde bağımlığı, sigara tüketimi, stres, yoksulluk ve şiddet toplumda sık görülmesi, ölüme yol açması, maddi kayıplar, toplum düzeninin bozulması, hastaneye başvuru ve yatışa yol açması nedeniyle önemli bir sağlık sorunudur.
•Bağımlılık, bir hastalıktır. Bir ya da birkaç maddeye aynı anda gelişebilir ve madde alınmadığı zaman fiziksel ya da ruhsal kötü belirtilere yol açar.
•Madde bağımlılığı; ergen, genç ve genç erişkinlerde sıklıkla görülür.Hastalığın görülme riskinin en yoğun olduğu yaş dönemi, ergenliktir.
•Bağımlılıkta en çok kullanılan maddelerden biri alkoldür. Alkol bağımlılığı; bireyin beden ve ruh sağlığını, aile ilişkilerini, sosyal ve iş uyumunu bozacak derecede alkol alma ve alkol alma isteğini durduramama şeklinde ortaya çıkan bir ruhsal sorundur.
•Sigara bağımlılığı; en az bir aylık bir süre içinde k bir süre içinde düzenli sigara kullanma, sigarayı bırakınca yoksunluk belirtileri yaşama, zararlarını görmeye rağmen bırakamama ve başarısız sigara bırakma girişimlerinin olması şeklinde tanımlanmaktadır. Başta sigara olmak üzere tütün ürünlerinin kullanılması ciddi hastalıklara ve ölümlere yol açmaktadır.
•Stres; kelime olarak gerilim, gerginlik, bunalım, şiddet, zorlama gibi anlamları içermektedir. Kavramsal olarak stres ise, algılanan çevresel tehditlere bireyin fiziksel ve ruhsal bir tepki verme eylemi olarak tanımlanmaktadır
•Şiddetin önemli bir halk sağlığı sorunu olduğu yaklaşımını başlıca üç gerekçe ile açıklamak mümkündür.Birincisi, şiddet çok sayıda kişiyi etkilemektedir.İkincisi, diğer sektörler şiddetin bu sonuçlarını önlemeye yönelik olarak yeteri kadar sorumluluk almamaktadır.Üçüncüsü, şiddet önlenebilir.
•Şiddetin fiziksel sakatlıklar ve ruhsal etkileri bulunmaktadır.
•Sağlık sistemlerindeki adaletsizlikler nedeniyle dünyada çok sayıda insan yeterli düzeyde sağlık hizmeti alamamakta ve bu durum “sağlıkta adalet” (health equity) kavramını tartışılır hâle getirmektedir. Yoksulluk; beslenme bozuklukları, bağışıklık sisteminin zayıflaması, tansiyon gibi kronik hastalıkların seyrinde artış, bebek ve çocuk ölümlerinin hızlanması gibi sağlıksızlık göstergelerini arttırmaktadır
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Aşağıdakilerden hangisi kişinin madde bağımlısı olduğunu gösteren
kriterlerden biri değildir?
a. Kişi tarafından alışkın olduğu hissin yaratılması için kullanılan
maddenin dozunun arttırılıyor olması
b. Kişiye daha çok keyif veriyor olmaya başlaması
c. Kişinin kullandığı maddeyi almayı tasarladığı miktardan fazla
miktarda ve sürede kullanması
d. Kişinin kullandığı maddenin dozunu azaltması ya da maddeyi
bırakması sonucunda yoksunluk belirtisi dediğimiz birtakım ruhsal
ve bedensel sıkıntılar içerisine girmesi e. Yoksunluk belirtisi hisseden kullanıcının madde alması ile rahatlama hissetmesi
2. Alkol, kendisinden başka aşağıdakilerden hangi soruna yol açmayabilir?
a. Şiddeti arttırır.
b. Yoksulluğa neden olur.
c. Sağlığı bozar.
d. Cinsel aktiviteyi arttırır.
e. Alkol çevre ilişkilerini bozar.
3. Madde bağımlılığı ve bağımlılık yapıcı maddelerin ciddi bir halk sağlığı
problemi olarak görülmesi ne zaman başlamıştır?
a. 2. Dünya savaşından sonra
b. Dünyada ekonomik buhranın görülmeye başlamasından sonra
c. Amerika Birleşik Devletleri’nin Vietnam Savaşı sonrası ülkesine
dönen 200 binden fazla opioid bağımlısı ile uğraşmak zorunda
kalmasından sonra
d. Soğuk savaşın sona ermesinden sonra
e. Petrol krizi baş göstermesinden sonra
4. Aşağıdakilerden hangisi şiddete açık gruplarlardan biri değildir?
a. Mülteciler
b. Çocuklar
c. Yalnız yaşlılar
d. Sosyal ve etnik azınlıklar,
e. İşçiler
a. Fiziksel
b. Patolojik
c. Zihinsel
d. Eğitimsel
e. Davranışsal
5. Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri stres belirtileri arasında yer alır?
a. Yalnız I
b. II ve III
c. I ve II ve III
d. IV ve V
e. I ve III
6. Aşağıdakilerden hangisi sigara bağımlılığında ruhsal sorunlardan biri
değildir?
a. Panik atak
b. Sosyal fobi
c. Travma sonrası stres bozukluğu
d. Şizofreni
e. Anksiyete bozukluğu
I. Hizmet ettikleri toplumun sağlığını daha iyi hale getirmek
II. Hastalara maddi imkân sağlamak
III. Hastanelerin çevresini güzelleştirmek
IV. Hastalığın maliyetine karşı finansal koruma sağlamak
7. Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri ulusal sağlık sistemlerinin temel
fonksiyonnları arasında yer almaz?
a. yalnız I
b. I ve II
c. II ve IV
d. III ve IV e. I ve IV
8. Bağımlılıkta en çok kullanılan maddelerden biri …..
Yukarıdaki boşluğu aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
a. Eroin
b. Kokein
c. Alkol
d. Extacy
e. Baly
9. Genel anlamı ile ……..;bir nesneye, kişiye, yada bir varlığa duyulan
önlenemez istek veya bir başka iradenin güdümü altına girme durumu
olarak tanımlanabilir.
Yukarıdaki boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
a. Bağımlılık
b. Depresyon
c. Tükenmişlik
d. Stres
e. İçe kapanıklık
10. Aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri alkol bağımlılığının etiyolojisi ile
ilgili olarak ortaya atılan teorilerden biri değildir?
a. Psikolojik Faktörler ve Teorisi
b. Bilişsel Faktörler Teorisi
c. Sosyokültürel Faktörler ve Teorisi
d. Genel Biyolojik Etkenler ve Teorisi
e. Genetik Faktörler ve Teorisi
CEVAP ANAHTARI
1b-2d-3c-4e-5c-6d-7e-8c-9a-10b